Tại sao Chúa suýt giết Môi-se trong Xuất Hành 4:24-26?

Trong hành trình trở về Ai Cập để đối diện với Pha-ra-ôn, Môi-se gặp phải một sự kiện bí ẩn, đột ngột và đầy thách thức cho các nhà giải kinh qua mọi thời đại: "Đương đi đường, Đức Giê-hô-va hiện ra trước mặt Môi-se và tìm giết người." (Xuất Hành 4:24). Câu chuyện ngắn gọn này, chỉ trong ba câu Kinh Thánh, đặt ra một câu hỏi thần học sâu sắc: Tại sao Đấng vừa kêu gọi Môi-se làm người giải cứu lại đột nhiên tìm cách giết ông? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ tìm hiểu bối cảnh, ý nghĩa và những áp dụng thuộc linh từ phân đoạn quan trọng này.

Trước khi đi vào phân đoạn 4:24-26, chúng ta phải hiểu những gì xảy ra ngay trước đó. Từ Xuất Hành 3 đến 4:23, Môi-se được Đức Chúa Trời kêu gọi tại bụi gai cháy. Ông nhận được sứ mệnh thần thánh, những dấu kỳ phép lạ (cây gậy hóa rắn, tay tật phung, nước hóa máu), và sự hứa hẹn về quyền năng Chúa. Đặc biệt, trong Xuất Hành 4:21-23, Chúa phán với Môi-se một lời nghiêm trọng: khi đến Ai Cập, Môi-se sẽ tuyên bố với Pha-ra-ôn: "Y-sơ-ra-ên là con trai ta, tức trưởng nam ta... nếu ngươi từ chối không cho nó đi, nầy, ta sẽ giết con trai ngươi, là con trưởng nam của ngươi." (câu 22-23). Lời tuyên bố này đặt nền tảng cho giao ước và sự phân biệt giữa dân Chúa (con trưởng nam) và Ai Cập.

Ngay sau lời tuyên bố đó, câu 24 bắt đầu: "Vả, đương đi đường..." (Bản 1925). Trong nguyên văn Hê-bơ-rơ, cụm từ mở đầu là "וַיְהִ֥י בַדֶּ֖רֶךְ" (vayehi baderekh) – "Và đã xảy ra trên đường...". Sự kiện này diễn ra tại một địa điểm lưu trú qua đêm ("מָלוֹן" – malon). Không khí chuyển từ cuộc đối thoại đầy uy quyền sang một cuộc khủng hoảng sinh tử cá nhân.

Chúng ta sẽ phân tích từng phần của câu chuyện:

1. "Đức Giê-hô-va hiện ra... và tìm giết người" (câu 24):
Động từ Hê-bơ-rơ "בִּקֵּשׁ" (biqqēsh) có nghĩa là "tìm kiếm", "đòi hỏi", "truy lùng". Đây không phải là một mối đe dọa vu vơ, mà là một hành động thần thánh chủ động nhắm vào sự sống của Môi-se. Ai là đối tượng? Bản văn ghi "tìm giết người" – đại từ "הוּא" (hu) có thể chỉ Môi-se, nhưng một số học giả cho rằng có thể ám chỉ con trai Môi-se, vì hành động của Sê-phô-ra sau đó nhắm vào đứa trẻ. Dù là ai, mối đe dọa là thật và trực tiếp từ chính Đức Giê-hô-va.

2. Hành động của Sê-phô-ra (câu 25):
Sê-phô-ra, vợ Môi-se, người nữ Ma-đi-an, lập tức nhận ra nguyên nhân của cuộc tấn công. Bà "lấy con dao bằng đá, cắt dương bì của con trai mình, và quẳng dưới chân Môi-se". Hành động này mang ý nghĩa then chốt:
- "Cắt dương bì": Đây là dấu hiệu của Giao Ước Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 17:9-14). Giao ước này đòi hỏi mọi con trai nam trong nhà Áp-ra-ham, kể cả những người ngoại bang sống giữa họ, phải được cắt bì khi được 8 ngày tuổi. Sự không vâng lời trong việc này bị phán: "Kẻ nào chẳng chịu cắt dương bì... sẽ bị truất khỏi dân sự mình; người đó đã bội lời giao ước ta." (Sáng Thế Ký 17:14).
- "Quẳng dưới chân Môi-se": Hành động mang tính biểu tượng mạnh mẽ. Có thể bà quẳng da dương bì đó, hoặc chính đứa trẻ sau khi cắt bì. "Dưới chân Môi-se" có thể ám chỉ trách nhiệm thuộc về Môi-se với tư cách là người đứng đầu gia đình, người đã không thi hành nghi thức giao ước này cho con trai mình.

3. Lời tuyên bố của Sê-phô-ra (câu 26):
Sê-phô-ra nói: "Thật, chàng là huyết lang cho tôi!" (Bản 1925). Bản dịch này khá cổ. Nguyên văn Hê-bơ-rơ: "כִּ֧י חֲתַן־דָּמִ֛ים אַתָּ֖ה לִֽי" (kī ḥatan-dāmīm attah lî). Từ "חֲתַן" (chatan) có nghĩa là "chàng rể", "người thân bằng huyết thống". Cụm từ "דָּמִ֛ים" (damim) là số nhiều của "máu" (dam), thường được hiểu là "huyết của phép cắt bì" hoặc "mối quan hệ huyết thống được thiết lập qua giao ước". Do đó, câu này có thể hiểu là: "Bởi vì ngươi là chàng rể huyết (của phép cắt bì) đối với tôi!" hoặc "Ngươi là thân nhân của tôi bởi huyết (giao ước) này!". Lời nói này xác nhận rằng hành động cắt bì đã làm thỏa mãn yêu cầu của giao ước, và mối quan hệ hôn nhân của họ, cùng với con trai họ, giờ đây đã được đặt đúng vị trí trong giao ước của Đức Chúa Trời.

Sau đó, bản văn ghi: "Đức Giê-hô-va bèn tha Môi-se". Động từ "רָפָה" (raphah) nghĩa là "buông ra", "tha cho". Sự đe dọa chấm dứt. Lý do được nêu rõ: "Sê-phô-ra nói: Ấy là vì cớ huyết cắt bì." Nguyên nhân duy nhất khiến cơn thịnh nộ của Chúa nguôi đi là sự tuân theo giao ước qua nghi thức cắt bì.

Sự kiện này không phải là hành động bất thường của Đức Chúa Trời, mà là một bài học thần học sâu sắc về tính nghiêm trọng của giao ước. Môi-se, dù được kêu gọi làm người giải cứu, đã không vâng giữ điều kiện cơ bản của giao ước mà qua đó dân Y-sơ-ra-ên được xác định. Có thể do:
1. Ảnh hưởng của cuộc sống tại Ma-đi-an: Môi-se sống 40 năm giữa dân ngoại. Có thể ông đã không cắt bì cho con trai vì sự nhượng bộ văn hóa, hoặc do Sê-phô-ra phản đối (thể hiện qua thái độ ghê tởm của bà trong câu 25).
2. Sự thiếu sót trong trách nhiệm thuộc linh: Là người đứng đầu gia đình, Môi-se có trách nhiệm thiêng liêng đảm bảo gia đình mình ở trong giao ước. Ông sắp dẫn dắt một dân tộc vào giao ước, nhưng chính gia đình ông lại ở ngoài.
3. Tính thống nhất của sứ mệnh: Môi-se không thể là người tuyên bánh sự phân biệt giữa "con trưởng nam" Y-sơ-ra-ên và Ai Cập (câu 22-23) nếu chính con trai ông không mang dấu ấn của giao ước. Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời đòi hỏi sự thánh khiết nơi người đại diện Ngài.

Cuộc tấn công này nhấn mạnh một chân lý: Ơn gọi cao cả không miễn trừ cho chúng ta khỏi những nghĩa vụ cơ bản của giao ước. Đức Chúa Trời quan tâm đến sự vâng lời trong những điều nhỏ nhặt trước khi giao phó những trách nhiệm lớn lao.

Mặc dù nghi thức cắt bì theo xác thịt đã không còn là điều kiện của Giao Ước Mới (Công Vụ 15, Rô-ma 2:28-29), nguyên tắc thuộc linh từ câu chuyện này vẫn còn nguyên giá trị.

1. Sự Nghiêm Trọng Của Giao Ước Trong Đấng Christ:
Chúng ta sống dưới Giao Ước Mới trong huyết của Chúa Giê-xu (Lu-ca 22:20). Giao ước này cũng đòi hỏi một dấu ấn – không phải trên thân thể, mà trên tấm lòng: phép báp-têm và đời sống được biến đổi (Cô-lô-se 2:11-12). Câu chuyện nhắc nhở chúng ta về tính nghiêm túc của việc bước vào và sống trong giao ước với Đức Chúa Trời. Nó không phải là nghi thức hình thức, mà là cam kết sống chết.

2. Trách Nhiệm Thuộc Linh Của Người Đứng Đầu Gia Đình:
Giống như Môi-se, các bậc cha mẹ, đặc biệt là người cha, có trách nhiệm thiêng liêng dẫn dắt gia đình mình trong giao ước với Chúa (Ê-phê-sô 6:4). Điều này bao gồm việc dạy dỗ Lời Chúa, cầu nguyện và tạo môi trường thuộc linh lành mạnh. Không bận rộn hay sứ mệnh nào có thể biện minh cho sự lơ là trong trách nhiệm này.

3. Sự Vâng Lời Trong Những Điều "Nhỏ":
Môi-se được giao sứ mệnh làm những phép lạ lớn, nhưng ông thất bại trong một mệnh lệnh cơ bản. Chúa thường thử nghiệm lòng trung tín của chúng ta trong những việc nhỏ trước khi giao phó nhiều hơn (Lu-ca 16:10). Sự nhóm lại, đọc Kinh Thánh cá nhân, sự chân thật trong lời nói, lòng nhân ái... – những "phép cắt bì của lòng" này là dấu hiệu của giao ước thật.

4. Sự Cứu Chuộc Qua Huyết:
Chìa khóa giải quyết cuộc khủng hoảng là "huyết cắt bì". Điều này bóng bảy chỉ về huyết của Chúa Giê-xu Christ, là phương cách duy nhất giải hòa chúng ta với Đức Chúa Trời và làm nguôi cơn thịnh nộ thánh khiết của Ngài đối với tội lỗi (Rô-ma 3:25, Ê-phê-sô 1:7). Không có sự vâng lời nào của chúng ta có thể cứu; chỉ có huyết của Giao Ước Mới mới có quyền năng đó.

5. Tính Ưu Tiên Của Mối Quan Hệ Với Chúa:
Trước khi Môi-se có thể đối diện với Pha-ra-ôn, ông phải đối diện với chính mình và Chúa về tình trạng thuộc linh của gia đình mình. Chức vụ hiệu quả bắt nguồn từ một đời sống cá nhân được điều chỉnh đúng đắn với những yêu cầu của Đức Chúa Trời.

Sự kiện Xuất Hành 4:24-26 không phải là một câu chuyện kỳ lạ về một vị thần hay thay đổi, mà là một minh họa mạnh mẽ về tính thánh khiết tuyệt đối của Đức Chúa Trời và sự nghiêm túc của giao ước Ngài. Nó dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời quan tâm đến sự toàn vẹn của những người Ngài kêu gọi. Ân điển và sự kêu gọi không loại bỏ trách nhiệm; trái lại, chúng đặt ra một tiêu chuẩn cao hơn cho sự vâng lời.

Đối với chúng ta ngày nay, dưới Giao Ước Mới, dấu ấn không còn trên thịt mà trên tấm lòng. Phép cắt bì thuộc linh là sự cắt bỏ tội lỗi và xác thịt, được thực hiện bởi quyền năng Đức Thánh Linh (Phi-líp 3:3). Câu chuyện của Môi-se thúc giục mỗi chúng ta xem xét: Có điều gì trong đời sống gia đình hay cá nhân tôi đang không vâng theo những điều kiện cơ bản của giao ước trong Đấng Christ không? Có "đứa con trai chưa được cắt bì" nào – một lĩnh vực không đầu phục, một mối quan hệ chưa được Chúa làm chủ – mà cần được đem vào dưới thẩm quyền của huyết giao ước không?

Hãy nhớ, Chúa tha thứ cho Môi-se và ông tiếp tục sứ mệnh. Ân điển luôn có sẵn khi chúng ta ăn năn và vâng theo. Hãy để câu chuyện này thúc đẩy chúng ta sống một cách xứng đáng với ơn gọi mà chúng ta đã nhận, bắt đầu từ chính ngôi nhà và tấm lòng của mình.

“Vậy, anh em cũng hãy liệu chừng, chớ có ai khước ơn Đức Chúa Trời, kẻo rễ đắng châm ra, có thể ngăn trở và làm ô uế phần nhiều trong anh em chăng.” (Hê-bơ-rơ 12:15)