Sự khác biệt giữa ganh ghét và ghen tị theo Kinh Thánh là gì?

Trong hành trình thuộc linh, việc phân biệt rõ ràng những cảm xúc và thái độ nội tâm là vô cùng quan trọng. Hai khái niệm thường bị nhầm lẫn là “ganh ghét” và “ghen tị”. Mặc dù đôi khi được sử dụng thay thế trong ngôn ngữ hằng ngày, Kinh Thánh – với sự tinh tế và chính xác của nguyên ngữ – vạch ra một ranh giới rõ ràng về bản chất, nguồn gốc, hậu quả và cách thức xử lý hai thái độ này. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích từ ngữ gốc, bối cảnh Kinh Thánh, và đưa ra sự phân biệt thiết yếu để mỗi Cơ Đốc nhân có thể “bắt phục mọi ý tưởng” của mình (2 Cô-rinh-tô 10:5).

Để hiểu thấu đáo, chúng ta phải trở về với ngôn ngữ gốc của Kinh Thánh.

1. Ganh Ghét (Hatred - Ἔχθρα / Sin'ah):

• Tiếng Hy Lạp (Ἔχθρα - Ekhthra): Từ này mang nghĩa sự thù địch, ác cảm sâu sắc, mối thù, trạng thái chống đối và muốn gây hại. Nó xuất phát từ lòng kiêu ngạo, tổn thương, hoặc sự ích kỷ bị đụng chạm. “Công việc của xác thịt” liệt kê rõ “sự thù oán” (echthrai) (Ga-la-ti 5:19-20).
• Tiếng Hê-bơ-rơ (שִׂנְאָה - Sin'ah): Cũng mang nghĩa ghét bỏ, thù ghét. Sách Châm Ngôn mô tả rõ: “Sự ganh ghét làm cho mặt mày nhăn nhó” (Châm Ngôn 10:12a).

Bản chất của ganh ghét là sự chống đối chủ động, mong muốn điều xấu hoặc sự vắng mặt của điều tốt cho người khác. Nó thường hướng ngoại, nhắm vào một đối tượng để loại trừ.

2. Ghen Tị (Envy - Φθόνος / Qin'ah):

• Tiếng Hy Lạp (Φθόνος - Phthonos): Đây là cảm giác đau khổ, bực bội, uất ức trước sự thành công, phước lành, hay tài sản của người khác. Nó xuất phát từ lòng tham và sự so sánh. “Ghen tị” (phthonos) cũng được liệt kê là công việc của xác thịt (Ga-la-ti 5:21). Sứ đồ Phao-lô nói: “Tình yêu thương… không ghen tị” (1 Cô-rinh-tô 13:4).
• Tiếng Hê-bơ-rơ (קִנְאָה - Qin'ah): Từ này phức tạp hơn, có hai nghĩa chính. Một là sự ghen tị tiêu cực (như trong Sáng Thế Ký 37:11, các anh của Giô-sép “ghen” với cậu). Hai là sự sốt sắng, nhiệt thành (như trong Ê-xê-chi-ên 39:25, Đức Chúa Trời “sốt sắng” vì danh Ngài).

Bản chất của ghen tị (theo nghĩa tiêu cực) là sự đau đớn trước điều tốt của người khác, kèm theo mong muốn có được điều đó cho mình hoặc ước ao nó biến mất khỏi tay họ. Nó thường hướng nội trước, gây ra sự dằn vặt nội tâm, rồi mới dẫn đến hành động ra ngoài.

A. Ganh Ghét – Cơn Bệnh Chết Người Của Tâm Hồn:
Ganh ghét thường là cha đẻ của bạo lực. Kinh Thánh đầy những ví dụ:

• Ca-in và A-bên (Sáng Thế Ký 4:1-8): Sự ganh ghét của Ca-in không đơn thuần vì của lễ A-bên được nhậm. Nó xuất phát từ lòng kiêu ngạo và tức giận khi chính mình bị Chúa quở trách. Sự ghét bỏ (“sin’ah”) dẫn đến hành động giết người. 1 Giăng 3:12 giải thích rõ: “Không phải như Ca-in… vì việc làm của mình là dữ, còn việc làm của em mình là công bình.”
• Các anh em của Giô-sép (Sáng Thế Ký 37:4, 8): Kinh Thánh ghi: “Các anh… ghét người, và chẳng có thể nói lời tử tế với người.” Sự ghét bỏ này bắt nguồn từ ghen tị với áo khoác và những giấc mơ, nhưng nó đã biến thành sự thù địch chủ động muốn loại bỏ Giô-sép.
• Chúa Giê-xu bị ghét (Giăng 15:18, 25): Chúa phán: “Nếu thế gian ghét các ngươi, thì hãy biết rằng nó đã ghét ta trước các ngươi.” Sự ghét bỏ của thế gian đối với Đấng Christ là tuyệt đối và chết người, vì Ngài làm chứng về việc làm của họ là xấu xa (Giăng 7:7).

B. Ghen Tị – Chất Độc Âm Thầm Hủy Hoại:
Ghen tị thường là bước khởi đầu dẫn đến nhiều tội lỗi khác.

• Sa-un và Đa-vít (1 Sa-mu-ên 18:6-9): Đây là minh họa rõ nhất. Khi những người đàn bà hát “Sa-un giết hàng nghìn, còn Đa-vít giết hàng vạn,” Kinh Thánh chép: “Sa-un lấy làm bực tức lắm… Sa-un ngó Đa-vít bằng con mắt ghen tị từ ngày đó.” Chữ “ghen tị” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là “ra‘”, có thể hiểu là “nhìn cách xấu xa, thù nghịch”. Sự ghen tị về danh tiếng đã biến một vị vua được xức dầu trở nên kẻ truy sát người phò tá trung thành của mình.
• Các thầy tế lễ cả và quan trưởng (Ma-thi-ơ 27:18): Phi-lát biết rõ động cơ: “Người biết bởi lòng ghen ghét (φθόνον – phthonon) nên chúng đã nộp Ngài.” Họ ghen tị với sự ảnh hưởng và sự yêu mến của dân chúng dành cho Chúa Giê-su.
• Những công nhân trong ngày (Ma-thi-ơ 20:1-16): Những người làm từ sáng sớm “lầm bầm” phàn nàn với chủ nhà vì thấy những người làm cuối cùng cũng được một tiền. Đây là sự ghen tị tiêu biểu: họ không mất mát gì, nhưng lại đau khổ vì thấy người khác được ban ơn cách rộng rãi.

Từ những phân tích trên, chúng ta có thể tổng kết sự khác biệt then chốt:

1. Trọng Tâm:
- Ganh ghét: Tập trung vào con người. Mong muốn người đó gặp điều xấu hoặc biến mất. “Tôi ghét anh ta.”
- Ghen tị: Tập trung vào điều người đó có (tài năng, địa vị, mối quan hệ, phước lành). “Tôi ước tôi có được thứ anh ta đang có, hoặc ước anh ta không có nó.”

2. Cảm Xúc Chủ Đạo:
- Ganh ghét: Sự phẫn nộ, khinh bỉ, lạnh lùng, thù địch.
- Ghen tị: Sự đố kỵ, bực bội, tự ti, mặc cảm, đau lòng.

3> Quan Hệ Nhân Quả:
- Ganh ghét thường là kết quả của những cảm xúc khác (tổn thương, kiêu ngạo, sợ hãi) và cũng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hành động hãm hại.
- Ghen tị thường là nguyên nhân khởi phát cho một chuỗi tội lỗi, bao gồm cả ganh ghét, nói xấu, tranh cạnh và bạo lực. Gia-cơ 3:16 cảnh báo: “Vì ở đâu có những điều ghen tị và tranh cạnh, ở đó có sự lộn lạo và đủ mọi thứ ác.”

Mối Liên Hệ Nguy Hiểm: Ghen tị thường là bậc thang đầu tiên dẫn đến ganh ghét. Một người bắt đầu bằng việc ghen tị với thành công của đồng nghiệp. Cảm giác đó nếu không được kiểm soát, sẽ biến thành sự oán giận và ghét bỏ chính con người đó, dẫn đến việc nói xấu, phá hoại ngầm, hoặc thậm chí tìm cách hạ bệ họ.

Cả ganh ghét lẫn ghen tị đều là “công việc của xác thịt” (Ga-la-ti 5:19-21) và cần được đối diện bằng quyền năng của Thánh Linh.

A. Nhận Diện Và Xưng Nhận: Bước đầu tiên là thành thật với Chúa. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta” (1 Giăng 1:9). Hãy tự hỏi: “Tôi có đang mong điều xấu cho người này không?” (ganh ghét) hoặc “Tôi có cảm thấy đau lòng, bực bội vì phước lành Chúa ban cho họ không?” (ghen tị).

B. Được Biến Đổi Bởi Tình Yêu Agape (ἀγάπη): Đây là phương thuốc mạnh mẽ nhất. Tình yêu thương của Chúa (Agape) đổ vào lòng chúng ta bởi Đức Thánh Linh (Rô-ma 5:5) chính là đối trọng.
- “Tình yêu thương… không ghen tị” (1 Cô-rinh-tô 13:4).
- “Tình yêu thương… không mưu ác” (1 Cô-rinh-tô 13:5) – điều ngược lại với ganh ghét.
- “Hãy yêu kẻ thù nghịch” (Ma-thi-ơ 5:44). Lời dạy này trực tiếp đối đầu với tinh thần ganh ghét.

C. Sống Trong Thánh Linh Và Nhận Lấy Tâm Trí Mới:
- “Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt” (Ga-la-ti 5:16).
- “Hãy mặc lấy người mới, là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật” (Ê-phê-sô 4:24). Tâm trí mới nhìn mọi sự từ quan điểm của Đấng Christ.

D. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Hằng Ngày:

1. Trong Hội Thánh: Khi thấy một anh chị em được sử dụng trong chức vụ cách hiệu quả, thay vì ghen tị, hãy cảm tạ Chúa và cầu nguyện cho họ thêm sức. “Hãy vui với kẻ vui” (Rô-ma 12:15a).
2. Trong Công Việc: Khi đồng nghiệp được thăng chức, thay vì đắm chìm trong sự so sánh, hãy xem đó như cơ hội để học hỏi và phấn đấu cách lành mạnh. Làm việc “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23).
3. Trong Gia Đình: Tránh so sánh con cái với nhau, hay so sánh vợ/chồng mình với người khác. Mỗi người là một ơn ban độc đáo từ Chúa.
4. Khi Cầu Nguyện: Thay vì cầu xin Chúa lấy đi phước lành của người khác, hãy cầu xin Chúa ban cho mình tấm lòng biết ơn với những gì mình đang có và tấm lòng rộng rãi chúc phước cho người khác.
5. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn: Một tấm lòng biết ơn là liều thuốc giải mạnh mẽ cho ghen tị. “Hãy cảm tạ Chúa trong mọi sự” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:18).

Như đã đề cập, từ Hê-bơ-rơ “qin’ah” còn có nghĩa tích cực là “sự sốt sắng, nhiệt thành.” Đây chính là sự chuyển hóa mà Chúa muốn thực hiện trong chúng ta. Thay vì để lòng ghen tị (qin’ah tiêu cực) về điều người khác có, chúng ta được kêu gọi sốt sắng (qin’ah tích cực) vì những điều thuộc về Chúa: nhiệt thành cho danh Ngài, sốt sắng làm việc lành, nhiệt thành yêu thương và phục vụ (Tít 2:14; Khải Huyền 3:19).

Sự ganh ghét và ghen tị là những xiềng xích nặng nề của xác thịt, nhưng trong Đấng Christ, chúng ta được tự do. Ngài là Đấng hoàn toàn không có chút ghen tị hay ganh ghét nào, đã gánh thay chúng ta trên thập tự giá. Khi chúng ta ở trong Ngài, và Lời Ngài ở trong chúng ta (Giăng 15:7), chúng ta có quyền năng để nhổ bỏ những hạt giống độc hại này và gieo trồng những hạt giống của tình yêu thương, lòng nhân từ và sự vui mừng – những bông trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23). Hãy để lòng chúng ta được lấp đầy bởi Đấng Christ, để không còn chỗ trống cho sự ghen tị hay ghét bỏ nào tồn tại.