Hồi giáo Shia và Sunni - những điểm khác biệt là gì?

Là những người nghiên cứu Kinh Thánh và tin nơi Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời và là Đấng Cứu Rỗi duy nhất (Công vụ 4:12), chúng ta sống trong một thế giới đa dạng về tôn giáo. Hiểu biết về các tôn giáo khác, như Hồi giáo với hai nhánh chính Shia và Sunni, không nhằm mục đích so sánh hay phê phán, mà để chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về bối cảnh xã hội và nhất là để củng cố nền tảng đức tin của chính mình trên Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ tìm hiểu những khác biệt lịch sử và thần học giữa hai nhánh Hồi giáo chính, và quan trọng hơn, đặt chúng dưới ánh sáng của Kinh Thánh để rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống đức tin Cơ Đốc.

Sự phân chia giữa Shia và Sunni bắt nguồn từ cuộc tranh cãi về người kế vị (caliph) cho nhà tiên tri Muhammad sau khi ông qua đời năm 632 SCN. Nhóm đa số, sau này gọi là **Sunni** (từ "Ahl al-Sunnah" - nghĩa là "người theo truyền thống của Nhà tiên tri"), tin rằng người lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo (caliph) nên là một người xứng đáng được bầu chọn từ trong số các môn đồ của Muhammad. Họ ủng hộ Abu Bakr, cha vợ và là bạn thân của Muhammad, trở thành caliph đầu tiên.

Trong khi đó, nhóm thiểu số, gọi là **Shia** (rút ngắn từ "Shiat Ali" - nghĩa là "Đảng của Ali"), tin rằng quyền lãnh đạo phải thuộc về dòng dõi gia đình của Muhammad. Họ cho rằng Ali ibn Abi Talib, người em họ và cũng là con rể của Muhammad (đã cưới con gái ông là Fatimah), mới là người kế vị hợp pháp và trực tiếp do Đức Chúa Trời chỉ định. Sự kiện này đã đặt nền móng cho một cuộc phân ly kéo dài hơn 14 thế kỷ, với những hệ quả thần học và chính trị sâu rộng.

1. Quan Điểm Về Người Lãnh Đạo (Imam): Đây là điểm khác biệt căn bản nhất. Đối với Sunni, Imam chủ yếu là người lãnh đạo cầu nguyện trong nhà thờ Hồi giáo và là một học giả tôn giáo. Họ tin rằng sự hướng dẫn cộng đồng thuộc về các học giả (ulama) dựa trên kinh Qur'an và Hadith (lời nói, hành động của Muhammad).

Ngược lại, đối với Shia (đặc biệt là dòng Twelver, chiếm đa số), Imam là một nhân vật thiêng liêng, không thể sai lầm, được Đức Chúa Trời chỉ định, và là người thừa kế tâm linh cũng như chính trị từ Muhammad. Họ tin vào dòng 12 Imam, bắt đầu từ Ali và kết thúc với Imam thứ 12, Muhammad al-Mahdi, người được tin là đã biến mất và sẽ trở lại vào Ngày Phán Xét để mang lại công lý. Quan niệm này có một số nét tương đồng bề ngoài với niềm tin của một số tôn giáo khác về Đấng Cứu Thế, nhưng hoàn toàn khác biệt với giáo lý Kinh Thánh về sự tái lâm của Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 1:11).

2. Nguồn Giáo Luật và Truyền Thống: Cả hai đều coi kinh Qur'an là lời mặc khải tối cao. Tuy nhiên, về Hadith (lời nói và hành động của Muhammad), họ dựa trên các chuỗi truyền thụ (isnad) khác nhau. Người Sunni chấp nhận các Hadith được truyền lại qua các bạn đồng hành của Muhammad, trong khi người Shia ưu tiên các Hadith được truyền qua gia đình Muhammad và các Imam, đặc biệt là Ali. Điều này dẫn đến sự khác biệt trong một số nghi lễ và luật lệ.

3. Thực Hành Tôn Giáo: Một số khác biệt có thể thấy trong:

• Lời Cầu Nguyện (Salat): Người Shia thường cầu nguyện 3 lần/ngày (gộp 5 lần cầu nguyện bắt buộc), trong khi người Sunni cầu nguyện đủ 5 lần. Tư thế cầu nguyện cũng có đôi chút khác biệt.
• Tháng Ăn Chay Ramadan: Thời điểm bắt đầu và kết thúc tháng Ramadan đôi khi khác nhau do cách tính toán lịch mặt trăng.
• Địa Điểm Hành Hương: Bên cạnh Mecca và Medina (chung cho cả hai), người Shia còn coi các đền thờ của các Imam (như ở Najaf, Karbala - Iraq) là những địa điểm hành hương quan trọng.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn mọi hệ thống tín ngưỡng qua lăng kính của Lời Đức Chúa Trời. Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về sự tồn tại của những giáo lý khác và chỉ ra con đường duy nhất đến với Đức Chúa Trời.

1. Đấng Trung Bảo Duy Nhất: Trọng tâm của đức tin Cơ Đốc là Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, là Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người. Sứ đồ Phao-lô khẳng định: "Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người" (1 Ti-mô-thê 2:5). Mọi hệ thống tôn giáo dựa trên công đức, luật lệ, hay sự trung gian của các nhà lãnh đạo tôn giáo (dù là Imam, giáo sĩ hay bất kỳ ai) đều không thể đem con người đến sự hòa thuận với Đức Chúa Trời Thánh Khiết. Sự cứu rỗi là "bởi ân điển, cậy đức tin, mà không bởi việc làm" (Ê-phê-sô 2:8-9).

2. Cảnh Giác Về Các Tiên Tri Giả và Giáo Lý Khác: Chúa Giê-xu đã cảnh báo: "Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé" (Ma-thi-ơ 7:15). Sứ đồ Giăng cũng khuyên: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ" (1 Giăng 4:1). Sự xuất hiện của bất kỳ tôn giáo hay giáo phái nào sau thời Chúa Giê-xu và các sứ đồ, tuyên bố có một sự mặc khải mới thay thế hoặc phủ nhận thần tính và công việc cứu chuộc của Ngài, đều cần được xem xét dưới ánh sáng của những lời cảnh báo này.

3. Lời Tiên Tri Về Con Trai của Áp-ra-ham: Cả Cơ Đốc giáo và Hồi giáo đều nhận mình là tôn giáo của Áp-ra-ham. Tuy nhiên, Kinh Thánh xác định rõ ràng dòng dõi của lời hứa. Trong Sáng-thế Ký 17:19, Đức Chúa Trời hứa với Áp-ra-ham: "Sa-ra, vợ ngươi, thật sẽ sanh một con trai, rồi ngươi đặt tên là Y-sác; ta sẽ lập giao ước cùng nó, để làm giao ước đời đời cho dòng dõi của nó." Giao ước và lời hứa được thực hiện qua Y-sác và dòng dõi ông, dẫn đến Chúa Giê-xu Christ (Ga-la-ti 3:16). Tân Ước khẳng định: "Ấy vậy, về phần chúng ta, hỡi anh em, chúng ta chẳng phải như con của người nữ tì, bèn là con của người nữ tự chủ" (Ga-la-ti 4:31, ám chỉ đến Y-sác, con của lời hứa).

1. Củng Cố Nền Tảng Đức Tin Cá Nhân: Việc tìm hiểu về các tôn giáo khác nhắc nhở chúng ta về tính chất độc nhất và quý báu của Phúc Âm. Hãy dành thời gian nghiên cứu Kinh Thánh sâu hơn, đặc biệt là các phân đoạn khẳng định về thần tính của Chúa Giê-xu (như Giăng 1:1-14, Cô-lô-se 1:15-20) và sự cứu rỗi bởi ân điển (Rô-ma 3:21-26). Sự hiểu biết này sẽ trang bị cho chúng ta "để binh vực và giữ vững đạo Tin Lành" (Phi-líp 1:7).

2. Cầu Nguyện Trong Sự Hiểu Biết và Yêu Thương: Chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho mọi người (1 Ti-mô-thê 2:1), bao gồm hàng tỷ tín đồ Hồi giáo Sunni và Shia. Hãy cầu nguyện để ánh sáng của Phúc Âm Chúa Giê-xu chiếu rọi vào tâm trí và tấm lòng của họ, để họ nhận biết Chúa Giê-xu là "đường đi, lẽ thật, và sự sống" (Giăng 14:6). Cầu nguyện với tấm lòng yêu thương, không định kiến.

3. Chuẩn Bị Cho Các Cuộc Đối Thoại Đầy Ân Điển: Khi có cơ hội tiếp xúc với tín đồ Hồi giáo (dù thuộc nhánh nào), thái độ của chúng ta phải là "cách mềm mại, kính nhường, dùng lời lành mà dạy dỗ" (2 Ti-mô-thê 2:25). Thay vì tranh luận về sự khác biệt giữa Shia và Sunni, hãy tập trung làm chứng về Chúa Giê-xu - về tình yêu, sự chết chuộc tội và sự phục sinh của Ngài. Hãy kể lại câu chuyện đã biến đổi đời sống chúng ta.

4. Sống Đời Sống Bày Tỏ Tình Yêu và Chân Lý của Chúa: Đời sống đạo đức, yêu thương và thánh khiết của chúng ta là một lời chứng mạnh mẽ. Chúa Giê-xu phán: "Ánh sáng các ngươi hãy soi trước mặt người ta như vậy, đặng họ thấy những việc lành của các ngươi, và tôn vị Cha các ngươi ở trên trời" (Ma-thi-ơ 5:16). Trong một thế giới đầy chia rẽ tôn giáo và giáo phái, đời sống hiệp một và yêu thương trong Hội Thánh của Chúa là một chứng cớ sống động về quyền năng của Phúc Âm (Giăng 13:35).

Sự phân chia giữa Shia và Sunni trong Hồi giáo là một lời nhắc nhở đau buồn về hậu quả lâu dài của những cuộc tranh cãi về quyền lực và sự kế vị của con người, bắt nguồn từ sự thiếu vắng của Đấng Lãnh Đạo Tối Cao và Vĩnh Cửu. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta biết ơn vì Hội Thánh của Chúa được xây dựng trên nền tảng là chính Chúa Giê-xu Christ, "hòn đá góc nhà" (Ê-phê-sô 2:20), và chúng ta trông đợi sự trở lại của Ngài, Vua của mọi vua, Chúa của mọi chúa (Khải huyền 19:16).

Thay vì dành quá nhiều thời gian phân tích các dị biệt trong các tôn giáo khác, hãy tập trung vào việc gìn giữ sự hiệp một của Thánh Linh trong Hội Thánh (Ê-phê-sô 4:3), rao truyền Phúc Âm cứu rỗi của Đấng Christ, và sống mỗi ngày trong sự vâng phục và mong đợi Ngài trở lại. "Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đôi không hề thay đổi" (Hê-bơ-rơ 13:8). Trong Ngài, chúng ta có sự bảo đảm trọn vẹn cho đức tin và tương lai đời đời của mình.