Làm Sao Áp-ra-ham Biết Rằng Đức Chúa Trời Sẽ Chuẩn Bị Một Con Chiên?
Câu chuyện Áp-ra-ham dâng Y-sác trên núi Mô-ri-a, được chép trong Sáng Thế Ký chương 22, là một trong những phân đoạn kịch tính và sâu sắc nhất trong Kinh Thánh, thử thách tột cùng về đức tin và sự vâng phục. Giữa cuộc hành trình đầy câm lặng và đau đớn đó, một cuộc đối thoại ngắn ngủi giữa cha và con đã để lại một tuyên bố đức tin vang vọng qua các thời đại: "Hỡi con! Đức Chúa Trời sẽ tự lo liệu lấy một con chiên con để dùng làm của lễ thiêu" (Sáng Thế Ký 22:8, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Lời tuyên bố này không phải là một sự trấn an suông, mà là sự bày tỏ của một đức tin đã được rèn giũa, tinh luyện qua nhiều thập kỷ bước đi với Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nền tảng của sự biết chắc này trong lòng Áp-ra-ham.
Trước khi phân tích câu nói đặc biệt ở câu 8, chúng ta phải hiểu bối cảnh ngay lập tức. Đức Chúa Trời ra lệnh cho Áp-ra-ham: "Hãy bắt đứa con một ngươi, yêu dấu của ngươi, tức là Y-sác, và đi đến xứ Mô-ri-a, nơi đó dâng đứa con làm của lễ thiêu" (câu 2). Mệnh lệnh này dường như mâu thuẫn trực tiếp với lời hứa giao ước trước đó: qua Y-sác, Áp-ra-ham sẽ trở nên một dân lớn (Sáng Thế Ký 12:2, 15:4-5, 17:19). Từ ngữ Hy-bá-lai được dùng cho "của lễ thiêu" là ‘olah (עלה), có nghĩa là "vật đi lên", chỉ về của lễ được thiêu hoàn toàn, không để lại gì. Đây là một thử thách đẩy đức tin của Áp-ra-ham đến bờ vực của sự nghịch lý thuần túy.
Đức tin của Áp-ra-ham không phải sinh ra đã trọn vẹn. Sự "biết chắc" của ông trên núi Mô-ri-a là đỉnh cao của một hành trình dài được đánh dấu bằng những lần thất bại, khôi phục và trên hết là những cuộc encounter (sự gặp gỡ) cá nhân với Đức Chúa Trời. Chúng ta có thể điểm qua vài cột mốc:
1. Sự Kêu Gọi Ban Đầu và Lời Hứa (Sáng 12): Áp-ra-ham vâng lời ra đi khỏi quê hương dựa trên một lời hứa tổng quát. Ông "biết" tiếng nói và quyền năng kêu gọi của Đức Chúa Trời.
2. Giao Ước Lập Ra (Sáng 15): Trong một nghi thức giao ước long trọng, Đức Chúa Trời tự mình đi qua giữa các con vật bị phân đôi, xác nhận rằng Ngài sẽ giữ giao ước dù Áp-ra-ham có thất bại. Tại đây, Áp-ra-ham học biết bản tính thành tín tuyệt đối của Đức Chúa Trời. Chữ "tin" trong câu "Áp-ram tin Đức Giê-hô-va" (15:6) là ‘aman (אמן) trong tiếng Hê-bơ-rơ, mang nghĩa "đứng vững, tin cậy, xác nhận". Đây là nền tảng cho mọi sự biết chắc sau này.
3. Sự Ra Đời Của Y-sác (Sáng 21): Lời hứa về dòng dõi được thực hiện một cách kỳ diệu, vượt quá khả năng tự nhiên. Áp-ra-ham kinh nghiệm quyền năng giữ lời hứa của Đức Chúa Trời. Ông "biết" rằng Đức Chúa Trời có thể làm những điều không thể.
Khi Y-sác hỏi: "Củi đây, lửa đây, nhưng chiên con đâu có đặng dùng làm của lễ thiêu?" (câu 7), Áp-ra-ham đáp lại ngay: "Hỡi con! Đức Chúa Trời sẽ tự lo liệu lấy một con chiên con" (câu 8).
Cụm từ "tự lo liệu lấy" trong nguyên văn Hê-bơ-rơ là yir'eh lô (יִרְאֶה לּוֹ), xuất phát từ động từ ra’ah (ראה), có nghĩa "nhìn thấy, thấy trước, chuẩn bị, cung ứng". Nó mang sắc thái của sự quan phòng, thấy trước nhu cầu và đáp ứng. Câu trả lời của Áp-ra-ham có thể dịch sát là: "Đức Chúa Trời sẽ thấy cho chính Ngài (hoặc thấy cho chúng ta) một con chiên". Điều đáng chú ý là Áp-ra-ham không nói "có lẽ", "hy vọng", hay "cha nghĩ rằng". Ông tuyên bố với sự chắc chắn: "Đức Chúa Trời sẽ...".
Sự chắc chắn này bắt nguồn từ:
1. Sự Hiểu Biết về Danh Tính Đức Chúa Trời (Yahweh Yireh - Đức Giê-hô-va Sẽ Cung Ứng): Sau khi Đức Chúa Trời cung ứng con chiên đực, Áp-ra-ham đặt tên cho nơi đó là "Đức Giê-hô-va Di-rê" (câu 14). Nhưng tên gọi này dường như đã có trong tâm trí ông trước khi sự việc xảy ra. Ông đã học biết bản tính cung ứng của Đức Chúa Trời qua những trải nghiệm trước.
2. Niềm Tin vào Sự Sống Lại: Sứ đồ Phao-lô, trong Hê-bơ-rơ 11:17-19, đã mặc khải góc nhìn thần học đằng sau đức tin của Áp-ra-ham: "Bởi đức tin, Áp-ra-ham dâng Y-sác trong khi bị thử thách: người là kẻ đã nhận lấy lời hứa, dâng con một mình... người tự nghĩ rằng Đức Chúa Trời cũng có quyền khiến kẻ chết sống lại; cũng phải nói rằng, thật vậy, người đã được lại con mình từ trong kẻ chết". Áp-ra-ham tin rằng ngay cả khi Y-sác chết, Đức Chúa Trời phải làm cho người sống lại để giữ lời hứa của Ngài. Vì thế, dù không biết cách thức, ông tin chắc rằng Đức Chúa Trời sẽ có một giải pháp – và "con chiên" là một phần của giải pháp đó.
Lời tuyên bố của Áp-ra-ham mang một chiều sâu tiên tri mà có lẽ chính ông cũng không hiểu trọn. Con chiên đực bị mắc sừng trong bụi cây (câu 13) là sự chu cấp tức thời, nhưng nó chỉ về Chiên Con vĩnh cửu mà Đức Chúa Trời đã định sẵn từ trước sáng thế.
- Giăng 1:29 chép: "Qua ngày sau, Giăng thấy Đức Chúa Jêsus đến cùng mình, thì nói rằng: Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi". Từ Hy Lạp được dùng là amnos (ἀμνὸς), chỉ về chiên con dùng làm sinh tế.
- I Phi-e-rơ 1:19-20 nói rõ hơn: "... bởi huyết báu Đấng Christ, dường như huyết của chiên con không vết, không chỗ... Ngài đã được định sẵn từ trước sáng thế". Đức Chúa Trời thật sự đã "tự lo liệu" một Con Chiên – chính là Con Một Ngài, Chúa Giê-xu Christ. Núi Mô-ri-a theo truyền thống chính là đồi Can-vê sau này, nơi Chiên Con của Đức Chúa Trời chịu hi sinh.
Áp-ra-ham, trong đức tin, đã nắm lấy nguyên tắc của sự chuộc tội thay thế: sự sống phải được ban cho thông qua cái chết của một sinh mạng vô tội. Ông "biết" rằng Đức Chúa Trời của sự công bình và thánh khiết sẽ phải cung ứng một con sinh để thế chỗ.
Đức tin "biết chắc" của Áp-ra-ham không chỉ là một câu chuyện lịch sử, mà là khuôn mẫu cho mọi Cơ đốc nhân.
1. Đức Tin Được Xây Dựng Trên Lời Hứa và Bản Tính của Đức Chúa Trời: Áp-ra-ham không tin vào một ý tưởng mơ hồ, nhưng tin vào Đấng mà ông đã biết qua nhiều năm. Chúng ta có thể nuôi dưỡng sự "biết chắc" bằng cách:
- Học biết các thuộc tính của Đức Chúa Trời qua Kinh Thánh: Ngài thành tín (I Cô-rinh-tô 1:9), yêu thương (I Giăng 4:8), khôn ngoan (Rô-ma 11:33), và quyền năng (Ê-phê-sô 3:20).
- Lập một "bàn đá" kỷ niệm về những lần Đức Chúa Trời đã thành tín, chu cấp trong đời sống mình, để nhắc nhở bản thân trong những lúc thử thách mới.
2. Vâng Phục Trong Sự Không Hiểu Trọn: Áp-ra-ham vâng lời lên đường mà không hiểu kế hoạch đầy đủ. Đức tin thực sự thường vâng phục trước khi hiểu rõ. Trong những lúc kêu gọi khó khăn, chúng ta được nhắc nhở: "Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy trên sự thông sáng của con" (Châm Ngôn 3:5).
3. Lời Đáp Trong Khi Chờ Đợi: Khi đối diện với câu hỏi "nhưng... đâu?" của cuộc đời (tài chính, sức khỏe, tương lai...), thay vì hoảng loạn, chúng ta có thể học theo Áp-ra-ham, đáp lại bằng lời tuyên xưng đức tin: "Đức Chúa Trời sẽ cung ứng." Lời nói đức tin có sức mạnh củng cố tấm lòng chính chúng ta và những người xung quanh.
4. Hướng Mắt Về Sự Cung Ứng Tối Hậu – Chúa Giê-xu Christ: Mọi sự chu cấp vật chất hay giải cứu thuộc thể đều là hình bóng và dẫn chúng ta đến với Sự Chu Cấp vĩ đại nhất: sự chết thế và sự sống lại của Chúa Giê-xu. Dù hoàn cảnh có ra sao, Cơ đốc nhân luôn "biết chắc" rằng nhu cầu căn cốt nhất – nhu cầu được cứu rỗi và hòa thuận với Đức Chúa Trời – đã được đáp trọn vẹn nơi Con Chiên của Đức Chúa Trời.
Áp-ra-ham biết rằng Đức Chúa Trời sẽ chuẩn bị một con chiên không phải vì ông thấy trước tương lai, nhưng vì ông đã nhìn thấy và kinh nghiệm bản tính thành tín, quyền năng và yêu thương của Đức Chúa Trời trong quá khứ. Đức tin đó đã được thử lửa và trở nên tinh ròng. Lời tuyên bố "Đức Chúa Trời sẽ tự lo liệu" là tiếng vọng của một tấm lòng hoàn toàn đặt niềm tin vào Đấng giữ lời hứa. Nó chỉ về đức tin không chỉ vào một sự chu cấp tức thời, mà vào kế hoạch cứu chuộc vĩ đại của Đức Chúa Trời xuyên suốt lịch sử, đạt đến đỉnh cao nơi thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ.
Bài học cho chúng ta ngày nay thật rõ ràng: Sự biết chắc của chúng ta trong cơn thử thách tỷ lệ thuận với sự hiểu biết và kinh nghiệm của chúng ta về chính Đức Chúa Trời. Khi chúng ta bước đi với Ngài, học biết Ngài qua Lời Ngài và những trải nghiệm thành tín, chúng ta cũng sẽ có thể đứng vững trên núi Mô-ri-a của đời mình và tuyên bố với sự bình an thâm sâu: "Đức Giê-hô-va Di-rê – Chúa sẽ cung ứng."