Làm Mọi Việc Mà Không Oán Trách Hay Tranh Cãi
Lời kêu gọi trong Phi-líp 2:14: “Hãy làm mọi việc không có lời oán trách và tranh cãi” không chỉ là một lời khuyên về đạo đức sống, mà là một mệnh lệnh then chốt phát xuất từ chính thần tính và sự nhập thể của Đấng Christ. Để thấu hiểu chiều sâu của câu Kinh Thánh này, chúng ta cần đặt nó trong dòng chảy giáo lý đầy uy quyền của Sứ đồ Phao-lô trong đoạn 2 của thư Phi-líp, và soi xét dưới ánh sáng của ngôn ngữ gốc cùng các nguyên lý thần học nền tảng.
Phao-lô viết thư này cho Hội Thánh tại thành Phi-líp – một Hội Thánh rất yêu dấu và có mối tương giao sâu sắc với ông. Trọng tâm của chương 2 là lời kêu gọi hiệp một, khiêm nhường và có cùng một tâm tình như Đấng Christ. Câu 14 không đứng riêng lẻ, mà là đỉnh điểm của một lập luận thần học vĩ đại:
“Vậy nếu trong Đấng Christ có sự yên ủi, có sự yêu thương của lòng, có sự giao thông của Thánh Linh, có lòng thương xót và nhân từ, thì anh em hãy hiệp ý với nhau, đồng tình yêu thương, đồng tâm, đồng tư tưởng mà làm cho tôi vui mừng trọn vẹn. Chớ làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa.”
(Phi-líp 2:1-4).
Sau đó, Phao-lô đưa ra gương mẫu tuyệt đỉnh: tâm tình và sự hạ mình của Đức Chúa Giê-xu Christ (câu 5-11). Từ sự vinh hiển ngang hàng với Đức Chúa Trời, Ngài đã tự hạ mình, vâng phục cho đến chết trên cây thập tự. Chính sự hy sinh này là nền tảng cho mệnh lệnh tiếp theo:
“Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi, như anh em đã vâng lời luôn, không những khi tôi có mặt, mà bây giờ lúc tôi vắng mặt, hãy lại càng vâng lời hơn nữa, hãy làm công việc cứu chuộc mình với sự sợ sệt run rẩy, vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài. Hãy làm mọi việc không có lời oán trách và tranh cãi.”
(Phi-líp 2:12-14).
Như vậy, câu 14 gắn liền mật thiết với:
1. Gương của Christ (câu 5-11): Thái độ chúng ta phải có bắt nguồn từ tấm gương hạ mình, vâng phục tuyệt đối của Chúa Giê-xu.
2. Sự vận hành của sự cứu rỗi (câu 12-13): Việc “làm công việc cứu chuộc mình” không mang nghĩa công đức, mà là sự đáp ứng đức tin trong sự vâng phục, với nhận thức rằng chính Đức Chúa Trời đang hành động (theos gar estin ho energōn – Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν) trong chúng ta. Thái độ không oán trách là kết quả của việc Đức Chúa Trời cảm động (energeō) lòng chúng ta.
Hiểu rõ ý nghĩa của hai từ then chốt này qua tiếng Hy Lạp sẽ cho chúng ta cái nhìn sắc bén hơn:
1. Oán Trách (Greek: Goggysmos – γογγυσμός):
Từ này diễn tả tiếng lầm bầm, càu nhàu, oán trách thầm thì trong lòng, thường phát ra từ sự bất mãn, bực tức hoặc thất vọng. Trong Bản Bảy Mươi (Bản dịch Cựu Ước tiếng Hy Lạp), từ này được dùng để mô tả thái độ của dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng khi họ phàn nàn về Môi-se và A-rôn, và thậm chí là oán trách chính Đức Giê-hô-va (Xuất Ê-díp-tô Ký 16:7-8; Dân Số Ký 14:27). Goggysmos là biểu hiện của một tấm lòng thiếu đức tin, không hài lòng với sự sắp đặt và sự chu cấp của Đức Chúa Trời. Nó là tiếng nói của “xác thịt” chống lại Thánh Linh.
2. Tranh Cãi (Greek: Dialogismos – διαλογισμός):
Từ này có nghĩa rộng hơn là sự tranh luận, cãi cọ bề ngoài. Nó bắt nguồn từ dialogizomai, có nghĩa là “suy tính,” “nghĩ ngợi,” “cố tranh luận trong lòng.” Nó chỉ về những suy nghĩ đối nghịch, những lý lẽ nội tâm hay những cuộc tranh cãi ngoài môi miệng phát xuất từ lòng kiêu ngạo, ích kỷ hoặc nghi ngờ. Trong Rô-ma 14:1, Phao-lô cũng dùng từ liên quan khi khuyên đừng “tranh cãi về sự nghi ngờ” (dialogos). Tranh cãi (dialogismos) phá vỡ sự hiệp một và làm tê liệt tình yêu thương.
Kết hợp lại, “không oán trách” hướng đến thái độ nội tâm vâng phục và biết ơn, trong khi “không tranh cãi” hướng đến sự biểu hiện ra bên ngoài qua lời nói và cách cư xử hiệp nhất, hòa thuận. Mệnh lệnh này bao trùm toàn bộ đời sống: “Hãy làm MỌI VIỆC…” (panta poieite – πάντα ποιεῖτε).
Làm sao chúng ta, những con người bất toàn, có thể đạt được tiêu chuẩn này? Kinh Thánh chỉ ra những nền tảng không thể thiếu:
A. Nhận Biết và Kinh Nghiệm Quyền Năng Biến Đổi của Chúa (Câu 13):
“Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài.”
Động từ “cảm động” hay “làm cho” (energeō) là cùng một gốc với từ “năng lực/hành động” (energeia). Đức Chúa Trời là Đấng đang tích cực hành động trong lòng tín đồ, ban cho chúng ta cả ý muốn (to thelein) lẫn hành động (to energein) theo ý định tốt lành của Ngài. Thái độ mới là công việc của Chúa trong chúng ta. Khi oán trách, chúng ta đang chống lại chính dòng chảy công việc của Thánh Linh. Khi tranh cãi, chúng ta đang dựa vào sức và sự khôn ngoan của xác thịt thay vì vâng theo sự dẫn dắt của Ngài.
B. Sống Với Nhận Thức Về Sự Hiện Diện Vĩnh Hằng của Chúa:
Lời Phao-lô: “như anh em đã vâng lời luôn, không những khi tôi có mặt, mà bây giờ lúc tôi vắng mặt” (câu 12) nhắc nhở rằng sự vâng phục thật không phụ thuộc vào sự giám sát của con người. Điều này đưa chúng ta đến chỗ nhận thức sâu sắc rằng chúng ta luôn ở trước mặt Đức Chúa Trời (coram Deo). Khi làm mọi việc “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23), động cơ và thái độ của chúng ta sẽ được biến đổi. Không ai dám lầm bầm oán trách khi biết mình đang đứng trước mặt Vua của vũ trụ.
C. Gương Mẫu Tuyệt Đối Của Đấng Christ (Câu 5-11):
Chúa Giê-xu, là Đức Chúa Trời, đã không xem sự bình đẳng với Đức Chúa Trời là sự nắm giữ đầy tranh cạnh (harpagmon – ἁρπαγμὸν). Ngài đã hoàn toàn vâng phục, không một lời oán trách nào trước những sỉ nhục, đau đớn và sự chết bất công. Trên thập tự giá, lời của Ngài là: “Cha ơi, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34). Tâm tình này phải là khuôn mẫu cho chúng ta (“Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có” – câu 5).
Làm thế nào để sống nguyên tắc này một cách cụ thể?
1. Trong Gia Đình:
- Vợ chồng: Khi phục vụ nhau hay gánh vác trách nhiệm gia đình, hãy làm với lòng vui thích, không lầm bầm: “Hỡi kẻ làm tôi tớ, hãy hết lòng vâng phục kẻ làm chủ theo phần xác… như vâng phục Đấng Christ” (Ê-phê-sô 6:5-7). Dù bối cảnh khác, nguyên tắc vâng phục Chúa trong mọi việc nhỏ là như nhau.
- Cha mẹ & Con cái: Dạy dỗ và vâng lời trong sự yêu thương, không gây nên sự tranh cãi cay đắng (Ê-phê-sô 6:1-4).
2. Trong Hội Thánh (Phạm vi chính của thư Phi-líp):
- Khi phục vụ: Dù là công việc dọn dẹp, chăm sóc trẻ, hay giảng dạy, hãy làm như để phục vụ Chúa. Tránh tinh thần so sánh, ganh tỵ dẫn đến oán trách: “Sao tôi làm nhiều mà người kia làm ít?”
- Khi có bất đồng: Thay vì tranh cãi để thắng thế, hãy “khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình” (câu 3). Tìm kiếm sự hiệp nhất, không phải sự thể hiện cái tôi.
3. Tại Nơi Làm Việc:
- Xem công việc là cơ hội để làm chứng cho Chúa. Dù đối diện với áp lực, sự bất công hay những mệnh lệnh khó chịu, hãy cầu xin Chúa ban cho tấm lòng vâng phục và trung tín. Hãy nhớ Giô-sép, người dù bị bán làm nô lệ, bị vu oan, vẫn được Chúa ở cùng và “việc chi tay người làm đều được thạnh vượng” vì thái độ của người (Sáng Thế Ký 39).
4. Trong Những Hoàn Cảnh Khó Khăn:
- Khi đối diện với bệnh tật, thất bại, hay mất mát, thái độ oán trách Đức Chúa Trời là cám dỗ rất lớn. Hãy học theo gương Gióp, người dù trong đau khổ tột cùng vẫn tuyên bố: “Đức Giê-hô-va đã ban cho, Đức Giê-hô-va lại cất đi; đáng ngợi khen danh Đức Giê-hô-va!” (Gióp 1:21). Sự vâng phục trong tin cậy sẽ đánh bại sự oán trách.
Lời dạy “Hãy làm mọi việc không có lời oán trách và tranh cãi” là một thách thức lớn cho bản tính tự nhiên của con người. Tuy nhiên, đây không phải là một mệnh lệnh khô khan hay một gánh nặng luật pháp. Ngược lại, nó là một lời mời gọi vào trong sự tự do và vui mừng thật sự. Khi chúng ta nhận biết rằng chính Đức Chúa Trời đang hành động trong chúng ta, và khi chúng ta nhìn lên gương hạ mình, vâng phục trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ, chúng ta tìm thấy năng lực và động lực để sống như vậy.
Thái độ không oán trách và tranh cãi là một chứng cớ hùng hồn cho thế gian về quyền năng biến đổi của Phúc Âm. Nó khiến chúng ta trở nên “con cái của Đức Chúa Trời không chỗ trách được, giữa dòng dõi hung ác ngang nghịch, chiếu sáng như đuốc trong thế gian” (Phi-líp 2:15). Ước mong mỗi chúng ta, mỗi ngày, trong mọi công việc nhỏ nhặt nhất, đều có thể sống với tấm lòng vâng phục, biết ơn và hòa thuận, để qua đời sống chúng ta, Danh Chúa được tôn vinh.
“Mọi điều anh em làm, hãy làm trong lòng yêu thương.” (1 Cô-rinh-tô 16:14)