Làm thế nào để tôn kính cha mẹ ngược đãi mình?

Điều răn thứ năm trong Mười Điều Răn phán: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hầu cho ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12). Đây là điều răn đầu tiên trong mối quan hệ giữa người với người và là điều răn duy nhất đi kèm với một lời hứa. Thế nhưng, đối với nhiều Cơ Đốc nhân, việc vâng giữ điều răn này trở thành một gánh nặng khôn tả, một cuộc chiến thuộc linh đầy nước mắt khi cha mẹ của họ không phải là nơi nương tựa an toàn, mà lại là nguồn gốc của sự tổn thương, lạm dụng, bỏ bê hoặc ngược đãi về thể xác, tình cảm, hay tinh thần. Làm thế nào để có thể “tôn kính” người đã gây ra cho mình những vết thương sâu sắc? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Lời Chúa để tìm kiếm sự khôn ngoan, ân điển và con đường thực hành cho một trong những mệnh lệnh khó khăn nhất trong hoàn cảnh đau buồn nhất.

Danh từ Hê-bơ-rơ được dùng cho “sự tôn kính” trong điều răn này là **kavod** (כָּבוֹד), mang nghĩa gốc là “sức nặng”, “giá trị”, “sự vinh hiển”. Hành động “hiếu kính” (kabed) không đơn thuần là vâng lời trong sợ hãi, mà là công nhận vị trí, thẩm quyền và giá trị mà Đức Chúa Trời đã đặt để nơi cha mẹ. Nó liên quan đến thái độ bên trong lẫn hành vi bên ngoài.

Tuy nhiên, Kinh Thánh không bao giờ tách rời các mệnh lệnh đạo đức khỏi bối cảnh rộng lớn hơn về sự công bình, lẽ thật và tình yêu thương của Đức Chúa Trời. Sự tôn kính không đồng nghĩa với việc cho phép tội lỗi tiếp tục hoành hành, hay buộc nạn nhân phải cam chịu trong im lặng. Chúa Giê-xu chính là tấm gương hoàn hảo về việc tôn kính Cha Ngài (Giăng 8:49) đồng thời thẳng thắn đối đầu với sự giả hình và lạm dụng quyền lực của các nhà lãnh đạo tôn giáo đương thời (Ma-thi-ơ 23:1-36). Ngài phân biệt rõ giữa vị trí (cần được tôn trọng) và hành vi (có thể cần được quở trách).

Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô nhắc lại điều răn này và giải thích: “Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm” (Ê-phê-sô 6:1). Cụm từ **“trong Chúa”** (en Kyriō - ἐν Κυρίῳ) là chìa khóa. Nó đặt mối quan hệ cha mẹ - con cái vào trong khuôn khổ của mối liên hệ đầu tiên và quan trọng nhất: mối liên hệ của mỗi người với Chúa. Sự vâng phục và tôn kính cha mẹ phải được thực hiện trong sự phù hợp với ý muốn, bản tính và các nguyên tắc của Đấng Christ. Điều này có nghĩa là không có mệnh lệnh nào của con người, kể cả cha mẹ, có quyền buộc chúng ta phải bất tuân hay làm ô uế các mệnh lệnh của Đức Chúa Trời.

1. Phân Biệt Giữa Tôn Kính Và Cho Phép Lạm Dụng (Phân Biệt Giữa Con Người Và Hành Vi): Tôn kính cha mẹ ngược đãi không có nghĩa là bạn phải tiếp tục ở trong môi trường độc hại, chịu đựng sự lạm dụng, hoặc giả vờ như mọi chuyện không xảy ra. Đức Chúa Trời là Đấng Công Bình (Thi Thiên 7:11). Ngài không đòi hỏi sự hy mạng mù quáng. Bạn có thể tôn trọng họ với tư cách là người đã sinh ra mình (công nhận *kavod* của vị trí đó) mà không cần tán thành hay chấp nhận hành vi tội lỗi của họ. Bạn có thể cầu nguyện cho họ, mong ước sự cứu rỗi và chữa lành cho họ, mà không cần phải trao cho họ quyền tiếp tục gây tổn thương cho mình.

2. Học Từ Gương Của Chúa Giê-xu Và Giô-sép:

- Chúa Giê-xu: Trên thập tự giá, trong cơn đau đớn tột cùng, Chúa Giê-xu đã bày tỏ sự quan tâm đến mẹ mình là Ma-ri: “Đức Chúa Giê-xu thấy mẹ mình và môn đồ Ngài yêu đứng gần người, thì nói cùng mẹ rằng: Hỡi đàn bà kia, đó là con của ngươi! Đoạn, Ngài lại phán cùng môn đồ rằng: Đó là mẹ ngươi!” (Giăng 19:26-27). Dù Ma-ri không hề ngược đãi Ngài, hành động này cho thấy tấm lòng hiếu thảo thuộc linh, quan tâm đến nhu cầu của mẹ mình ngay cả khi bản thân đang chịu khổ hình. Đối với những người gây ra đau khổ cho Ngài, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34). Đây là đỉnh cao của sự tôn kính thuộc linh – cầu thay và tha thứ.

- Giô-sép: Bị các anh bán làm nô lệ (Sáng Thế Ký 37), Giô-sép đã trải qua sự phản bội sâu sắc từ chính người trong gia đình. Tuy nhiên, nhiều năm sau, khi đã nắm quyền cao chức trọng, ông không trả thù. Ông nhận ra bàn tay tể trị của Đức Chúa Trời trong mọi sự (Sáng Thế Ký 50:20) và cung cấp lương thực, chỗ ở cho cả gia đình. Hành động của ông thể hiện sự tha thứ và chu cấp, nhưng không có nghĩa là ông quên đi những gì đã xảy ra hay phó mặc tương lai mình cho sự độc ác của họ một lần nữa. Ông thiết lập một mối quan hệ mới dựa trên ân điển, dưới sự bảo vệ của quyền lực và vị trí an toàn của mình.

3. Ranh Giới Lành Mạnh Là Một Phần Của Sự Khôn Ngoan: Sách Châm Ngôn, được viết bởi Sa-lô-môn là người con, đầy dẫy lời khuyên về sự khôn ngoan trong các mối quan hệ. “Hãy đi đường với người khôn ngoan, thì con sẽ được khôn ngoan; nhưng kẻ làm bạn với bọn ngu muội sẽ bị tai hại” (Châm Ngôn 13:20). Áp dụng nguyên tắc này, việc giữ khoảng cách về cảm xúc và thể chất để bảo vệ bản thân khỏi sự ngược đãi tiếp diễn không phải là bất hiếu, mà là hành động khôn ngoan, quý trọng sự sống và sự lành mạnh tâm linh mà Chúa ban. Đây có thể là hình thức “tôn kính” thực tế nhất – bằng cách không cho phép họ tiếp tục phạm tội chống lại mình và chống lại Chúa.

1. Tìm Kiếm Sự Chữa Lành Cho Chính Mình Nơi Chúa: Hành trình đầu tiên là hướng vào trong. Bạn không thể cho đi điều bạn không có. Hãy thành thật với Chúa về nỗi đau, sự phẫn nộ, tổn thương và thất vọng của mình. Đa-vít, dù là vua, đã không ngần ngại kêu cầu trong Thi Thiên: “Hỡi Đức Giê-hô-va, xin hãy nghe sự công bình của tôi… Hãy xét đoán tôi” (Thi Thiên 17:1-2). Hãy để Lời Chúa và sự hiện diện của Ngài chữa lành những vết thương lòng (Thi Thiên 147:3). Tham gia một Hội Thánh lành mạnh, tìm kiếm sự tư vấn từ một mục sư khôn ngoan hoặc nhà trị liệu Cơ Đốc am hiểu về chấn thương là điều cần thiết.

2. Cầu Nguyện Cho Cha Mẹ Mình: Đây là hành động tôn kính thuộc linh mạnh mẽ nhất. Cầu nguyện xin Chúa biến đổi lòng họ, ban cho họ sự ăn năn, và cũng xin Chúa giúp bạn có thể tha thứ. Chúa Giê-xu dạy: “Hãy cầu nguyện cho kẻ làm tội mình” (Lu-ca 6:28). Cầu nguyện thay đổi tấm lòng của bạn trước khi nó có thể thay đổi hoàn cảnh. Nó chuyển gánh nặng từ vai bạn sang cho Đấng có quyền xét đoán và thương xót cuối cùng.

3. Thiết Lập Ranh Giới Rõ Ràng Và Bày Tỏ Bằng Tình Yêu Thương: Nếu an toàn và có cơ hội, việc bày tỏ một cách ôn hòa, rõ ràng về những hành vi nào là không thể chấp nhận được có thể là một hành động yêu thương. “Hãy nói ra lẽ chân thật trong tình yêu thương” (Ê-phê-sô 4:15). Điều này không nhằm mục đích kết tội, mà để bảo vệ mối quan hệ khỏi sự hủy hoại thêm. Bạn có thể nói: “Con vẫn yêu và tôn trọng cha/mẹ là người sinh thành, nhưng con không thể ở gần khi cha/mẹ [hành vi cụ thể]. Nếu cha/mẹ sẵn sàng thay đổi và tìm kiếm sự giúp đỡ, con mong có thể xây dựng lại.”

4. Tìm Kiếm Các Cách Thức “Tôn Kính” An Toàn: Tôn kính có thể mang nhiều hình thức:

- Tôn kính từ xa: Cầu nguyện, viết thư cầu nguyện (không nhất thiết phải gửi đi), hoặc hỗ trợ tài chính cơ bản nếu có thể và nếu không bị lạm dụng, như một cách ghi nhận công ơn dưỡng dục.

- Tôn kính thông qua sự tha thứ: Tha thứ không phải là tuyên bố rằng những gì họ làm là đúng, cũng không phải là khôi phục lòng tin ngay lập tức. Tha thứ là buông bỏ quyền trả thù, giao sự xét đoán cho Chúa (Rô-ma 12:19). Đây là một tiến trình, không phải một sự kiện.

- Tôn kính bằng cách sống một đời sống tốt lành: Đôi khi, cách tôn kính lớn nhất là bạn vượt qua được vòng xoáy của sự tổn thương và trở nên một con người lành mạnh, yêu thương, có ích cho xã hội và cho Vương Quốc Đức Chúa Trời. Bạn phá vỡ vòng lặp ngược đãi và xây dựng một gia đình mới đầy ân điển.

5. Vâng Theo Thẩm Quyền Tối Cao Của Đức Chúa Trời: Khi có sự xung đột giữa mệnh lệnh của cha mẹ trần gian và các nguyên tắc của Đức Chúa Trời, thẩm quyền của Đức Chúa Trời phải được đặt lên trên hết. Các sứ đồ đã tuyên bố: “Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công Vụ 5:29). Nếu cha mẹ yêu cầu bạn làm điều trái với Lời Chúa, thờ thần tượng, hoặc tham gia vào tội lỗi, bạn được quyền (và có trách nhiệm) vâng lời Chúa trước.

Hành trình tôn kính cha mẹ ngược đãi là một hành trình thuộc linh sâu sắc, đầy thách thức nhưng không phải là không thể nhờ ân điển của Chúa. Nó đòi hỏi sự phân biệt tinh tế giữa việc tôn trọng vị trí do Chúa thiết lập và việc ngăn chặn tội lỗi do con người gây ra. Hãy nhớ rằng, bạn không đơn độc. Bạn có một Người Cha trên trời, Đấng hoàn hảo, yêu thương bạn vô điều kiện và chẳng hề bỏ bạn (Thi Thiên 27:10). Ngài hiểu rõ nỗi đau của bạn vì chính Con Ngài đã bị chối bỏ và ngược đãi.

Sự tôn kính cuối cùng không hệ tại ở cảm xúc ấm áp (vốn có thể không bao giờ trở lại), mà ở trong sự vâng phục ý muốn Chúa với tấm lòng tìm kiếm sự công bình, thánh khiết và yêu thương. Nó có thể mang gương mặt của lời cầu nguyện kiên trì, của ranh giới lành mạnh, của sự tha thứ giải phóng, và của niềm hy vọng rằng dưới sự tể trị của Đức Chúa Trời, ngay cả những điều ác lớn nhất cũng có thể được Ngài dùng cho mục đích tốt lành (Rô-ma 8:28). Hãy bước đi từng bước một với Chúa, tìm kiếm sự khôn ngoin từ Ngài (Gia-cơ 1:5), và tin cậy rằng Ngài sẽ ban sức mới cho bạn để sống đẹp ý Ngài trong mọi mối quan hệ.