Đức Chúa Trời sẽ thưởng cho bạn cách công khai khi bạn ăn chay kín đáo có ý nghĩa gì (Ma-thi-ơ 6:18)?

Trong bối cảnh của một nền văn hóa coi trọng hình thức tôn giáo bề ngoài, lời dạy của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 6:1-18 như một luồng gió mới, đảo lộn mọi quan niệm về sự công bình và thực hành đạo đức. Ngài phán: “Hãy giữ, đừng làm sự công bình mình trước mặt người ta, cho họ xem thấy; bằng không, thì các ngươi chẳng được Cha các ngươi ở trên trời thưởng cho.” (Ma-thi-ơ 6:1). Ba thực hành then chốt của đời sống Do Thái giáo – bố thí, cầu nguyện và ăn chay – đều được Ngài đưa ra nguyên tắc chung: sự kín đáo. Trong đó, câu Kinh Thánh đặc biệt về sự ăn chay ghi lại lời hứa đầy bí ẩn và quyền năng: “Hầu cho các ngươi không tỏ ra bộ mặt ủ dột trước mặt người ta như bọn giả hình; vì bọn ấy làm cho mặt mày hóa ra xấu xí, để cho thiên hạ biết mình đang kiêng ăn. Quả thật, ta nói cùng các ngươi, bọn đó đã được phần thưởng của mình rồi. Nhưng khi ngươi kiêng ăn, hãy xức dầu trên đầu và rửa mặt, hầu cho người ta không biết ngươi đang kiêng ăn, nhưng chỉ Cha ngươi, là Đấng ở nơi kín nhiệm, biết mà thôi; và Cha ngươi, là Đấng thấy trong chỗ kín nhiệm, sẽ thưởng cho ngươi.” (Ma-thi-ơ 6:16-18). Vậy, ý nghĩa thần học và thực tiễn của lời hứa “Cha... sẽ thưởng cho ngươi” là gì? Và tại sao sự thưởng này lại mang tính “công khai” khi hành động lại hoàn toàn “kín đáo”? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích bối cảnh, ngôn ngữ và thần học để làm sáng tỏ chân lý sâu sắc này.

Trong Cựu Ước, sự ăn chay (צוֹם, *tsom*; νηστεία, *nēsteia*) thường gắn liền với sự sám hối, đau buồn, cầu khẩn trong hoạn nạn, hoặc tìm kiếm ý chỉ Đức Chúa Trời (Xem Giô-ên 2:12; Ê-xơ-tê 4:16; Đa-ni-ên 9:3). Đây là hành động hạ mình xuống trước mặt Đức Chúa Trời (Thi thiên 35:13). Tuy nhiên, đến thời Chúa Giê-xu, một số người Pha-ri-si (những nhà lãnh đạo tôn giáo) đã biến nó thành một nghi thức hình thức, một phương tiện để phô trương lòng đạo đức cá nhân. Họ cố ý “làm cho mặt mày hóa ra xấu xí” (câu 16). Trong nguyên văn Hy Lạp, cụm từ này là ἀφανίζουσιν γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν (*aphanizousin gar ta prosōpa autōn*), động từ ἀφανίζω (*aphanizō*) có nghĩa là “làm cho biến mất, hủy hoại, làm cho tiều tụy”. Họ dùng tro, không rửa mặt, để tạo ra một vẻ ngoài ủ rũ, thảm thương, nhằm mục đích duy nhất: “để cho thiên hạ biết mình đang kiêng ăn”. Chúa Giê-xu gọi họ là “bọn giả hình” (ὑποκριταί, *hypokritai*), một thuật ngữ trong sân khấu Hy Lạp chỉ “diễn viên đeo mặt nạ”. Hành động của họ là một vở kịch, và khán giả là loài người. Phần thưởng họ nhận được – sự ngưỡng mộ, tiếng tăm, địa vị tôn giáo – đã được trả ngay trên sân khấu đó. Họ “đã được phần thưởng của mình rồi” (ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν, *apechousin ton misthon autōn*). Động từ ἀπέχω (*apechō*) trong ngữ cảnh thương mại có nghĩa là “nhận đủ, nhận trọn”. Họ đã nhận trọn phần thưởng trần thế, và do đó, không còn gì để chờ đợi từ Cha trên trời.

Câu 18 là trọng tâm của sự dạy dỗ: “Hầu cho người ta không biết ngươi đang kiêng ăn, nhưng chỉ Cha ngươi, là Đấng ở nơi kín nhiệm, biết mà thôi; và Cha ngươi, là Đấng thấy trong chỗ kín nhiệm, sẽ thưởng cho ngươi.” Có hai điểm then chốt cần làm rõ:

1. Động cơ và Đối tượng của sự ăn chay: Mệnh lệnh của Chúa Giê-xu không phải là “đừng ăn chay”, mà là “khi ngươi kiêng ăn, hãy…” (Σὺ δὲ νηστεύων…, *Sy de nēsteuōn…*). Ngài công nhận đây là một thực hành tâm linh quan trọng, nhưng phải được thực hiện với động cơ trong sạch. Đối tượng duy nhất biết đến sự ăn chay của bạn phải là “Cha ngươi, là Đấng ở nơi kín nhiệm” (τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, *tō patri sou tō en tō kryptō*). Từ “kín nhiệm” (κρυπτός, *kryptos*) chỉ nơi ẩn khuất, riêng tư. Đây là mối quan hệ một-một giữa con cái Đức Chúa Trời với Cha Thiên Thượng. Sự ăn chay trở thành cuộc đối thoại thân mật, không có khán giả.

2. Bản chất của “phần thưởng” và sự “công khai”: Lời hứa “sẽ thưởng cho ngươi” (ἀποδώσει σοι, *apodōsei soi*) sử dụng động từ ἀποδίδωμι (*apodidōmi*), có nghĩa “trả lại, hoàn trả, ban cho xứng đáng”. Phần thưởng này không phải là thứ có thể đo lường bằng vật chất hay danh vọng trần gian. Toàn bộ ngữ cảnh Bài Giảng Trên Núi cho thấy phần thưởng đó chính là chính Đức Chúa Trời và mối tương giao sâu nhiệm với Ngài. Khi sự thực hành đạo đức hướng về Cha, kết quả tự nhiên là mối liên hệ với Cha được vun đắp. Đây là phần thưởng tối thượng.

Nhưng tại sao trong một số bản dịch hoặc cách hiểu, lại nói Đức Chúa Trời sẽ “thưởng công khai”? Nguyên văn Ma-thi-ơ 6:18 không có từ “công khai”. Tuy nhiên, sự đối lập rõ ràng trong toàn đoạn (Ma-thi-ơ 6:1-18) là: Nếu bạn làm việc lành để được người ta thấy (ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, *enōpion tōn anthrōpōn*), bạn đã được thưởng rồi (của loài người). Nhưng nếu bạn làm trong kín nhiệm với Cha, thì chính Cha sẽ thưởng cho bạn. Sự “công khai” ở đây không nhất thiết phải hiểu là một màn trình diễn trước mặt người khác vào lúc đó. Nó có thể mang những ý nghĩa sau:

• Sự công nhận trong ngày sau rốt: Đây là ý nghĩa quan trọng nhất. Chúa Giê-xu dạy rõ trong Ma-thi-ơ 10:32: “Bởi đó, ai xưng ta trước mặt thiên hạ, thì ta cũng sẽ xưng họ trước mặt Cha ta ở trên trời.” Sự thưởng công “công khai” tối hậu sẽ diễn ra trước tòa phán xét của Đấng Christ (2 Cô-rinh-tô 5:10), nơi mọi việc làm kín nhiệm vì lòng yêu mến Chúa sẽ được bày tỏ và tán thưởng (1 Cô-rinh-tô 4:5).
• Sự biến đổi đời sống hiển nhiên: Khi một người thực sự gặp gỡ Đức Chúa Trời trong chỗ kín nhiệm qua sự ăn chay, cầu nguyện, đời sống họ sẽ được biến đổi. Sự vui mừng, bình an, nhân đức (như “xức dầu trên đầu và rửa mặt”) sẽ tỏa ra cách tự nhiên, không cần phô trương. Đây là một sự “công khai” gián tiếp qua bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23).
• Sự chu cấp và chăm sóc của Đức Chúa Trời trong đời này: Trong Ma-thi-ơ 6:33, Chúa hứa: “Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa.” Khi chúng ta tìm kiếm Ngài cách chân thật, kể cả qua sự ăn chay, Ngài sẽ chu cấp những nhu cầu cần thiết theo cách và thời điểm của Ngài – đó cũng là một phần thưởng “công khai” có thể nhận biết được.

Chúa Giê-xu đang thiết lập một nguyên tắc của Vương Quốc Thiên Đàng: sự công bình phải vượt trên sự công bình của người Pha-ri-si (Ma-thi-ơ 5:20). Sự ăn chay trong Tân Ước không còn là nghi lễ của luật pháp, mà là biểu hiện của một tấm lòng tan vỡ, khao khát Chúa. Trong phân đoạn song song về sự ăn chay của các môn đồ Giăng và người Pha-ri-si (Mác 2:18-20), Chúa Giê-xu ví mình là chàng rể, và khi chàng rể còn ở với bạn hữu, họ không thể buồn rầu hay ăn chay. Điều này cho thấy, bản chất của sự ăn chay Cơ Đốc gắn liền với sự nhận biết về sự vắng mặt (theo nghĩa thuộc linh) của Chúa, lòng mong mỏi được gần Ngài hơn, hoặc sự tập trung hoàn toàn vào ý muốn Ngài.

Sứ đồ Phao-lô cũng đề cập đến sự ăn chay như một phần của đời sống phục vụ (2 Cô-rinh-tô 6:5, 11:27), nhưng không bao giờ đề cao nó như một phương cách để được công bố hay một điều kiện để được cứu. Ân điển luôn là nền tảng. Vì vậy, sự ăn chay “kín đáo” mà Chúa dạy thực chất là sự ăn chay của đức tin và ân điển. Nó xuất phát từ tình yêu đáp lại tình yêu của Cha, chứ không phải từ nỗ lực để được chấp nhận.

Làm thế nào để sống theo nguyên tắc này trong thế giới đầy cám dỗ “sống ảo” và tìm kiếm sự công nhận?

1. Kiểm Tra Động Cơ: Trước khi bắt đầu một kỳ ăn chay, hãy tự hỏi: “Tôi làm điều này vì ai? Vì để giải quyết vấn đề của mình theo cách muốn, hay thực sự để tìm kiếm mặt Chúa? Tôi có mong muẫn người khác biết và khen ngợi không?”. Hãy dâng động cơ đó lên cho Chúa và xin Ngài thanh tẩy.

2. Thực Hành Cách Kín Đáo: Điều này không có nghĩa là phải giấu gia đình nếu việc ăn chay ảnh hưởng đến bữa ăn chung, nhưng có nghĩa là không tạo ra một “hình ảnh đạo đức” trên mạng xã hội, không than phiền hay tìm sự thương hại, và không dùng nó như một thước đo lòng tin kính. Hãy “xức dầu” (giữ gìn vệ sinh cá nhân) và “rửa mặt” (giữ thái độ vui tươi, bình thường).

3. Tập Trung Vào Mối Tương Giao: Chuyển trọng tâm từ “hành động ăn chay” sang “Con đang tìm kiếm Cha”. Dùng thời gian và năng lượng tiết kiệm được từ việc ăn uống để cầu nguyện, đọc Kinh Thánh và lắng nghe tiếng Chúa. Hãy coi đây là một “cuộc hẹn đặc biệt” với Đấng yêu thương bạn.

4. Trông Đợi Phần Thưởng Đến Từ Cha: Đừng thất vọng nếu sau kỳ ăn chay, hoàn cảnh không thay đổi theo ý mình. Phần thưởng lớn nhất là bạn đã ở với Cha và Ngài đã ở với bạn. Hãy tin cậy rằng Ngài thấy, Ngài biết, và Ngài sẽ đáp lời cách tốt đẹp nhất, vào thời điểm hoàn hảo nhất – dù là trong hiện tại, tương lai, hay trong cõi đời đời.

5. Sự Ăn Chay Cộng Đồng: Kinh Thánh cũng ghi lại những lần ăn chay chung của Hội Thánh (Công vụ 13:2-3). Trong bối cảnh này, sự kín đáo nằm ở chỗ cả cộng đồng cùng hướng về Chúa, không tìm sự ca tụng từ thế gian. Mục đích vẫn là tìm ý Chúa và thờ phượng Ngài.

Lời dạy của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 6:18 cuối cùng không chỉ nói về sự ăn chay, mà là về trung tâm của mọi sự thờ phượng: CHÚA. Ngài kêu gọi chúng ta thoát khỏi căn bệnh “làm tồn tại vì ánh mắt người khác” để bước vào sự tự do tuyệt vời của “sống trước mặt Đức Chúa Trời”. Khi chúng ta ăn chay, cầu nguyện, bố thí hay làm bất cứ việc lành nào trong sự kín đáo, chúng ta tuyên bố rằng: “Lạy Cha, sự hiện diện và sự đẹp ý Ngài là đủ cho con. Con không cần vòng nguyệt quế của loài người.” Và lời hứa của Cha Thiên Thượng là chắc chắn: Ngài, Đấng thấy trong chỗ kín nhiệm, sẽ thưởng cho bạn. Phần thưởng ấy – dù được biểu lộ cách nào – thì cốt lõi vẫn là sự phong phú hơn, sâu sắc hơn trong mối tương giao với Ngài, và sự xác nhận cuối cùng trong ngày vinh hiển: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm; ngươi đã trung tín trong việc nhỏ, ta sẽ lập ngươi coi sóc nhiều; hãy đến hưởng sự vui mừng của chúa ngươi.” (Ma-thi-ơ 25:21).

Ước mong mỗi chúng ta học tập nghệ thuật sống kín đáo trước mặt Chúa, để đời sống chúng ta trở nên một sự thờ phượng chân thật, và nhận lấy phần thưởng bởi ân điển đến từ Cha, là Đấng duy nhất đáng được mọi vinh hiển.