Làm thế nào để giúp ai đó rời khỏi một giáo phái độc hại?

Trong hành trình đức tin, một trong những thách thức đau lòng nhất là chứng kiến người thân, bạn bè mắc kẹt trong một giáo phái độc hại (cult). Những nhóm này thường che giấu mình dưới lớp vỏ tôn giáo, nhưng thực chất là những hệ thống kiểm soát, lạm dụng và xa rời chân lý Phúc Âm thuần túy. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để “giải cứu kẻ bị đùa đến sự chết” (Châm Ngôn 24:11), nhưng phải thực hiện với sự khôn ngoan, tình yêu thương và nương cậy hoàn toàn vào Lời Chúa và Đức Thánh Linh.

Trước khi tìm cách giúp đỡ, chúng ta cần định nghĩa thế nào là một “giáo phái độc hại” từ góc nhìn Kinh Thánh. Nó không đơn thuần là một nhóm thần học khác biệt, mà là một hệ thống có những đặc điểm chống lại nền tảng của Phúc Âm.

• Một Người Lãnh Đạo Độc Quyền hoặc Nhóm Lãnh Đạo Không Thể Chất Vấn: Họ thường tự xưng nhận được mặc khải đặc biệt, đặt mình vào vị trí trung gian duy nhất giữa tín đồ với Đức Chúa Trời. Kinh Thánh cảnh báo về những “kẻ chăn chiên chỉ nuôi mình” (Ê-xê-chi-ên 34:2) và những kẻ “ngồi trong đền thờ Đức Chúa Trời, chính mình tự xưng là Đức Chúa Trời” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:4).
• Kiểm Soát Tư Tưởng và Thông Tin: Cấm đoán hoặc gieo rắc sự sợ hãi về việc đọc Kinh Thánh ngoài sự giải nghĩa của nhóm, tiếp xúc với người ngoài, hay nghiên cứu độc lập. Điều này trái ngược với tinh thần của người Bê-rê “ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11).
• Giảng Dạy Sai Lạc Về Ân Điển và Sự Cứu Rỗi: Họ thường thêm các điều kiện, luật lệ, hay công đức của con người vào sự cứu rỗi duy nhất bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Họ có thể phủ nhận thần tánh đầy đủ của Đấng Christ (Christology sai lạc), một dấu hiệu của “thần lừa đảo” (1 Giăng 4:1-3).
• Cô Lập Xã Hội và Tạo Sự Phụ Thuộc: Khuyến khích hoặc ép buộc cắt đứt quan hệ với gia đình, bạn bè bên ngoài nhóm, coi họ là “thế gian”, “ma quỷ” hay “nguy hiểm cho linh hồn”. Điều này phá vỡ mạng lưới quan hệ mà Đức Chúa Trời thiết lập và đi ngược lại điều răn “hãy hiếu kính cha mẹ ngươi” (Ê-phê-sô 6:2).
• Sử Dụng Sự Sợ Hãi, Tội Lỗi và Hăm Dọa: Kiểm soát thành viên bằng cách đe dọa sự rời bỏ sẽ dẫn đến sự hư mất đời đời, sự trừng phạt của Đức Chúa Trời, hoặc sự tẩy chay từ cộng đồng. Đây là sự lạm dụng thuần túy, vì “sự yêu thương trọn vẹn thì cắt bỏ sự sợ hãi” (1 Giăng 4:18).

Việc giúp ai đó ra khỏi giáo phái độc hại là một cuộc chiến thuộc linh. Không có công thức chung, nhưng Kinh Thánh cung cấp những nguyên tắc vững chắc.

1. Cầu Nguyện Là Vũ Khí Đầu Tiên và Quan Trọng Nhất: Trận chiến này không phải chống lại thịt và máu, “nhưng… chống lại các quyền thế,… chống lại các thần dữ ở các miền trên trời” (Ê-phê-sô 6:12). Chỉ có quyền năng của Đức Chúa Trời mới có thể “phá hủy các lũy” của sự lừa dối (2 Cô-rinh-tô 10:4). Hãy kiên trì cầu nguyện cho con mắt tâm linh của người ấy được mở ra.

2. Yêu Thương Là Động Cơ và Phương Pháp Duy Nhất: Mọi hành động phải xuất phát từ tình yêu thương chân thật (agapē – tình yêu hy sinh theo ý muốn). “Hãy lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật” (Ê-phê-sô 4:15). Sự giận dữ, lên án hay chế nhạo chỉ khiến họ thêm phòng vệ và tin vào lời nói dối rằng “thế gian” đang bắt bớ họ. Hãy kiên nhẫn, vì tình yêu thương “nhịn nhục… chịu đựng mọi sự” (1 Cô-rinh-tô 13:4,7).

3. Tập Trung Vào Chúa Giê-xu Christ, Không Phải Tranh Luận Giáo Lý: Người trong giáo phái thường được huấn luyện để tranh biện từng câu Kinh Thánh. Thay vì sa vào tranh cãi, hãy nhẹ nhàng đưa họ trở về với nhân vật trung tâm của đức tin: Chúa Giê-xu Christ. Hỏi những câu như: “Theo bạn, Chúa Giê-xu là ai? Ngài đã hoàn tất gì trên thập tự giá? Sự cứu rỗi có đến từ công việc của Ngài hay công việc của chúng ta?”. Hãy giảng về “Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự” (1 Cô-rinh-tô 1:23) – đó là quyền năng và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.

4. Duy Trì Mối Liên Hệ, Dù Chỉ Là Sợi Dây Mỏng Manh: Đừng cắt đứt liên lạc ngay cả khi họ xa lánh bạn. Hãy tiếp tục thể hiện tình yêu vô điều kiện qua những cử chỉ nhỏ: nhắn tin thăm hỏi, nhớ ngày sinh nhật, cầu nguyện khi họ gặp khó khăn. Trở thành bằng chứng sống rằng tình yêu Đấng Christ ở bên ngoài nhóm đó vẫn chân thật và thuần khiết. “Hãy cố hết sức mình mà giữ sự hòa thuận với mọi người” (Rô-ma 12:18).

Bước 1: Tìm Hiểu và Chuẩn Bị. Trước khi nói chuyện, hãy nghiên cứu về nhóm đó (giáo lý, cơ cấu lãnh đạo, thủ đoạn kiểm soát) và quan trọng hơn, nghiên cứu Kinh Thánh thật kỹ. Hiểu rõ về ân điển, sự xưng công bình bởi đức tin, và thần tánh của Đấng Christ. Hãy chuẩn bị tâm lý cho một hành trình dài, đầy thất vọng.

Bước 2: Xây Dựng Lòng Tin và Lắng Nghe. Ban đầu, đừng vội đối chất. Hãy lắng nghe để hiểu họ tìm thấy điều gì ở nhóm đó – cảm giác thuộc về, mục đích sống, sự rõ ràng? Thừa nhận những nhu cầu chân thật đó, và từ từ chỉ ra rằng Đấng Christ và Hội Thánh đích thực có thể đáp ứng những nhu cầu đó mà không cần sự kiểm soát độc hại. “Mỗi người trong anh em hãy chậm nói, chậm giận” (Gia-cơ 1:19).

Bước 3: Đặt Câu Hỏi Gợi Mở, Không Chỉ Trích. Thay vì nói “Nhóm của anh sai rồi!”, hãy đặt những câu hỏi khơi gợi suy nghĩ độc lập, dựa trên Kinh Thánh.
Ví dụ:
- “Nếu một giáo lý nào đó chỉ được dạy bởi nhóm mình và không tìm thấy trong 2000 năm lịch sử Hội Thánh, anh/chị nghĩ sao về điều đó?”
- “Điều răn nào là lớn hơn hết? (Mác 12:30-31). Việc cô lập với gia đình có thật sự phù hợp với điều răn yêu thương này không?”
- “Kinh Thánh nói ‘Thánh Linh sẽ dẫn các ngươi vào mọi lẽ thật’ (Giăng 16:13). Vậy Thánh Linh có đủ quyền năng dẫn dắt cá nhân tôi qua việc nghiên cứu Lời Chúa, hay tôi buộc phải phụ thuộc hoàn toàn vào một người?”

Bước 4: Giới Thiệu Lại Chúa Giê-xu Của Kinh Thánh. Dùng chính các sách Phúc Âm (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng) để cùng đọc và khám phá lại Chúa Giê-xu. Chỉ ra tình yêu, ân điển và thẩm quyền tuyệt đối của Ngài. So sánh hình ảnh Đấng Christ trong Phúc Âm với hình ảnh Đấng Christ được nhóm đó dạy dỗ. Sự mâu thuẫn sẽ dần lộ ra.

Bước 5: Cung Cấp Một Cộng Đồng Thay Thế Lành Mạnh. Khi họ bắt đầu nghi ngờ, họ sẽ cần một nơi để thuộc về ngay lập tức, nếu không họ sẽ quay trở lại vì sợ cô đơn. Hãy mời họ tham dự một Hội Thánh Tin Lành lành mạnh, nơi giảng dạy Lời Chúa trung thực, yêu thương chân thành và có sự tự do trong Đấng Christ. “Hãy yêu thương nhau; vì ai yêu thì đã sanh ra bởi Đức Chúa Trời và nhìn biết Đức Chúa Trời” (1 Giăng 4:7).

Bước 6: Sẵn Sàng Hỗ Trợ Thực Tế. Rời bỏ một giáo phái thường kéo theo khủng hoảng tâm lý, mất mát các mối quan hệ, đôi khi là khó khăn tài chính hoặc chỗ ở. Hãy thể hiện tình yêu thương thực tế: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, ví thử có người nói mình yêu Đức Chúa Trời, mà lại ghét anh em mình, thì là kẻ nói dối… Ấy vậy, những lời nói giả dối, hãy lấy việc làm và lẽ thật mà tỏ ra” (1 Giăng 4:20; 3:18).

1. Gốc Rễ Cá Nhân: Mỗi chúng ta cần bám rễ sâu trong Lời Chúa và mối thông công lành mạnh để không bị “mỗi đạo gió dỗ đưa đi” (Ê-phê-sô 4:14). Sự am hiểu Kinh Thánh cá nhân là hàng phòng thủ tốt nhất.

2. Xây Dựng Hội Thánh Lành Mạnh: Hãy tích cực xây dựng một cộng đồng Hội Thánh chân thật, nơi tình yêu thương, sự chấp nhận và lẽ thật cùng hiện diện. Điều này vừa ngăn ngừa, vừa cung cấp một lựa chọn tích cực cho những ai đang tìm kiếm lối ra.

3. Cầu Nguyện Có Mục Tiêu: Đưa vào danh sách cầu nguyện hằng ngày của bạn cho những người đang bị mắc kẹt trong các hệ thống tôn giáo độc hại, và cho những người đang làm công tác giải cứu.

4. Thực Hành Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh: Học cách phân biệt giáo lý đúng sai (Hê-bơ-rơ 5:14). Khi nghe một giáo lý mới, hãy luôn hỏi: “Điều này có tôn cao Chúa Giê-xu Christ và công việc cứu chuộc hoàn tất của Ngài không, hay tôn cao một lãnh đạo, một tổ chức, hay nỗ lực của con người?”.

Hành trình giải phóng một người khỏi giáo phái độc hại đòi hỏi sự kiên nhẫn phi thường, giống như người cha nhân từ chờ đợi đứa con hoang đàng trở về (Lu-ca 15:20). Đừng nản lòng nếu không thấy kết quả ngay. Hãy nhớ rằng, chính Chúa Giê-xu là Đấng Giải Cứu. Công việc của chúng ta là gieo hạt giống Lẽ Thật và tình yêu thương trong khiêm nhường, và để cho Đức Thánh Linh làm công việc cảm hóa và thức tỉnh. “Vậy, hỡi anh em yêu dấu, hãy vững vàng chớ rúng động, hãy làm công việc Chúa cách dư dật luôn, vì biết rằng công khó của anh em trong Chúa chẳng phải là vô ích đâu” (1 Cô-rinh-tô 15:58). Dù kết quả ra sao, bạn vẫn là phương tiện của tình yêu và lẽ thật trong tay Chúa, và điều đó có giá trị đời đời.