Yêu không tự cao, tự đại có nghĩa là gì (1 Cô-rinh-tô 13:4)?

Trong bản giao hưởng vĩ đại về tình yêu (ἀγάπη - agapē) của Phao-lô tại 1 Cô-rinh-tô 13, câu 4 đứng như một lời tuyên bố mạnh mẽ, phá vỡ mọi quan niệm sai lầm của con người: “Tình yêu thương hay nhịn nhục; tình yêu thương hay nhơn từ; tình yêu thương chẳng ghen tị, chẳng khoe mình, chẳng lên mình kiêu ngạo” (1 Cô-rinh-tô 13:4, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Hai cụm từ “chẳng khoe mình” (οὐ περπερεύεται - ou perpereuetai) và “chẳng lên mình kiêu ngạo” (οὐ φυσιούται - ou phusioutai) là hai mặt của một đồng xu tội lỗi: sự tự tôn thái quá. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và ứng dụng thực tiễn của đặc tính căn bản này trong đời sống Cơ Đốc nhân.

Thư 1 Cô-rinh-tô được viết cho một Hội thánh non trẻ nhưng đầy rẫy những vấn đề: sự chia rẽ bè đảng (1:11-12), sự kiêu ngạo về tri thức và ân tứ thuộc linh (chương 1-4, 12-14), sự dung túng tội lỗi (chương 5), và sự lạm dụng tự do (chương 8-10). Giữa bối cảnh ấy, chương 13 không phải là một bài thơ độc lập về tình yêu lãng mạn, mà là lời giải độc cho căn bệnh “tự cao, tự đại” đang đầu độc cộng đồng tín hữu. Phao-lô chỉ ra rằng mọi ân tứ dù vĩ đại đến đâu—tiếng nói thiên sứ, lời tiên tri, đức tin dời núi—cũng trở nên vô ích, thậm chí gây hại, nếu thiếu đi tình yêu thương đích thực (agapē).

Để thấu hiểu trọn vẹn lời dạy này, chúng ta phải truy nguyên ngữ nghĩa:

1. “Chẳng khoe mình” (οὐ περπερεύεται - ou perpereuetai):
Từ perpereuomai rất hiếm gặp trong Tân Ước, mang ý nghĩa khoe khoang, ba hoa, phô trương. Nó mô tả hành vi của một người luôn tìm cách đặt mình vào vị trí trung tâm, nói về những thành tựu, phẩm chất, hay sở hữu của mình một cách phô trương để gây ấn tượng và tìm kiếm sự ngưỡng mộ. Tình yêu đích thực không cần đến những màn trình diễn như vậy. Nó an nghỉ trong giá trị nội tại và không tìm cách “bán đắt” bản thân.

2. “Chẳng lên mình kiêu ngạo” (οὐ φυσιούται - ou phusioutai):
Động từ phusioō bắt nguồn từ phusa có nghĩa là “bong bóng” hoặc “phổi”. Nghĩa đen là thổi phồng lên, làm cho sưng lên như một cái bong bóng. Đây là hình ảnh rất sống động về sự kiêu ngạo: một cái tôi bị thổi phồng, trống rỗng bên trong nhưng lại chiếm nhiều không gian bên ngoài, dễ vỡ và thiếu thực chất. Từ này xuất hiện nhiều lần trong chính thư 1 Cô-rinh-tô (4:6, 18, 19; 5:2; 8:1) để mô tả thái độ “lên mình” của các tín hữu tại đây về tri thức, về ân tứ, hay về sự tự do. Tình yêu đích thực là chất khí trơ làm xẹp cái bong bóng kiêu ngạo ấy.

Kinh Thánh đối lập rõ ràng giữa tình yêu của Đức Chúa Trời và sự tự cao của con người:
“Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau; Và sự cao lòng đi trước sự sa ngã.” (Châm Ngôn 16:18).
Chúa Giê-xu, hiện thân của tình yêu Thiên Thượng, đã để lại gương mẫu tuyệt đối: “Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời… nhưng Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ… hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự.” (Phi-líp 2:6-8). Ngài là Đấng có mọi lý do để “khoe mình” nhưng lại khước từ hoàn toàn điều đó.

Trái lại, sự tự cao (huperēphania) được liệt kê trong số những tội lỗi xuất phát từ lòng người (Mác 7:22). Nó là gốc rễ của sự sa ngã của Sa-tan (Ê-xê-chi-ên 28:17, Ê-sai 14:12-15) và là điều Đức Chúa Trời căm ghét (Châm Ngôn 6:16-17).

A. Các Biểu Hiện Của “Tự Cao, Tự Đại”:

• Trong Hội Thánh: Coi thường người khác vì ân tứ mình có “thuộc linh” hơn (nói tiếng lạ, tiên tri), chia rẽ bè phái theo người lãnh đạo mình ủng hộ (1 Cô-rinh-tô 1:12).
• Trong Học Biết Lẽ Thật: “Kiến thức làm cho người ta kiêu căng” (1 Cô-rinh-tô 8:1), dùng sự hiểu biết Kinh Thánh để hạ bệ người khác thay vì gây dựng.
• Trong Đạo Đức & Tự Do: Tự hào về sự “mạnh mẽ” trong đức tin đến mức khinh thường lương tâm yếu đuối của anh em (Rô-ma 14:1-3).
• Trong Thờ Phượng & Phục Vụ: Phục vụ để được công nhận, khoe khoang về thành tích mục vụ, so sánh và coi thường chức vụ của người khác.

B. Tình Yêu – Phương Thuốc Chữa Lành:
Tình yêu agapē hoạt động như một phản ứng hóa học triệt tiêu sự kiêu ngạo:
1. Nhìn Nhận Nguồn Gốc Mọi Điều: Tình yêu thừa nhận rằng “ngươi có gì mà chẳng đã nhận lãnh?” (1 Cô-rinh-tô 4:7). Mọi ân tứ, thành công, tri thức đều đến từ Đức Chúa Trời. Tự cao là ăn cắp vinh quang thuộc về Ngài.
2. Đặt Giá Trị Vào Người Khác: Tình yêu “chẳng tìm tư lợi” (c.5). Nó hướng sự chú ý ra khỏi bản thân và tìm kiếm lợi ích, sự tôn trọng dành cho người khác. “Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa.” (Phi-líp 2:4).
3. Hạ Mình Phục Vụ: Tình yêu thể hiện qua hành động rửa chân (Giăng 13:1-17). Nó sẵn sàng làm những việc thấp hèn nhất, không cần sự tán dương.

1. Trong Hôn Nhân & Gia Đình:
Tình yêu không khoe khoang về đóng góp tài chính của mình để hạ thấp người phối ngẫu. Nó không “lên mình kiêu ngạo” vì mình là người “biết Kinh Thánh hơn” hay “nhường nhịn nhiều hơn”. Thay vào đó, nó nhìn nhận nhau như “người cùng thừa kế ân điển sự sống” (1 Phi-e-rơ 3:7).

2. Trong Hội Thánh Địa Phương:
- Trong Lãnh Đạo: Người lãnh đạo được tình yêu thúc đẩy sẽ không xem mình là “nhà độc tài” (1 Phi-e-rơ 5:3) mà là đầy tớ, noi gương Christ.
- Trong Sử Dụng Ân Tứ: Phục vụ trong âm thầm, vui mừng khi người khác được tôn vinh, không so sánh “tầm quan trọng” của chức vụ mình.
- Trong Góp Ý & Sửa Sai: Thái độ “tôi biết rồi” sẽ bị thay thế bằng “tôi có thể học được gì từ anh/chị?”. Sửa sai với lòng thương xót và sự khiêm nhường (Ga-la-ti 6:1).

3. Trong Nơi Làm Việc & Xã Hội:
Tình yêu ngăn cản chúng ta chà đạp người khác để thăng tiến. Nó giúp chúng ta thành thật công nhận đóng góp của đồng nghiệp, và khi đạt thành tựu, biết dâng vinh quang lên cho Chúa và chia sẻ với tập thể.

4. Trong Đời Sống Cá Nhân Với Chúa:
- Cầu Nguyện: Lời cầu nguyện của người thâu thuế (“Lạy Đức Chúa Trời, xin thương xót lấy tôi, là kẻ có tội!” – Lu-ca 18:13) là đối cực của sự tự cao. Tình yêu dẫn chúng ta đến với Chúa trong sự thật về sự yếu đuối và nhu cầu của mình.
- Học Lời Chúa: Học với tấm lòng vâng phục, sẵn sàng để Lời Chúa phán xét và sửa dạy, thay vì dùng nó như công cụ để bắt lỗi người.

“Yêu không tự cao, tự đại” không chỉ là một đức tính đạo đức, mà là bản chất của một đời sống được biến đổi bởi Thánh Linh. Nó là bằng chứng rằng tình yêu của Đức Chúa Trời (agapē) đang tuôn chảy trong chúng ta, vì chính Ngài là Đấng khiêm nhường (Ma-thi-ơ 11:29). Sự kiêu ngạo chia rẽ, nhưng tình yêu khiêm nhường hiệp nhất và gây dựng. Khi chúng ta nhìn lên thập tự giá, nơi Con Đức Chúa Trời chịu sỉ nhục vì tội kiêu ngạo của chúng ta, chúng ta thấy rõ sự đáng ghê tởm của “tự cao, tự đại” và vẻ đẹp vinh hiển của tình yêu hạ mình. Ước gì mỗi chúng ta, nhờ ân điển, ngày càng được nên giống như Chúa mình trong điều này, để thế gian thấy được dấu chân thật của Đấng Christ qua một Hội Thánh sống trong tình yêu thương khiêm nhường.