Có nên có hệ thống cấp bậc trong gia đình?

Trong xã hội đương đại, khái niệm về “hệ thống cấp bậc” hay “trật tự thẩm quyền” trong gia đình thường bị hiểu lầm hoặc bị bác bỏ như một tàn dư của chế độ gia trưởng độc đoán, áp bức. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, vấn đề này không phải là một cuộc tranh luận xã hội thuần túy, mà là một chân lý thuộc linh được Đức Chúa Trời thiết lập và mặc khải rõ ràng trong Kinh Thánh. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát kỹ lưỡng mô hình cấp bậc mà Đức Chúa Trời đã thiết kế cho gia đình, làm sáng tỏ ý nghĩa thần học, bản chất yêu thương-phục vụ của nó, và ứng dụng thiết thực vào đời sống gia đình Cơ Đốc ngày nay.

I. Nền Tảng Thần Học: Sự Thiết Lập Của Đức Chúa Trời

Trật tự trong gia đình không phải là một phát minh của văn hóa loài người, mà bắt nguồn từ chính bản tính và trật tự của Ba Ngôi Đức Chúa Trời. Trước khi tạo dựng con người, đã có một trật tự hoàn hảo, yêu thương và tôn trọng trong mối quan hệ giữa Cha, Con và Thánh Linh. Khi Đức Chúa Trời tạo dựng nên người nam và người nữ, Ngài đã thiết lập một trật tự với mục đích tốt lành để phản chiếu vinh quang Ngài.

Trong sách Sáng-thế Ký 2:18, Đức Chúa Trời phán: “Loài người ở một mình thì không tốt; ta sẽ làm nên một kẻ giúp đỡ giống như nó.” Từ “giúp đỡ” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “`ezer” – một từ mạnh mẽ, thường được dùng để chỉ sự giúp đỡ mà chính Đức Chúa Trời dành cho dân sự Ngài (Thi-thiên 33:20, 115:9). Điều này nâng cao vị trí và vai trò của người nữ, chứ không hề hạ thấp. Người nữ được tạo dựng từ xương sườn của người nam (Sáng-thế Ký 2:21-22), không phải từ chân để bị đạp đuôi, cũng không phải từ đầu để cai trị, mà từ bên hông, gần trái tim, để trở nên một người bạn đồng hành, một sự hỗ trợ tương xứng và thân mật.

Tuy nhiên, sau khi con người sa ngã, sự hòa hợp trong trật tự này bị bẻ gãy. Đức Chúa Trời phán với người nữ trong Sáng-thế Ký 3:16: “Ngươi sẽ ham muốn chồng, và chồng sẽ cai trị ngươi.” Từ “cai trị” ở đây (tiếng Hê-bơ-rơ: “mashal”) mang sắc thái của sự thống trị, kiểm soát cứng rắn – một hệ quả của tội lỗi, chứ không phải ý định nguyên thủy của Đức Chúa Trời. Chính vì vậy, mục đích của Đấng Christ là chuộc lại và phục hồi mối quan hệ gia đình về với mô hình yêu thương và phục vụ ban đầu.

II. Mô Hình Cấp Bậc Được Cứu Chuộc: Trọng Tâm Là Tình Yêu Và Sự Phục Vụ

Sứ đồ Phao-lô, dưới sự linh cảm của Đức Thánh Linh, đã trình bày rõ ràng nhất về mô hình gia đình Cơ Đốc trong thư Ê-phê-sô 5:22-33 và Cô-lô-se 3:18-21. Điều quan trọng cần nhấn mạnh ngay: những lời dạy này nằm trong bối cảnh của một nguyên tắc lớn hơn: “Hãy kính sợ Đấng Christ mà vâng phục nhau.” (Ê-phê-sô 5:21). Sự vâng phục lẫn nhau trong Chúa là nền tảng cho mọi mối quan hệ Cơ Đốc, bao gồm cả gia đình.

1. Vai Trò Của Người Chồng/Người Cha (The Head – Đầu):
Phao-lô dạy: “Hỡi kẻ làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình vì Hội thánh” (Ê-phê-sô 5:25). Từ “đầu” trong tiếng Hy Lạp là “kephalē”, trong bối cảnh này, hàm ý nguồn sống, sự chăm sóc, và trách nhiệm hy sinh, hơn là quyền lực để ra lệnh. Quyền hành lớn nhất của người chồng Cơ Đốc là quyền yêu thương và quyền hy sinh.
Người chồng được kêu gọi noi gương Chúa Christ trong ba phương diện:
- Yêu thương hy sinh (Agape): Yêu vợ không phải vì cô ấy hoàn hảo, mà như Christ yêu Hội thánh – chủ động, vô điều kiện, và sẵn sàng hy sinh mạng sống.
- Thánh hóa và nuôi dưỡng: Như Christ chăm sóc Hội thánh, người chồng có trách nhiệm dẫn dắt gia đình trong Lời Chúa, cầu nguyện, và tạo môi trường thuộc linh lành mạnh (Ê-phê-sô 5:26-27).
- Yêu thương như chính thân thể mình: Xem vợ là một phần không thể tách rời của bản thân, trân trọng và chăm sóc (Ê-phê-sô 5:28-29).

2. Vai Trò Của Người Vợ (Sự Vâng Phục – Submission):
“Hỡi người làm vợ, hãy vâng phục chồng mình như vâng phục Chúa” (Ê-phê-sô 5:22). Từ “vâng phục” trong tiếng Hy Lạp là “hypotassō”, có nghĩa là “xếp đặt mình dưới”, “ủy thác”, hoặc “hỗ trợ với thái độ tự nguyện”. Đây không phải là sự phục tùng mù quáng của một nô lệ, mà là sự tự nguyện của một người tự do trong Christ, chọn lựa tôn trọng và hỗ trợ chồng mình với tư cách là người lãnh đạo được Chúa giao phó.
Sự vâng phục này:
- Là “như vâng phục Chúa”: Đây là một hành động thuộc linh, thể hiện lòng tin cậy nơi sự dẫn dắt của Chúa qua chồng mình.
- Có phạm vi: “trong mọi sự” (Ê-phê-sô 5:24), nhưng luôn được hiểu trong khuôn khổ của Lời Chúa và lương tâm được Chúa Thánh Linh hướng dẫn. Nếu chồng đòi hỏi điều gì trái với Lời Chúa, người vợ có bổn phận cao hơn là “vâng lời Đức Chúa Trời hơn là vâng lời người ta” (Công vụ 5:29).
- Không làm mất đi giá trị hay sự khôn ngoan của người vợ. Trong Kinh Thánh, nhiều người vợ như Sa-ra, Rê-bê-ca, hay Ê-xơ-tê đều có vai trò tích cực, khôn ngoan và quyết định trong gia đình.

3. Vai Trò Của Con Cái:
“Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm.” (Ê-phê-sô 6:1). Đây là điều răn thứ năm với một lời hứa: “hầu cho ngươi được phước và sống lâu trên đất” (Ê-phê-sô 6:3). Sự vâng lời của con cái là bài học đầu tiên về việc thuận phục thẩm quyền, chuẩn bị cho chúng biết vâng phục Chúa sau này.

4. Trách Nhiệm Của Cha Mẹ (Đặc Biệt Người Cha):
“Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.” (Ê-phê-sô 6:4). Thẩm quyền của cha mẹ không phải để độc đoán, kiêu ngạo hay đàn áp, mà để nuôi nấng, khuyên bảo và sửa phạt theo tiêu chuẩn của Chúa. “Chọc giận” con cái có thể đến từ sự hà khắc bất công, thiếu nhất quán, hoặc đặt kỳ vọng không thực tế.

III. Ứng Dụng Thực Tế Cho Gia Đình Cơ Đốc Ngày Nay

Mô hình Kinh Thánh về cấp bậc gia đình không nhằm tạo ra một bầu không khí quân phiệt, mà tạo nên một môi trường của trật tự, an ninh, yêu thương và ơn phước. Dưới đây là một số ứng dụng thiết thực:

1. Đối Với Người Chồng/Cha:
- Lãnh đạo bằng cách phục vụ: Hãy là người đầu tiên phục vụ trong nhà (rửa chén, chăm con, lắng nghe). Gương mẫu của Christ là rửa chân cho môn đồ (Giăng 13:1-17).
- Lãnh đạo thuộc linh: Chủ động dẫn dắt gia đình cầu nguyện chung, đọc Kinh Thánh, và thảo luận về đức tin. Đừng ủy thác hoàn toàn cho vợ.
- Lãnh đạo trong quyết định: Sau khi lắng nghe ý kiến và sự khôn ngoan của vợ (như một “người giúp đỡ tương xứng”), người chồng có trách nhiệm đưa ra quyết định cuối cùng vì lợi ích chung của gia đình, và sẵn sàng gánh chịu trách nhiệm về quyết định đó.
- Yêu thương vô điều kiện: Bày tỏ tình yêu bằng lời nói và hành động. Lời khen ngợi, sự trân trọng và thời gian chất lượng là những món quà quý giá.

2. Đối Với Người Vợ/Mẹ:
- Tôn trọng và hỗ trợ: Thể hiện sự tôn trọng chồng trước mặt con cái và người ngoài, ngay cả khi không đồng ý. Trao đổi riêng tư về những bất đồng.
- Là người cố vấn khôn ngoan: Không thụ động. Chủ động chia sẻ quan điểm, nhận xét, và sự khôn ngoan Chúa ban. Người vợ khôn ngoan xây cất nhà mình (Châm-ngôn 14:1).
- Phát triển đời sống riêng với Chúa: Sự vâng phục bắt nguồn từ mối liên hệ cá nhân với Christ. Một người v�ích tràn đầy Thánh Linh sẽ có sự khôn ngoan để yêu thương và hỗ trợ chồng cách đúng đắn.

3. Đối Với Cha Mẹ Nói Chung:
- Nhất quán và công bằng: Thiết lập kỷ luật rõ ràng, công bằng và nhất quán, xuất phát từ tình yêu thương, không từ sự tức giận.
- Giải thích nguyên tắc thuộc linh: Dạy con không chỉ “vâng lời vì ba/mẹ bảo thế”, mà vì “Đức Chúa Trời dạy thế, và Ngài muốn điều tốt cho con.”
- Tạo không gian an toàn để bày tỏ: Khuyến khích con cái chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc trong tinh thần tôn trọng.

4. Đối Với Con Cái:
- Học vâng lời ngay từ những điều nhỏ nhặt. Vâng lời cha mẹ là bước tập tành để vâng phục Chúa sau này.
- Hiểu rằng cha mẹ không hoàn hảo, nhưng Đức Chúa Trời đặt để cha mẹ trên đời sống mình.

IV. Kết Luận: Một Trật Đẹp Đẽ Phản Chiếu Christ Và Hội Thánh

Hệ thống cấp bậc trong gia đình Cơ Đốc, khi được sống đúng với tinh thần Kinh Thánh, là một kiệt tác của ân điển. Nó không phải là công cụ để khẳng định cái tôi hay thống trị, mà là khung sườn để thể hiện tình yêu thương hy sinh và sự tôn trọng tự nguyện. Gia đình trở thành một bức tranh sống động về mối tình giữa Christ và Hội thánh (Ê-phê-sô 5:32) – một sự kết hợp thánh khiết, yêu thương và trọn vẹn.

Khi người chồng yêu vợ như Christ, người vợ tôn trọng chồng như Hội thánh tôn trọng Christ, và con cái vâng lời cha mẹ như trong Chúa, gia đình ấy sẽ trở nên một chứng nhân mạnh mẽ về quyền năng cứu chuộc và phục hồi của Phúc Âm. Đó không phải là một lý tưởng không tưởng, mà là một đặc ân và trách nhiệm mà mỗi Cơ Đốc nhân được mời gọi bước vào, bằng sự nương dựa hoàn toàn vào ân điển và sức lực của Đức Thánh Linh.

“Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31). Ngay cả trong trật tự gia đình, mục đích tối hậu là làm sáng danh Đức Chúa Trời.