Kinh Thánh nói gì về việc tố cáo / làm người tố cáo?

Trong xã hội ngày nay, khái niệm “tố cáo” thường mang nhiều sắc thái, từ tích cực (phơi bày sự gian ác để bảo vệ công lý) đến tiêu cực (vu khống, phá hoại danh dự người khác). Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần có một sự hiểu biết rõ ràng và căn cứ vào Lời Chúa để định hướng cho thái độ và hành động của mình trong những vấn đề nhạy cảm này. Kinh Thánh không dùng một từ duy nhất mà đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của việc buộc tội, cáo giác, làm chứng và đối chất. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên tắc Kinh Thánh, khảo sát ngữ nghĩa từ gốc Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin.

Để hiểu thấu đáo, trước hết chúng ta cần trở về với ngôn ngữ gốc của Kinh Thánh.

1. Trong Tân Ước (Tiếng Hy Lạp):

• Κατηγορέω (Katēgoreō): Đây là từ quan trọng nhất, xuất hiện nhiều lần, có nghĩa là “buộc tội,” “tố cáo,” “cáo giác.” Từ này được ghép bởi kata (nghịch lại) và agoreuō (tuyên bố công khai). Nó mang ý nghĩa công khai đưa ra lời buộc tội chống lại ai đó. Ví dụ: Các thầy tế lễ và trưởng lão “buộc tội” (κατηγόρουν) Ngài trước mặt Phi-lát (Ma-thi-ơ 27:12). Ma quỷ được gọi là “kẻ kiện cáo” (ὁ κατήγωρ) anh em chúng ta, kiện cáo họ trước mặt Đức Chúa Trời ngày đêm (Khải Huyền 12:10).
• Διαβάλλω (Diaballō): Nghĩa là “vu cáo,” “phỉ báng,” “xuyên tạc.” Từ này là gốc của “devil” (ma quỷ - kẻ vu cáo). Lu-ca 16:1 chép người quản gia bị “vu” (διεβλήθη) là phung phí của chủ.
• Ἐλέγχω (Elenchō): Từ này mang sắc thái tích cực hơn, có nghĩa là “quở trách,” “bẻ trách,” “chỉ ra lỗi lầm” với mục đích sửa sai và đem đến sự xưng nhận (Ma-thi-ơ 18:15, Ga-la-ti 2:14).

2. Trong Cựu Ước (Tiếng Hê-bơ-rơ):

• שָׂטַן (Satan): Danh từ này nghĩa là “kẻ chống đối,” “kẻ kiện cáo.” Nó vừa được dùng cho con người (1 Sa-mu-ên 29:4), vừa được dùng cho thiên sứ đối nghịch là Sa-tan, kẻ luôn kiện cáo con dân Chúa (Gióp 1-2, Xa-cha-ri 3:1).
• רָגַל (Ragal): Có nghĩa là “gièm pha,” “nói xấu,” “làm do thám với ác ý” (Lê-vi Ký 19:16).
• עָנָה בְ (Anah b’): Cụm từ này thường được dùng trong bối cảnh pháp lý, nghĩa là “trả lời chống lại,” “làm chứng chống lại” (Phục truyền 19:16).

Kinh Thánh đưa ra những nguyên tắc rất rõ ràng và cân bằng, phân biệt giữa việc tố cáo với động cơ xấu và việc trình bày sự thật vì công lý và sự trong sạch.

1. Cấm Tuyệt Đối Việc Cáo Gian và Làm Chứng Dối:
Điều răn thứ chín trong Mười Điều Răn dạy rõ: “Ngươi chớ nên chứng dối cho kẻ lân cận mình” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:16). Đây là nền tảng cho mọi vấn đề về lời nói và lời chứng. Lê-vi Ký 19:16 cảnh cáo: “Chớ đi dạo trong dân sự mình như kẻ thèo lẻo; chớ có toan hại mạng sống của kẻ lân cận mình.” Sách Châm Ngôn liệt kê việc “làm chứng gian” (עֵד שָׁקֶר, ‘ed shaqer) là một trong những điều Đức Giê-hô-va gớm ghiếc (Châm Ngôn 6:16-19). Hậu quả của việc cáo gian rất nghiêm trọng (Phục truyền 19:16-21), và người làm chứng dối sẽ không thoát khỏi sự đoán phạt (Châm Ngôn 19:5,9).

2. Nguyên Tắc Hai Hoặc Ba Người Làm Chứng:
Đây là nguyên tắc then chốt để bảo vệ công lý và tránh sự vu khống. “Ngươi chớ nghe theo một người làm chứng đơn mà kết tội một người… cứ lời của hai người làm chứng hay là ba người làm chứng mà sự kiện mới được đứng vững” (Phục truyền 19:15). Nguyên tắc này được chính Chúa Giê-xu xác nhận và áp dụng trong quy trình sửa phạt anh em (Ma-thi-ơ 18:16), và được Phao-lô sử dụng khi đối mặt với những lời buộc tội (2 Cô-rinh-tô 13:1; 1 Ti-mô-thê 5:19). Nó đảm bảo tính khách quan, ngăn ngừa những cáo buộc dựa trên cảm tính hoặc ác ý cá nhân.

3. Quy Trình Sửa Phạt và Hòa Giải Cá Nhân (Ma-thi-ơ 18:15-17):
Đây là khuôn mẫu Kinh Thánh cho việc đối mặt với tội lỗi của anh em cùng đức tin, hoàn toàn trái ngược với việc “tố cáo” công khai ngay lập tức.
“Ví bằng anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy trách người khi chỉ có ngươi với người; nếu người nghe ngươi, thì ngươi được anh em lại. Nếu người không nghe, hãy mời một hai người đi với ngươi, hãy cứ lời hai ba người làm chứng mà mọi việc được chắc chắn. Nếu người chẳng chịu nghe các người đó, hãy cáo cùng Hội thánh…”
Mục đích tối thượng của quy trình này không phải là “hạ bệ” hay “trừng phạt,” mà là “được anh em lại” – nghĩa là phục hồi mối quan hệ và linh hồn người lầm lạc (Gia-cơ 5:19-20). Hành động đầu tiên là gặp riêng, để tránh làm xấu hổ đối phương và cho họ cơ hội ăn năn cách kín đáo.

4. Phơi Bày Sự Tối Tăm và Bảo Vệ Sự Trong Sạch Của Hội Thánh:
Trong khi tránh việc nói xấu cá nhân, Kinh Thánh cũng dạy chúng ta phải có trách nhiệm phơi bày tội lỗi nghiêm trọng, đặc biệt khi nó ảnh hưởng đến cộng đồng đức tin. Ê-phê-sô 5:11 dạy: “Chớ hề dự vào công việc vô ích của sự tối tăm, thà quở trách chúng nó thì hơn.” Điều này đòi hỏi sự can đảm để đứng về phía lẽ thật.
Đặc biệt, khi có tội lỗi nghiêm trọng như tà dâm, thờ hình tượng, hoặc giáo lý sai lầm xâm nhập Hội Thánh, các sứ đồ đã không ngần ngại “tố cáo” công khai và gọi đích danh để bảo vệ đàn chiên. Phao-lô đã quở trách Phi-e-rơ cách công khai tại An-ti-ốt vì sự giả hình của ông ảnh hưởng đến cả Hội Thánh (Ga-la-ti 2:11-14). Ông cũng chỉ đích danh Hy-mê-nê và A-léc-xan-đơ vì đã chối bỏ đức tin (1 Ti-mô-thê 1:20), và kêu gọi Hội Thánh Cô-rinh-tô kỷ luật người phạm tội loạn luân (1 Cô-rinh-tô 5:1-5,13). Trong những trường hợp này, mục tiêu là sự trong sạch của Hội Thánh và sự an toàn thuộc linh của các tín hữu khác, chứ không phải sự trả thù cá nhân.

5. Động Cơ và Thái Độ Trái Tim: Yêu Thương Hay Kiêu Ngạo?
Đây là điểm then chốt phân biệt hành động theo Kinh Thánh với việc “tố cáo” theo xác thịt. Lời buộc tội có thể xuất phát từ:

• Tình yêu thương chân thật và lòng quan tâm đến sự công bình, thuộc linh của người khác: “Hãy lấy lòng yêu thương mà nói ra lẽ chân thật” (Ê-phê-sô 4:15). “Yêu thương… chẳng vui về điều không công bình, nhưng vui về lẽ thật” (1 Cô-rinh-tô 13:6).
• Tinh thần kiêu ngạo, tự tôn, đố kỵ, hoặc muốn trả thù: Đây là động cơ của ma quỷ (kẻ kiện cáo) và của những người Pha-ri-si tố cáo Chúa Giê-xu. Chúa Giê-xu cảnh báo về cái dằm và cây đà trong mắt (Ma-thi-ơ 7:3-5). Trước khi nghĩ đến việc “buộc tội” người khác, chúng ta phải xét lòng mình với thái độ khiêm nhường và ăn năn.

1. Trong Mối Quan Hệ Cá Nhân và Gia Đình:
Khi bị tổn thương hoặc thấy tội lỗi của người thân, hãy áp dụng Ma-thi-ơ 18:15. Hãy cầu nguyện trước, xin Chúa kiểm soát miệng lưỡi và cho bạn tấm lòng yêu thương, kiên nhẫn. Gặp riêng và trình bày với thái độ “quở trách” (ἐλέγχω) để sửa sai, không phải “buộc tội” (κατηγορέω) để hạ nhục. Tránh tuyệt đối việc “thèo lẻo” (nói xấu sau lưng) với người thứ ba.

2. Trong Đời Sống Hội Thánh:
- Khi nghe tin đồn hoặc lời buộc tội về một anh chị em hay một mục sư: Đừng vội tin và lan truyền. Hãy nhớ nguyên tắc “hai ba người làm chứng.” Nếu bạn là người đầu tiên nghe, hãy khuyên người nói đó đối diện trực tiếp với đương sự theo Ma-thi-ơ 18.
- Khi chứng kiến tội lỗi nghiêm trọng ảnh hưởng đến Hội Thánh (lạm dụng, giáo lý sai, tham nhũng…): Đây là lúc cần sự can đảm và khôn ngoan. Trước hết, nếu có thể, hãy gặp riêng người phạm tội (nếu an toàn). Nếu không được, hoặc tội đã rõ ràng và nghiêm trọng, hãy mang bằng chứng đến với những người lãnh đạo Hội Thánh có trách nhiệm (không phải loan truyền khắp nơi). Hãy làm với động cơ thuần khiết là để Hội Thánh được trong sạch và nạn nhân được bảo vệ.
- Hãy là người “xây dựng” chứ không phải “phá đổ” bằng lời nói (Ê-phê-sô 4:29).

3. Trong Xã Hội và Nơi Làm Việc:
Kinh Thánh dạy chúng ta phải vâng phục nhà cầm quyền (Rô-ma 13:1-7) và sống như công dân lương thiện. Nếu chúng ta chứng kiến hành vi phạm pháp, bất công, nguy hại đến cộng đồng (như tham nhũng, ô nhiễm, lừa đảo), chúng ta có trách nhiệm công dân và đạo đức để lên tiếng. Tuy nhiên, hãy làm cách:

• Có bằng chứng xác thực: Đừng dựa trên nghi ngờ.
• Đi đúng kênh: Trình báo với cơ quan có thẩm quyền thay vì đăng lên mạng xã hội trước (trừ khi mọi kênh chính thức đều thất bại và vấn đề cực kỳ nghiêm trọng).
• Với động cơ vì công lý và lợi ích chung: Không phải vì bị trù dập cá nhân hay để trả thù.
• Cầu nguyện cho những người trong cuộc: Kể cả người phạm tội, xin Chúa cảm hóa và đem họ đến sự ăn năn.

4. Đối Với Chính Mình: Phòng Ngừa Tinh Thần “Người Tố Cáo”
Mỗi chúng ta cần tự xét lòng thường xuyên. Có phải tôi dễ dàng tin và lan truyền tin xấu về người khác không? Tôi có cảm thấy thích thú hoặc tự hào khi phát hiện sai lầm của người khác không? Lời cầu nguyện của người Pha-ri-si “tôi tạ ơn Chúa vì tôi không như…” (Lu-ca 18:11) chính là biểu hiện của tinh thần kiện cáo. Hãy tập trung vào việc đối diện với tội lỗi của chính mình trước mặt Chúa (Thi Thiên 139:23-24). Hãy nhớ rằng, chúng ta đều là tội nhân đã nhận được ân điển, và Chúa kêu gọi chúng ta “hãy xét mình” trước khi dự Tiệc Thánh (1 Cô-rinh-tô 11:28), chứ không phải “hãy xét người.”

Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh cân bằng và khôn ngoan. Một mặt, chúng ta được cảnh báo nghiêm khắc tránh xa tội cáo gian, làm chứng dối, và thèo lẻo – những hành vi xuất phát từ ác tâm và bị Sa-tan sử dụng. Mặt khác, chúng ta được kêu gọi sống thật thà, yêu chuộng lẽ thật, can đảm quở trách tội lỗi với mục đích phục hồi và bảo vệ sự trong sạch của Hội Thánh.

Sự khác biệt nằm ở động cơ của trái tim, quy trình thực hiện, và mục đích cuối cùng. Hành động theo xác thịt tìm cách hủy diệt và trả thù; hành động theo Thánh Linh tìm cách chữa lành và xây dựng.

Cuối cùng, hãy nhớ lời dạy của sứ đồ Gia-cơ về sự khôn ngoan thật: “Sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình” (Gia-cơ 3:17). Loại khôn ngoan này sẽ hướng dẫn chúng ta trong mọi tình huống khó xử, giúp chúng ta phân biệt khi nào cần im lặng, khi nào cần nói riêng, và khi nào cần lên tiếng công khai – tất cả đều trong tinh thần của Chúa Cứu Thế, Đấng “không bẻ cây sậy đã gãy, không tắt ngọn đèn gần tàn” (Ma-thi-ơ 12:20), nhưng cũng không ngần ngại lật đổ những bàn đổi bạc của kẻ làm ô uế Đền Thờ (Ma-thi-ơ 21:12-13). Nguyện xin Thánh Linh ban cho chúng ta sự khôn ngoan ấy mỗi ngày.