Tôn giáo nào lâu đời nhất?

Khi đặt câu hỏi "Tôn giáo nào lâu đời nhất?", nhiều người thường nghĩ ngay đến những tôn giáo có hệ thống tổ chức, giáo lý phức tạp và niên đại hàng ngàn năm được ghi chép trong lịch sử nhân loại, như Ấn Độ giáo, Do Thái giáo, hay các tín ngưỡng vật linh. Tuy nhiên, với tư cách là những Cơ Đốc nhân nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta phải định nghĩa lại khái niệm "tôn giáo" dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời. Từ nguyên của "tôn giáo" (religion) trong tiếng Latinh "religio" có thể liên quan đến "relegere" (xem xét cẩn thận) hoặc "religare" (buộc lại, kết nối lại). Chính ý nghĩa "kết nối lại" này phù hợp một cách sâu sắc với khải tượng Kinh Thánh: tôn giáo thật chính là mối quan hệ được phục hồi giữa Đấng Tạo Hóa và loài người thọ tạo. Vậy, nếu hiểu "tôn giáo" là sự thờ phượng và tương giao có ý thức với Đấng Tối Cao, thì câu trả lời Kinh Thánh đưa ra rất rõ ràng: mối liên hệ giữa con người với Đức Chúa Trời, được bày tỏ qua đức tin và sự vâng phục, chính là "tôn giáo" nguyên thủy, cổ xưa nhất, và duy nhất đưa đến sự cứu rỗi.

Kinh Thánh không bắt đầu bằng việc ghi chép sự hình thành của một tôn giáo có tổ chức, mà bằng sự sáng tạo và mối tương giao trực tiếp. Trước khi có đền thờ, lễ nghi hay các thầy tế lễ, đã có sự hiệp một trọn vẹn.

• Sáng Thế Ký 1:27 chép: "Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ." Bản chất con người được tạo dựng đã mang "hình" và "tượng" của Đức Chúa Trời (tiếng Hê-bơ-rơ: צֶלֶם "tselem" - hình ảnh, và דְּמוּת "demuth" - sự giống nhau). Điều này thiết lập nền tảng cho khả năng tương giao thuộc linh.
• Sáng Thế Ký 2:15-16, 3:8 cho thấy khuôn mẫu của "tôn giáo" đầu tiên: (1) Công việc trong sự hoàn hảo (canh giữ vườn), (2) Mạng lệnh rõ ràng với lựa chọn tự do (được ăn mọi thứ cây, trừ cây biết điều thiện ác), và (3) Sự tương giao trực tiếp, mật thiết ("Ngài đi dạo trong vườn khi gió mát chiều hôm"). Đây không phải là một nghi lễ xa cách, mà là một mối quan hệ Cha-con, Chúa-tôi tớ đầy yêu thương và tự do.

Sự sa ngã (Sáng Thế Ký chương 3) chính là sự đổ vỡ của "tôn giáo" nguyên thủy này. Tội lỗi đã phá vỡ sự tương giao, đưa con người vào tình trạng xa cách Đức Chúa Trời. Kể từ đó, toàn bộ lịch sử cứu chuộc trong Kinh Thánh là câu chuyện về Đức Chúa Trời chủ động tìm cách phục hồi mối tương giao đã mất ấy.

Sau khi mối tương giao trực tiếp bị phá vỡ, con người bắt đầu tìm cách đến với Đức Chúa Trời, và Đức Chúa Trời cũng bày tỏ cho con người biết cách đến gần Ngài. Đây là sự hình thành các hình thức tôn giáo dựa trên giao ước.

• Thời kỳ Tổ phụ (Antediluvian & Patriarchal): Chúng ta thấy A-bên dâng chiên con đầu lòng (Sáng Thế Ký 4:4), Nô-ê dâng của lễ thiêu sau cơn nước lụt (Sáng 8:20), Áp-ra-ham dựng bàn thờ và cầu khẩn Danh Đức Giê-hô-va (Sáng 12:7-8). Hình thức "tôn giáo" lúc này rất đơn sơ: bàn thờ, của lễ, và sự cầu khẩn Danh Chúa. Điểm then chốt là đức tin (Hê-bơ-rơ 11:4, 7, 8).
• Thời kỳ Luật Pháp (Mosaic): Qua Môi-se, Đức Chúa Trời thiết lập một hệ thống thờ phượng chi tiết với đền tạm, chức tế lễ A-rôn, các lễ nghi và luật pháp (Xuất Ê-díp-tô Ký 25-40, sách Lê-vi). Đây là một bước tiến trong sự mặc khải, nhưng bản thân nó không phải là cứu cánh. Nó là "bóng" và "hình" của những sự trên trời (Hê-bơ-rơ 8:5), có mục đích dẫn dắt con người đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Hình thức tôn giáo này (Do Thái giáo) thường được xem là một trong những tôn giáo lâu đời nhất còn tồn tại, nhưng thực chất, nó chỉ là một giai đoạn trong kế hoạch cứu chuộc lớn hơn của Đức Chúa Trời, bắt nguồn từ lời hứa trong Sáng Thế Ký 3:15.

Chúa Giê-xu Christ đến không phải để thiết lập một "tôn giáo mới" trong danh sách các tôn giáo, mà để hoàn thành và thay thế hệ thống tạm thời của Cựu Ước, và quan trọng hơn, để phục hồi chính mối tương giao nguyên thủy ấy.

• Giăng 1:1-3, 14 khẳng định Ngôi Lời (Chúa Giê-xu) hiện hữu từ ban đầu và là Đấng dựng nên muôn vật. Ngài chính là Đức Chúa Trời mà A-đam từng tương giao trong vườn.
• Giăng 4:21-24, Chúa Giê-xu tuyên bố: "Giờ đến, khi các ngươi thờ lạy Cha, chẳng tại trên hòn núi nầy, cũng chẳng tại thành Giê-ru-sa-lem... Đức Chúa Trời là thần, nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ lạy." Ngài chuyển trọng tâm từ địa điểm và hình thức (núi Ga-ri-zim hay Giê-ru-sa-lem) sang bản chất và tấm lòng (tâm thần và lẽ thật).
• Hê-bơ-rơ 9:11-14, 10:11-14 giải thích Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm duy nhất và trọn vẹn, dâng chính mình Ngài làm của lễ một lần đủ cả, để xóa bỏ tội lỗi và mở ra con đường mới và sống cho chúng ta đến cùng Đức Chúa Trời.
• Danh xưng "Cơ Đốc giáo" (Christianity) thực chất là để chỉ những người theo Đấng Christ (Công vụ 11:26). Nó không phải là một tôn giáo do con người sáng lập, mà là sự đáp lại đức tin đối với công trình hoàn tất của Chúa Giê-xu trên thập tự giá.

Như vậy, "tôn giáo" mà Chúa Giê-xu thiết lập thực chất là sự trở về với mô hình nguyên thủy: con người được xưng công bình bởi đức tin (như Áp-ra-ham - Rô-ma 4), được tái sinh bởi Thánh Linh (Giăng 3:5-6), và được nhận làm con cái Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 4:4-7), để một lần nữa gọi Ngài là "Cha!" và tận hưởng mối tương giao đã mất.

Hiểu được rằng đức tin của chúng ta bắt nguồn từ mối tương giao cổ xưa nhất và được phục hồi qua Đấng Christ có nhiều ứng dụng thiết thực:

1. Ưu Tiên Mối Tương Giao Trên Hình Thức: Đừng để đời sống tin kính của mình bị giảm xuống thành việc giữ các nghi lễ, lễ hội hay hình thức bên ngoài. Hãy dành thì giờ mỗi ngày để "đi dạo với Chúa trong gió mát chiều hôm" – tức là có những giây phút tĩnh lặng, trò chuyện, cầu nguyện và lắng nghe tiếng Ngài qua Kinh Thánh.
2. Sống Trong Sự Tự Do Của Ân Điển: Chúng ta không còn bị ràng buộc bởi một hệ thống luật lệ để được xưng công bình (Rô-ma 8:1-2). Hãy sống trong sự biết ơn vì của lễ chuộc tội đã được dâng một lần đủ cả. Điều này giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng tự cứu lấy mình và cho phép chúng ta phục vụ Chúa bằng tình yêu thương.
3. Tìm Kiếm Sự Hiệp Một Thuộc Linh: "Tôn giáo" nguyên thủy không có sự chia rẽ. Hội Thánh (εκκλησία - "ekklesia" - những người được gọi ra) là thân thể của Đấng Christ, được kêu gọi để sống hiệp một (Ê-phê-sô 4:1-6). Hãy tích cực gây dựng mối hiệp một đó trong Hội Thánh địa phương, vượt trên mọi rào cản chủng tộc, văn hóa hay giai cấp.
4. Trở Nên Người Rao Truyền Sự Phục Hòa: Sứ mệnh của chúng ta là làm chứng về Đấng Christ, Đấng đã phá đổ bức tường ngăn cách giữa người với Đức Chúa Trời và giữa người với người (Ê-phê-sô 2:14-18). Trong một thế giới đầy chia rẽ, chúng ta mang sứ điệp cổ xưa nhất và cần thiết nhất: "Hãy hòa thuận lại với Đức Chúa Trời!" (II Cô-rinh-tô 5:20).

Vậy, tôn giáo nào lâu đời nhất? Câu trả lời của Kinh Thánh là: Đó chính là mối tương giao đức tin giữa Đấng Tạo Hóa và loài người. Mối tương giao này có từ buổi sáng thế, bị phá vỡ bởi tội lỗi, được báo trước qua các giao ước và hình bóng trong Cựu Ước, và được phục hồi cách trọn vẹn, dứt khoát qua sự chết và sự sống lại của Con Một Đức Chúa Trời, Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Lịch sử nhân loại chứng kiến vô số tôn giáo do con người tìm kiếm Đức Chúa Trời (hoặc các thần linh) thông qua triết lý, nghi lễ và nỗ lực cá nhân. Nhưng lịch sử cứu chuộc lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác: Đức Chúa Trời đang tìm kiếm con người. Đức tin Cơ Đốc không phải là một tôn giáo mới nhất, mà là sự mặc khải trọn vẹn nhất và là sự thành tựu của "tôn giáo" cổ xưa nhất. Nó không phải là con đường của con người lên thiên đàng, mà là thiên đàng ngự xuống với con người qua Chúa Giê-xu Christ (Khải Huyền 21:3).

Là những Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi bước vào và sống trong mối tương giao phục hồi này mỗi ngày. Hãy trân quý, nuôi dưỡng và làm chứng về mối liên hệ sống động với Đức Chúa Trời hằng sống – Đấng là Alpha và Omega, khởi đầu và cuối cùng (Khải Huyền 22:13).