Phúc âm thứ kinh là gì?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, thuật ngữ "Phúc âm thứ kinh" (The Fifth Gospel) thường được các học giả và nhà thần học Tin Lành dùng để chỉ về một sách đặc biệt trong Cựu Ước: **sách Tiên tri Ê-sai**. Tại sao một sách trong Cựu Ước lại được vinh danh bằng tên gọi gắn liền với Tân Ước như vậy? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai phá sự phong phú của sách Ê-sai, chứng minh rằng đây không chỉ là lời tiên tri, mà thực sự là một "Phúc âm" – một tin mừng trọn vẹn về Đấng Cứu Thế được bày tỏ cách kỳ diệu nhiều thế kỷ trước khi Ngài giáng sinh.

Khi nói đến "Phúc âm", chúng ta thường nghĩ ngay đến bốn sách đầu Tân Ước: Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca và Giăng – là những ghi chép trực tiếp về cuộc đời, chức vụ, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ. Tuy nhiên, "Phúc âm" (εὐαγγέλιον - *euangelion* trong tiếng Hy Lạp) có nghĩa là "tin lành" hay "tin mừng". Sách Ê-sai xứng đáng với danh hiệu này vì nó chứa đựng những lời tiên tri rõ ràng, sống động và đầy đủ nhất về Tin Mừng Cứu Rỗi đến từ Đấng Mê-si. Không sách tiên tri nào trong Cựu Ước lại phác họa chân dung Đấng Christ với nhiều chi tiết, từ thân thế, chức vụ, sự hy sinh cho đến sự vinh hiển tương lai, như sách Ê-sai.

Chính Chúa Giê-xu và các sứ đồ đã thường xuyên trích dẫn sách Ê-sai để chứng minh Ngài chính là Đấng Mê-si được hứa ban. Trong Lu-ca 4:17-21, Chúa Giê-xu đứng dậy đọc sách tiên tri Ê-sai (đoạn 61) tại nhà hội Na-xa-rét và tuyên bố: "Hôm nay đã ứng nghiệm lời Kinh Thánh mà các ngươi mới vừa nghe". Hành động này chính thức xác nhận sách Ê-sai là lời tiên tri về chính Ngài.

Sách Ê-sai cung cấp một bức tranh toàn cảnh về Đấng Mê-si, có thể được khảo sát qua các chủ đề chính sau:

1. Thần Tính và Nhân Tính của Đấng Mê-si:
Ê-sai tiên tri về một nhân vật kỳ lạ, vừa là Con Người vừa là Đức Chúa Trời quyền năng. - **Danh hiệu cao trọng**: "Vì có một con trẻ sanh cho chúng ta, tức là một con trai ban cho chúng ta; quyền cai trị sẽ nấy trên vai Ngài. Ngài sẽ được xưng là Đấng Lạ lùng, là Đấng Mưu luận, là Đức Chúa Trời Quyền năng, là Cha Đời đời, là Chúa Bình an" (Ê-sai 9:5). Từ "Đức Chúa Trời Quyền năng" (אֵל גִּבּוֹר - *El Gibbor*) và "Cha Đời đời" (אֲבִיעַד - *Avi‘ad*) là những danh xưng chỉ dành cho Đức Chúa Trời. - **Chúa (יהוה - Yahweh) là Đấng Cứu Chuộc**: "Đức Giê-hô-va, là Đấng Cứu chuộc ngươi, tức là Đấng Thánh của Y-sơ-ra-ên... ta là Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời ngươi, Đấng dạy ngươi vì lợi ích ngươi" (Ê-sai 48:17). Tân Ước khẳng định Chúa Giê-xu chính là Đức Giê-hô-va và Đấng Cứu Chuộc đó (xem Phi-líp 2:10-11).

2. Chức Vụ Của Đấng Mê-si - Đầy Tớ Chịu Khổ:
Điểm nhấn trung tâm và nổi bật nhất của "Phúc âm thứ kinh" này là sự mô tả về một Đấng Mê-si đến với tư cách là "Đầy tớ của Đức Giê-hô-va" (Ê-sai 42:1; 49:1-7; 50:4-9; 52:13-53:12). Đặc biệt, **Ê-sai đoạn 53** là đỉnh cao của lời tiên tri về sự hy sinh chuộc tội, một chương sách khiến nhiều học giả kinh ngạc vì độ chính xác đến từng chi tiết. - **Sự thấp hèn và khổ nạn**: "Người đã bị người ta khinh dể và chán bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm... thật người đã mang sự đau ốm của chúng ta, đã gánh sự buồn bực của chúng ta" (Ê-sai 53:3-4). - **Mục đích của sự chết thay**: "Nhưng người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương. Bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh" (Ê-sai 53:5). Từ "bị vết" (מְחֹלָל - *mecholal*) mang nghĩa bị đâm thủng, bị thương tích. Đây chính là sự chết thế, hình phạt thay cho tội nhân. - **Sự chết và an táng**: "Người ta đã đặt mồ người với những kẻ ác, nhưng khi chết, người được chôn với kẻ giàu" (Ê-sai 53:9). Điều này ứng nghiệm khi Giô-sép người A-ri-ma-thé, một người giàu có, xin xác Chúa Giê-xu và chôn Ngài trong huyệt mộ mới của mình (Ma-thi-ơ 27:57-60).

3. Sự Sống Lại và Vinh Hiển Tương Lai:
"Phúc âm" Ê-sai không dừng lại ở thập tự giá, mà còn chỉ về sự sống lại và vương quyền đời đời. - **Sự sống lại được ám chỉ**: "Người sẽ thấy dòng dõi mình, những ngày mình sẽ thêm dài ra, và ý chỉ Đức Giê-hô-va nhờ tay người được thịnh vượng. Người sẽ thấy kết quả của sự khổ linh hồn mình, và lấy làm thỏa mãn" (Ê-sai 53:10-11). Làm sao một người đã chết có thể "thấy dòng dõi" và "những ngày mình thêm dài ra" nếu không phải qua sự sống lại? - **Vương quyền phổ quát**: "Quyền cai trị Ngài sẽ còn mãi mãi, sự bình an không cùng" (Ê-sai 9:6). "Nầy, một vua sẽ lấy sự ngay thẳng mà cai trị, và các quan trưởng sẽ lấy sự công bình mà cai quản" (Ê-sai 32:1).

Sách Ê-sai có cấu trúc rõ ràng, phản ánh con đường của Phúc âm: **Sự phán xét tội lỗi dẫn đến lời hứa cứu rỗi**. - **Các đoạn 1-39**: Nhấn mạnh sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (Ê-sai 6:3) và sự phán xét công bình của Ngài trên Giu-đa, Y-sơ-ra-ên và các dân tộc. - **Các đoạn 40-55**: Lời an ủi và hứa về sự giải cứu, cứu chuộc. Đây là phần trọng tâm với những lời tiên tri về Đầy tớ chịu khổ. "Hãy yên ủi, yên ủi dân ta" (Ê-sai 40:1) là khúc dạo đầu cho tin mừng. - **Các đoạn 56-66**: Lời hứa về sự phục hồi, trời mới đất mới, và vương quốc vinh hiển cuối cùng. "Vì nầy, ta dựng nên trời mới đất mới; những sự trước sẽ chẳng nhớ nữa" (Ê-sai 65:17).

Cấu trúc này phản chiếu chính sứ điệp Phúc âm: Con người tội lỗi đáng bị phán xét (Rô-ma 3:23, 6:23), nhưng Đức Chúa Trời trong tình yêu đã ban Đấng Christ chịu hình phạt thay (Ê-sai 53), để ai tin nhận sẽ được cứu và hưởng sự sống đời đời trong vương quốc Ngài.

Việc nghiên cứu "Phúc âm thứ kinh" không chỉ để thêm kiến thức, mà phải dẫn đến đời sống được biến đổi. Dưới đây là những áp dụng thực tế:

1. Củng Cố Niềm Tin Vào Sự Mặc Khải Của Đức Chúa Trời:
Sự chính xác của các lời tiên tri trong Ê-sai (viết khoảng 700 năm trước Chúa) là bằng chứng hùng hồn rằng Kinh Thánh là lời được Đức Chúa Trời soi dẫn. Khi đối diện với nghi ngờ hoặc hoàn cảnh khó khăn, chúng ta có thể vững lòng tin rằng Đức Chúa Trời nắm giữ lịch sử, và những lời hứa còn lại của Ngài (như về sự tái lâm, trời mới đất mới) chắc chắn sẽ ứng nghiệm.

2. Hiểu Sâu Sắc Hơn Về Thập Tự Giá Và Ân Điển:
Đọc Ê-sai 53 trước khi đọc các sách Phúc âm sẽ cho chúng ta một cảm nhận sâu sắc hơn về sự hy sinh của Chúa Giê-xu. Chúng ta nhìn thấy kế hoạch cứu chuộc không phải là ý tưởng dự phòng, mà là kế hoạch từ đời đời trong sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Điều này thúc đẩy lòng biết ơn, thờ phượng và sự khiêm nhường.

3. Sống Với Tấm Lòng Của "Người Đầy Tớ":
Chúa Giê-xu, Đầy tớ chịu khổ, là gương mẫu tối cao. Nghiên cứu về Ngài trong Ê-sai thôi thúc chúng ta sống đời phục vụ, khiêm nhu, vâng phục ý Cha và sẵn sàng hy sinh vì người khác. "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có" (Phi-líp 2:5).

4. Có Lời Để Chia Sẻ Phúc Âm Cách Thuyết Phục:
Ê-sai cung cấp một cây cầu tuyệt vời để chia sẻ Tin Lành, đặc biệt với những người tôn trọng Cựu Ước. Chúng ta có thể dùng những lời tiên tri rõ ràng trong Ê-sai để chỉ ra rằng Chúa Giê-xu Nazareth chính là Đấng Mê-si được hứa ban, và sự hy sinh của Ngài đã được báo trước cách chi tiết.

5. Nuôi Dưỡng Niềm Hy Vọng Cánh Chung Vững Chắc:
Những lời hứa về sự bình an vĩnh cửu, sự công bình trọn vẹn và sự sáng tạo mới trong Ê-sai (đoạn 11, 65, 66) cho chúng ta niềm hy vọng trọn vẹn về tương lai. Điều này giúp chúng ta sống giữa thế giới đầy bất an với tâm trạng bình an, vì biết rằng Chúa chúng ta đã thắng và sẽ hoàn tất mọi sự.

Sách Tiên tri Ê-sai xứng đáng được gọi là "Phúc âm thứ kinh" vì nó không chỉ là lời cảnh báo về sự phán xét, mà trên hết, là một bản nhạc giao hưởng tuyệt vời về ân điển cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Từ chương đầu đến chương cuối, sách vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về Đấng Mê-si - Ngôi Lời vĩnh cửu, Con Trẻ giáng sinh, Đầy tớ chịu khổ, Đấng Cứu Chuộc chết thay và Vua vinh hiển tương lai. Đối với Cơ Đốc nhân, việc đam mê nghiên cứu sách Ê-sai chính là đào sâu vào cội nguồn của Phúc âm, thấy được sự thống nhất kỳ diệu của Kinh Thánh và càng thêm kinh ngạc, yêu mến Đức Chúa Trời là tác giả của sự cứu rỗi vĩ đại này.

Ước mong mỗi chúng ta, khi đọc "Phúc âm thứ kinh" này, lòng sẽ bừng cháy với tình yêu dành cho Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã ứng nghiệm mọi lời tiên tri, và quyết tâm sống, chia sẻ Tin Mừng trọn vẹn ấy cho một thế giới đang hư mất. "Nhưng người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết... bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an" (Ê-sai 53:5). Đó là cốt lõi của Phúc âm, và đó là trung tâm của sách Ê-sai.

Bài viết nghiên cứu sử dụng bản Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống). Các thuật ngữ nguyên ngữ được tham khảo từ tiếng Hê-bơ-rơ (BHS) và tiếng Hy Lạp (NA28).