Kinh Thánh có nói gì về ông bà không?

Trong bối cảnh xã hội ngày nay, vai trò của ông bà trong gia đình thường được nhấn mạnh về mặt tình cảm và hỗ trợ chăm sóc con cháu. Thế nhưng, đối với Cơ Đốc nhân, Kinh Thánh có đề cập đến mối quan hệ này không? Ông bà được nhìn nhận như thế nào dưới ánh sáng của Lời Chúa? Bài viết này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách chi tiết để tìm ra những lời dạy, nguyên tắc và gương mẫu liên quan đến ông bà. Chúng ta sẽ thấy rằng Kinh Thánh không chỉ nói về ông bà, mà còn ban cho họ một vị trí quan trọng trong kế hoạch của Đức Chúa Trời cho gia đình và việc truyền thừa đức tin.

Trong Cựu Ước, hình ảnh ông bà thường gắn với các tổ phụ: Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp. Mặc dù Kinh Thánh ít khi dùng từ “ông nội” (trong tiếng Hê-bơ-rơ là sābh) một cách trực tiếp, nhưng mối quan hệ giữa các thế hệ được mô tả rõ ràng. Áp-ra-ham là ông nội của Gia-cốp (Sáng Thế Ký 25:19-26) và là người đã nhận lời hứa từ Đức Chúa Trời rằng dòng dõi người sẽ đông như sao trên trời (Sáng 15:5). Lời hứa này không chỉ dành cho Áp-ra-ham, mà còn cho Y-sác, Gia-cốp và các thế hệ sau (Sáng 26:3-4). Điều này cho thấy ông bà có vai trò là cầu nối truyền lại các lời hứa và phước lành của Đức Chúa Trời cho con cháu.

Một ví dụ khác là bà ngoại Ru-tơ, Na-ô-mi. Dù Ru-tơ là dâu của Na-ô-mi, nhưng Na-ô-mi đóng vai trò như một người bà đối với con trai của Ru-tơ là Ô-bết (Ru-tơ 4:13-17). Sự chăm sóc, khuyên bảo của Na-ô-mi đã giúp Ru-tơ tìm được sự bảo vệ nơi Bô-ô, và cuối cùng dòng dõi dẫn đến vua Đa-vít và Chúa Giê-xu. Đây là minh họa về tầm ảnh hưởng tích cực của người lớn tuổi trong gia đình.

Ngoài ra, chúng ta còn thấy mệnh lệnh trong Phục truyền Luật lệ Ký 4:9: “Chỉ hãy cẩn thận giữ lấy mình, và cẩn thận giữ tâm hồn mình, e quên những sự mắt mình đã thấy, và e nó lìa khỏi lòng ngươi trọn mọi ngày của đời ngươi; nhưng hãy dạy cho con cháu ngươi”. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm của thế hệ đi trước (bao gồm ông bà) trong việc truyền dạy cho thế hệ sau những điều về Chúa.

Trong Tân Ước, nổi bật nhất là gương của bà ngoại Lô-ít và mẹ Ê-nít, hai người đã dạy dỗ Ti-mô-thê trong “đức tin không giả hình” (2 Ti-mô-thê 1:5). Sứ đồ Phao-lô viết: “Vì ta nhớ lại đức tin không giả hình của con, là đức tin trước đã ở trong bà ngoại con là Lô-ít, và trong mẹ con là Ơ‑ních, lại ta tin chắc ở trong con nữa”. Câu này cho thấy đức tin chân thật đã được truyền từ bà ngoại đến mẹ, rồi đến Ti-mô-thê. Đây là mô hình lý tưởng cho các ông bà Cơ Đốc: họ có thể gieo hạt giống đức tin vào tâm hồn con cháu từ thuở nhỏ.

Một nhân vật khác là bà tiên tri An-ne (Lu-ca 2:36-38), người đã thờ phượng Đức Chúa Trời đêm ngày trong đền thờ và nhận ra Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si khi Ngài được dâng lên. Bà An-ne, dù không được ghi là có con cháu, nhưng bà đại diện cho thế hệ cao tuổi vẫn hầu việc Chúa và nói tiên tri, làm gương cho những người trẻ.

Chúa Giê-xu cũng có ông bà theo dòng dõi loài người. Ma-thi-ơ chương 1 liệt kê gia phả của Chúa, trong đó bao gồm nhiều thế hệ, thể hiện sự liên tục từ tổ tiên đến Chúa Giê-xu. Điều này cho thấy Chúa coi trọng lịch sử gia tộc và mối liên hệ giữa các thế hệ.

a. Kính trọng người cao tuổi: Lê-vi ký 19:32 dạy: “Trước mặt người tóc bạc, ngươi hãy đứng dậy, kính trọng người già cả, và kính sợ Đức Chúa Trời mình: Ta là Đức Giê-hô-va”. Ở đây, từ Hê-bơ-rơ zāqēn (זָקֵן) nghĩa là “người già, trưởng lão”. Mệnh lệnh này bao hàm cả việc tôn trọng ông bà. Trong Tân Ước, 1 Ti-mô-thê 5:1-2 khuyên: “Đừng quở trách kẻ già cả, nhưng hãy khuyên họ như cha; hãy khuyên những kẻ trẻ tuổi như anh em, những người đờn bà lớn tuổi như mẹ, những người đờn bà trẻ như chị em, với sự thanh sạch trọn vẹn”.

b. Thảo kính cha mẹ: Điều răn thứ năm (Xuất Ê-díp-tô 20:12) dạy: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hãy để ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho”. Mặc dù không trực tiếp nói đến ông bà, nhưng nguyên tắc này có thể mở rộng cho việc tôn kính những người lớn tuổi trong gia đình, nhất là ông bà, vì họ là cha mẹ của cha mẹ mình. Trong Tân Ước, Chúa Giê-xu nhắc lại điều răn này (Ma-thi-ơ 15:4) và Phao-lô nhấn mạnh trong Ê-phê-sô 6:2-3.

c. Truyền lại đức tin cho thế hệ sau: Thi thiên 78:1-8 là một đoạn quan trọng: “Hỡi dân ta, hãy nghe luật ta… để chúng nó cậy trông nơi Đức Chúa Trời… hầu cho dòng dõi hậu sinh sẽ biết đến, tức là con cái sanh sau nầy, và chúng nó sẽ trỗi lên thuật lại cho con cháu mình”. Đây là mệnh lệnh dành cho mọi thế hệ, đặc biệt là ông bà, vì họ có nhiều kinh nghiệm về Chúa. Phục truyền 6:6-7 cũng dạy: “Các lời nầy mà ta truyền cho ngươi ngày nay sẽ ở tại trong lòng ngươi; khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cái ngươi, và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chổi dậy”.

d. Sự chăm sóc gia đình: 1 Ti-mô-thê 5:8 dạy: “Ví bằng có ai không săn sóc đến bà con mình, nhứt là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa”. Câu này ám chỉ trách nhiệm của con cháu đối với ông bà (người thân lớn tuổi). Trong Ma-thi-ơ 15:3-6, Chúa Giê-xu quở trách người Pha-ri-si vì việc “Cô-ban” (dâng cho Đức Chúa Trời) mà bỏ qua bổn phận hiếu kính cha mẹ, tức là không chăm sóc cha mẹ già.

e. Phước lành cho con cháu: Xuất Ê-díp-tô 20:5-6 nói về việc Đức Chúa Trời thương xót đến ngàn đời cho những ai kính mến Ngài và giữ các điều răn Ngài. Điều này cho thấy đời sống tin kính của ông bà có thể tạo nên di sản thuộc linh ảnh hưởng đến nhiều thế hệ. Trong Thi thiên 103:17-18: “Nhưng sự nhơn từ của Đức Giê-hô-va hằng có đời đời cho những người kính sợ Ngài… cho con cháu chúng nó”.

Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp: Cả ba đều được gọi là “tổ phụ”, và họ đã dạy dỗ con cháu về sự thờ phượng Đức Chúa Trời chân thật. Sáng Thế Ký 18:19 nói về Áp-ra-ham: “Vì ta biết người sẽ dạy dỗ con cái và tôi tớ mình… gìn giữ đạo Đức Giê-hô-va, làm theo điều công bình và ngay thẳng”. Đây là một tuyên bố rõ ràng về vai trò của người đứng đầu gia đình trong việc truyền đạt đức tin.

Bà ngoại Lô-ít và mẹ Ê-ních: Như đã đề cập, họ là những người đã dạy Kinh Thánh cho Ti-mô-thê từ khi còn thơ ấu (2 Ti-mô-thê 3:15). Đây là minh chứng cho câu nói “hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải đi” (Châm Ngôn 22:6).

Vua Đa-vít và bà nội Ru-tơ: Dù Ru-tơ không phải bà ruột của Đa-vít (bà là bà cố), nhưng ảnh hưởng của bà qua việc trung tín với Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên đã góp phần vào dòng dõi Đấng Mê-si.

Ê-li-sê và người đờn bà Su-nem: Bà này nói với chồng về Ê-li-sê: “Kìa, tôi nhìn biết người nầy là một người thánh của Đức Chúa Trời” (2 Các Vua 4:9). Dù không phải là bà, nhưng bà là một phụ nữ lớn tuổi có lòng kính sợ Chúa, và bà được ban cho một con trai. Khi đứa trẻ qua đời, bà đã tìm đến Ê-li-sê, thể hiện đức tin mạnh mẽ.

Kinh Thánh cũng ghi lại những trường hợp con cháu học theo đường lối tà ác của tổ phụ. Ví dụ, vua Giô-ram, con trai A-háp, đi theo đường lối của cha mẹ mình làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va (2 Các Vua 3:2). Điều này nhắc nhở rằng ông bà cũng có thể ảnh hưởng xấu nếu họ không sống theo Lời Chúa. Vì thế, ông bà Cơ Đốc phải ý thức trách nhiệm làm gương sáng về đức tin và đạo đức cho con cháu.

Một ví dụ khác là vua A-cha, người đã bắt chước các vua Y-sơ-ra-ên thờ hình tượng (2 Sử ký 28:1-4). Tội lỗi của ông nội (có thể) đã ảnh hưởng đến ông. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dạy dỗ chân lý cho thế hệ sau.

Đối với ông bà:

• Truyền đạt đức tin: Ông bà nên chủ động chia sẻ những câu chuyện về sự thành tín của Chúa trong cuộc đời mình. Hãy đọc Kinh Thánh và cầu nguyện cùng con cháu, dù là trực tiếp hay từ xa qua các phương tiện liên lạc.
• Làm gương trong lời nói và việc làm: Sống một đời sống công chính, yêu thương, và khiêm nhường. Con cháu sẽ quan sát và học hỏi từ thái độ và hành động của ông bà.
• Hỗ trợ cha mẹ trẻ: Giúp đỡ trong việc nuôi dạy con cái, nhưng không can thiệp quá mức hoặc làm giảm thẩm quyền của cha mẹ. Khuyên bảo với sự khôn ngoan và tế nhị.
• Cầu nguyện cho con cháu: Đây là vũ khí mạnh mẽ. Giống như Áp-ra-ham cầu nguyện cho Y-sác và dòng dõi, ông bà nên dâng con cháu lên cho Chúa mỗi ngày.

Đối với con cháu:

• Kính trọng và vâng lời: Nguyên tắc “hãy hiếu kính cha mẹ” cũng áp dụng gián tiếp cho ông bà. Con cháu cần bày tỏ lòng tôn kính, lắng nghe lời khuyên của ông bà, và không coi thường họ vì tuổi tác (Châm Ngôn 23:22).
• Chăm sóc vật chất và tinh thần: Khi ông bà già yếu, con cháu có trách nhiệm đảm bảo họ được chu cấp và yêu thương (1 Ti-mô-thê 5:4, 8). Việc này bao gồm thăm hỏi, trò chuyện, giúp đỡ việc nhà, và đưa họ đi khám bệnh khi cần.
• Học hỏi từ kinh nghiệm sống: Hãy tận dụng cơ hội để hỏi ông bà về cuộc đời họ, những bài học đức tin, và lịch sử gia đình. Điều này củng cố mối liên hệ và giúp con cháu hiểu biết hơn về di sản của mình.

Đối với Hội Thánh:

• Tạo cơ hội cho các thế hệ tương tác: Tổ chức các buổi nhóm đa thế hệ, mời ông bà chia sẻ chứng đạo, hay các chương trình “kết đôi” giữa người lớn tuổi và thanh thiếu niên để truyền dạy đức tin.
• Hỗ trợ những gia đình có ông bà neo đơn: Thăm viếng, cầu nguyện, và giúp đỡ họ khi cần, để họ không cảm thấy bị bỏ rơi.

Kinh Thánh có nhiều điều để nói về ông bà, dù không phải lúc nào cũng dùng từ ngữ trực tiếp. Từ Cựu Ước đến Tân Ước, chúng ta thấy hình ảnh của những ông bà tin kính, đã truyền lại đức tin cho con cháu và được tôn trọng. Các nguyên tắc về kính trọng người già, chăm sóc gia đình, và dạy dỗ thế hệ sau đều áp dụng cho mối quan hệ giữa ông bà và con cháu. Ông bà Cơ Đốc được ban cho đặc ân lớn lao: gieo hạt giống đức tin vào lòng con cháu, cầu nguyện cho chúng, và làm gương sáng về sự trung tín với Chúa. Ngược lại, con cháu có bổn phận hiếu kính và chăm lo cho ông bà. Khi cả hai thế hệ cùng sống theo Lời Chúa, gia đình sẽ trở nên mạnh mẽ và phước lành của Chúa sẽ đổ xuống từ đời nầy sang đời khác.