Đừng nên theo đời nầy" (Rô-ma 12:2) có nghĩa là gì?

Lời kêu gọi trong Rô-ma 12:2 là một bước ngoặt then chốt trong thư tín của Sứ đồ Phao-lô, đánh dấu sự chuyển tiếp từ nền tảng thần học vĩ đại về sự cứu rỗi bởi đức tin (Rô-ma 1-11) sang phần ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân (Rô-ma 12-16). Câu Kinh Thánh này, tuy ngắn gọn, nhưng chứa đựng một mệnh lệnh triệt để và một lời hứa biến đổi: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” Để thấu hiểu chiều sâu của lời dạy này, chúng ta cần đi vào phân tích ngữ cảnh, từ ngữ gốc, và ý nghĩa thần học của nó.

Trước khi đi vào câu 2, chúng ta phải hiểu lời mở đầu của Phao-lô trong câu 1: “Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em.” (Rô-ma 12:1). Từ “Vậy” (οὖν - *oun*) liên kết mọi điều sắp nói với toàn bộ lẽ thật về ân điển, sự xưng công bình và sự cứu rỗi trong Đấng Christ đã được trình bày ở 11 chương trước. Động lực cho đời sống mới không phải là luật pháp hay sự ép buộc, mà là “sự thương xót của Đức Chúa Trời”. Đáp lại ân điển đó, hành động “dâng” (παριστάναι - *paristanai*) là một hành động thờ phượng thuộc linh, thiêng liêng. Thân thể, đại diện cho toàn bộ con người và đời sống thực tế của chúng ta, trở thành “của lễ sống”. Đây là bối cảnh quan trọng: lời kêu gọi “đừng theo đời nầy” không phải là một quy tắc khắc kỷ hay tu đức, mà là một phần trong sự thờ phượng đáp lại ân điển.

Cụm từ “đời nầy” trong nguyên ngữ Hy Lạp là αἰὼν οὗτος (*aiōn houtos*). Từ αἰὼν (*aiōn*) không chỉ đơn thuần chỉ một khoảng thời gian, mà còn mang ý nghĩa về một “thời đại”, một “trật tự thế gian” với những đặc tính, tinh thần, giá trị và hệ thống riêng của nó. Nó là toàn bộ hệ thống tư tưởng, văn hóa, ước muốn, và mục đích của nhân loại tách biệt khỏi Đức Chúa Trời và chống lại Ngài.

Kinh Thánh thường nói về sự tương phản giữa “đời nầy” và “đời sau” (Mác 10:30), hay giữa “thế gian” (κόσμος - *kosmos*) trong ý nghĩa tiêu cực và vương quốc Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu đã cầu nguyện cho các môn đồ: “Con không cầu Ngài lấy họ khỏi thế gian, nhưng xin Ngài gìn giữ họ cho khỏi điều ác. Họ không thuộc về thế gian, cũng như Con không thuộc về thế gian.” (Giăng 17:15-16). Sứ đồ Giăng cũng cảnh báo: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian. Nếu ai yêu thế gian, thì sự kính mến Đức Chúa Cha chẳng ở trong người ấy.” (1 Giăng 2:15).

“Làm theo” (συσχηματίζεσθε - *syschēmatizesthe*) trong nguyên văn là một động từ ở thể thụ động, mang nghĩa “được nặn khuôn theo”, “bị uốn nắn theo hình dáng bên ngoài”. Nó đến từ từ gốc σχῆμα (*schēma*), chỉ “hình thức bề ngoài”, “kiểu mẫu”, “mốt”. Lời kêu gọi “đừng nên theo” là một mệnh lệnh phủ định ở thì hiện tại, nhấn mạnh một hành động liên tục: “Đừng tiếp tục để cho mình bị nắn khuôn, bị đồng hóa theo kiểu mẫu bề ngoài của thời đại này.” Thế gian luôn có một khuôn mẫu, một áp lực xã hội vô hình để chúng ta suy nghĩ, hành xử, ưu tiên và đánh giá mọi thứ theo cách của nó – cách đề cao bản ngã, vật chất, quyền lực, khoái lạc và sự độc lập khỏi Đức Chúa Trời.

Mệnh lệnh tiêu cực “đừng theo” được cân bằng ngay lập tức bằng một mệnh lệnh tích cực đầy năng quyền: “nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình.” Từ “biến hóa” trong nguyên ngữ là μεταμορφοῦσθε (*metamorphousthe*), cũng ở thể thụ động. Đây là một từ rất quan trọng. Nó không chỉ là sự thay đổi bề ngoài (như *schema*), mà là sự biến đổi từ bên trong ra ngoài, một sự thay đổi về bản chất và hình dạng. Cùng một từ này được dùng để miêu tả sự hóa hình của Chúa Giê-xu trên núi (Ma-thi-ơ 17:2, Mác 9:2), và sự biến đổi vinh hiển của chúng ta trong tương lai (Phi-líp 3:21). Nhưng ở đây, nó là một mệnh lệnh cho hiện tại: “Hãy để cho mình tiếp tục được biến đổi.”

Thể thụ động cho thấy chủ thể của hành động biến đổi này không phải là chúng ta, mà là Đức Thánh Linh. Chúng ta để cho Ngài biến đổi mình. Tuy nhiên, phương tiện mà qua đó sự biến đổi này diễn ra được chỉ rõ: “bởi sự đổi mới của tâm thần mình.” “Tâm thần” (νοῦς - *nous*) chỉ phần trí óc, sự hiểu biết, tư tưởng, nhận thức và cách suy nghĩ. “Đổi mới” (ἀνακαίνωσις - *anakainōsis*) là một quá trình liên tục của sự canh tân, làm mới lại.

Đây là then chốt: Trận chiến thuộc linh diễn ra trong tâm trí. Thế gian muốn nắn khuôn chúng ta qua những gì chúng ta tiếp nhận (truyền thông, giáo dục, văn hóa đại chúng, quan điểm xã hội). Đức Chúa Trời biến đổi chúng ta từ bên trong thông qua việc canh tân tâm trí bằng Lời Ngài và Thánh Linh Ngài. Như Ê-sai 55:8-9 chép: “Đức Giê-hô-va phán: Ý tưởng ta chẳng phải ý tưởng các ngươi, đường lối các ngươi chẳng phải đường lối ta. Vì các từng trời cao hơn đất bao nhiêu, thì đường lối ta cao hơn đường lối các ngươi, ý tưởng ta cao hơn ý tưởng các ngươi bấy nhiêu.” Việc thay thế những ý tưởng và đường lối của thế gian bằng ý tưởng và đường lối của Đức Chúa Trời chính là cốt lõi của sự đổi mới tâm thần.

Kết quả của việc không bị thế gian nắn khuôn và được tâm trí biến đổi là một năng lực thuộc linh mới: “để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” “Thử cho biết” (δοκιμάζειν - *dokimazein*) không có nghĩa là nghi ngờ, mà là “kiểm chứng”, “phân biệt”, “nhận ra qua kinh nghiệm”. Một tâm trí đã được canh tân sẽ có khả năng phân biệt được đâu là ý muốn của Đức Chúa Trời giữa vô vàn tiếng nói của thế gian và của xác thịt.

Ý muốn Đức Chúa Trời được mô tả bằng ba từ Hy Lạp đầy đẹp đẽ:
1. Tốt lành (ἀγαθός - *agathos*): Chỉ bản chất đạo đức tốt, có ích, mang lại lợi ích thật sự.
2. Đẹp lòng (εὐάρεστος - *euarestos*): Nghĩa đen là “làm hài lòng”, “được chấp nhận”. Đây là điều làm vui lòng Cha Thiên Thượng.
3. Trọn vẹn (τέλειος - *teleios*): Không có nghĩa “hoàn hảo không tì vết” theo nghĩa tuyệt đối, mà là “trưởng thành”, “đầy đủ”, “đạt đến mục đích”. Ý muốn Ngài đưa chúng ta đến sự trưởng thành thuộc linh và hoàn thành mục đích Ngài đặt để.

Một tâm trí thế gian chỉ tìm kiếm điều có lợi cho bản thân, điều thỏa mãn ham muốn tức thời, và điều phù hợp với tiêu chuẩn hạn hẹp của con người. Ngược lại, một tâm trí được đổi mới tìm kiếm và nhận biết được điều gì thực sự tốt (theo tiêu chuẩn vĩnh cửu), điều gì làm đẹp lòng Cha, và điều gì đưa chúng ta đến sự trọn vẹn trong Đấng Christ.

Lẽ thật thần học này phải được áp dụng vào đời sống cụ thể. Dưới đây là một số phương cách thực hành:

1. Chủ Động Làm Đầy Tâm Trí Bằng Lời Chúa: Sự đổi mới tâm trí không xảy ra trong chân không. Nó xảy ra khi Lời Chúa, được Thánh Linh sử dụng, thấm nhuần vào tư tưởng chúng ta. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Hãy đặt cho mình kỷ luật đọc, học, suy ngẫm và ghi nhớ Kinh Thánh mỗi ngày.

2. Cầu Nguyện Với Tâm Trí Tỉnh Táo: Cầu nguyện không chỉ là xin ơn, mà còn là sự kết nối để tâm trí chúng ta được điều chỉnh theo tâm trí Đấng Christ. “Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện, nài xin, và sự tạ ơn mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời. Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ gìn giữ lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ.” (Phi-líp 4:6-7).

3. Phân Biệt và Từ Chối Những Ảnh Hưởng Của “Đời Nầy”: Chúng ta cần có sự khôn ngoan thuộc linh để nhận diện những thông điệp của thế gian trong phim ảnh, âm nhạc, truyền thông, văn hóa, thậm chí trong một số triết lý giáo dục hay kinh doanh. Điều này không có nghĩa là cô lập bản thân hoàn toàn, nhưng là xem xét mọi sự dưới ánh sáng Lời Chúa và có sự chọn lọc. “Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích... chẳng phải mọi sự đều làm gương tốt.” (1 Cô-rinh-tô 10:23).

4. Sống Trong Sự Thông Công Của Hội Thánh: Chúng ta không thể sống một Cơ Đốc nhân biệt lập. Hội Thánh là cộng đồng được kêu gọi ra khỏi thế gian để cùng nhau được biến đổi. Sự nhóm lại, trao đổi Lời Chúa, khích lệ và khiển trách trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15-16) là phương thuốc mạnh mẽ chống lại sức ép đồng hóa của thế gian.

5. Dâng Đời Sống Làm Của Lễ Sống: Mọi quyết định hằng ngày – từ cách sử dụng thời gian, tiền bạc, đến cách đối xử với người thân, đồng nghiệp, cách làm việc và giải trí – đều có thể trở thành một hành động thờ phượng khi được thực hiện với tâm trí đã được đổi mới, để làm vinh hiển Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 10:31).

Lời kêu gọi “Đừng nên theo đời nầy” trong Rô-ma 12:2 là lời kêu gọi phân rẽ, nhưng không phải là sự phân rẽ tiêu cựu, lánh đời. Đó là lời kêu gọi cho một sự biến đổi tích cực và sâu sắc. Nó thừa nhận rằng có một sức mạnh nắn khuôn của thế gian, nhưng tuyên bố rằng có một sức mạnh biến đổi còn lớn hơn nhiều: quyền năng của Đức Thánh Linh qua Lời Chúa, tác động trên tâm trí chúng ta. Quá trình này không phải là tức thì, mà là cả đời, giống như một con sâu bướm biến thành bướm (metamorphosis).

Khi chúng ta đầu phục đời sống mình cho Đức Chúa Trời như của lễ sống (câu 1), và chủ động để cho tâm trí mình được Lời Chúa canh tân, chúng ta sẽ từ từ nhưng chắc chắn được giải phóng khỏi khuôn mẫu hư hoại của thế gian. Thay vào đó, chúng ta sẽ ngày càng nhận biết rõ ràng và vui lòng bước đi trong ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Cha Thiên Thượng. Đây không phải là gánh nặng luật pháp, mà là đặc ân và tự do vinh hiển của những người đã được cứu chuộc bởi ân điển.

“Hãy có trí khôn như vậy trong anh em, vốn có trong Đức Chúa Jêsus Christ.” (Phi-líp 2:5).