Lễ hội Diwali trong Ấn Độ giáo là gì?

Trong một thế giới đa dạng văn hóa và tôn giáo, việc hiểu biết về các truyền thống của người lân cận là điều cần thiết. Lễ hội Diwali, hay Lễ hội Ánh Sáng, là một trong những dịp lễ quan trọng nhất trong năm của hàng trăm triệu tín đồ Ấn Độ giáo trên khắp thế giới. Là những Cơ đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để “hãy sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15), và sự hiểu biết này cũng mở ra cơ hội để chúng ta suy ngẫm sâu sắc hơn về chân lý của Đức Chúa Trời, về ý nghĩa thực sự của ánh sáng và sự chiến thắng. Bài viết này sẽ khám phá Diwali từ góc độ nghiên cứu, đối chiếu với lẽ thật vĩnh cửu trong Kinh Thánh, và rút ra những bài học thiêng liêng quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta.

Diwali, bắt nguồn từ tiếng Phạn “Deepavali” (दीपावली) có nghĩa là “hàng ngàn ngọn đèn”, thường diễn ra vào khoảng tháng 10 hoặc tháng 11 dương lịch, tương ứng với tháng Kartika trong lịch Ấn Độ. Lễ hội kéo dài năm ngày, mỗi ngày mang một nghi thức và ý nghĩa biểu tượng riêng, như dọn dẹp nhà cửa, mua sắm, thờ phượng nữ thần tài lộc Lakshmi, và trao đổi quà tặng.

Nền tảng thần thoại của Diwali gắn liền với nhiều câu chuyện, phổ biến nhất là câu chuyện về hoàng tử Rama (hóa thân của thần Vishnu) sau 14 năm lưu đày đã chiến thắng quỷ vương Ravana và trở về vương quốc Ayodhya của mình. Người dân trong thành đã thắp lên vô số ngọn đèn dầu (đèn diya) để chào đón ngài, xua tan bóng tối và đánh dấu sự chiến thắng của chính nghĩa (dharma) trước tà ác (adharma). Một câu chuyện khác liên quan đến thần Krishna tiêu diệt ác quỷ Narakasura, giải phóng những người bị giam cầm và khôi phục ánh sáng. Như vậy, cốt lõi của Diwali xoay quanh các chủ đề: Ánh sáng thắng bóng tối, Tri thức thắng vô minh, Điều thiện thắng điều ác, và Hy vọng thắng tuyệt vọng.

Các nghi lễ chính bao gồm việc thắp sáng nhà cửa, đền thờ và công cộng bằng đèn dầu và nến; bắn pháo hoa; vẽ các họa tiết rangoli đầy màu sắc trước cửa nhà; cầu nguyện (puja) đặc biệt với nữ thần Lakshmi; và sum họp gia đình để dùng bữa ăn thịnh soạn.

Khi quan sát biểu tượng trung tâm của Diwali – ánh sáng – chúng ta không khỏi nhớ đến những lời tuyên bố đầy quyền năng trong Kinh Thánh. Trước hết, chính Đức Chúa Trời là nguồn ánh sáng đầu tiên và tối thượng: “Đức Chúa Trời phán rằng: Phải có sự sáng; thì có sự sáng” (Sáng Thế Ký 1:3). Ánh sáng thuộc về bản chất của Ngài, như Giăng đã tuyên bố: “Đức Chúa Trời là sự sáng, trong Ngài chẳng có sự tối tăm đâu” (I Giăng 1:5).

Tuy nhiên, sự sáng thuộc linh mà nhân loại thực sự cầu khát không đến từ một nghi lễ hay một vị thần trong thần thoại, mà đến từ một Ngôi Vị: Chúa Giê-xu Christ. Ngài đã tuyên bố cách rõ ràng và đầy uy quyền: “Ta là sự sáng của thế gian; người nào theo ta, chẳng đi trong nơi tối tăm, nhưng có ánh sáng của sự sống” (Giăng 8:12). Trong tiếng Hy Lạp, từ “sự sáng” ở đây là phōs (φῶς), mang ý nghĩa về ánh sáng thuộc thể lẫn biểu tượng cho sự mặc khải, chân lý và sự sống. Chúa Giê-xu không chỉ *phản chiếu* ánh sáng; Ngài chính *là* Ánh Sáng.

Sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối trong Kinh Thánh không đơn thuần là ẩn dụ về cái thiện và cái ác chung chung, mà cụ thể là về Vương Quốc của Đức Chúa Trời và quyền lực của sự tối tăm, tức là tội lỗi và Sa-tan. Sứ đồ Phao-lô viết: “Ngài đã giải thoát chúng ta khỏi quyền của sự tối tăm, làm cho chúng ta dời qua nước của Con rất yêu dấu của Ngài” (Cô-lô-se 1:13). Sự “giải thoát” này không phải là chiến thắng một con quỷ vương trong truyện cổ, mà là chiến thắng trên thập tự giá của Con Đức Chúa Trời. “Vì tội lỗi của các ngươi, Ngài đã bị vả, vì sự gian ác của các ngươi, Ngài đầy thương tích… và bởi sự thương khó của Ngài, chúng ta được lành bịnh” (Ê-sai 53:5). Đây là chiến thắng cốt lõi của Cơ đốc giáo.

Trong khi ánh sáng của Diwali được thắp lên từ bên ngoài (ngọn đèn, cây nến), thì ánh sáng của Tin Lành là thứ được ban cho và chiếu ra từ bên trong những ai tiếp nhận Chúa Giê-xu. “Vì Đức Chúa Trời, là Đấng có phán: Sự sáng phải soi từ trong sự tối tăm! đã làm cho sự sáng Ngài chói lòa trong lòng chúng tôi, đặng sự thông biết về vinh hiển Đức Chúa Trời soi sáng nơi mặt Đức Chúa Jêsus Christ” (II Cô-rinh-tô 4:6). Hơn nữa, người tin Chúa được kêu gọi trở nên người mang ánh sáng đó: “Các ngươi là sự sáng của thế gian… Sự sáng các ngươi hãy soi trước mặt người ta như vậy, đặng họ thấy những việc lành của các ngươi, mà ngợi khen Cha các ngươi ở trên trời” (Ma-thi-ơ 5:14, 16).

Một khía cạnh quan trọng khác của Diwali là nghi thức puja – sự thờ phượng, dâng lễ vật cho các vị thần, đặc biệt là nữ thần Lakshmi để cầu xin phước lành, thịnh vượng. Điều này phản ánh khát vọng sâu xa và chính đáng của con người về sự bảo đảm, cung ứng và an ninh. Tuy nhiên, Kinh Thánh chỉ ra rằng chỉ có một Đấng duy nhất đáng để chúng ta thờ phượng và có quyền ban cho chúng ta mọi phước hạnh thật.

Điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn tuyên bố: “Trước mặt ta, ngươi chớ có các thần khác” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3). Chúa Giê-xu cũng xác nhận: “Ngươi phải thờ phượng Chúa là Đức Chúa Trời ngươi, và chỉ hầu việc một mình Ngài mà thôi” (Ma-thi-ơ 4:10). Sự thờ phượng thật không phải là nghi lễ hướng đến nhiều vị thần để mong đạt được điều gì, mà là mối quan hệ với Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống qua Chúa Giê-xu Christ. Phước hạnh lớn nhất không phải là của cải vật chất (dù Đức Chúa Trời có thể ban cho), mà là sự cứu rỗi, sự bình an với Đức Chúa Trời, và sự sống đời đời. “Phước cho những kẻ được rửa sạch tội lỗi mình!” (Rô-ma 4:7, trích Thi Thiên 32:1).

Trong Cựu Ước, khi dân Y-sơ-ra-ên sống giữa các dân tộc ngoại giáo, họ thường xuyên bị cám dỗ quay sang thờ lạy các thần của những dân đó, như thần Ba-anh, A-sê-ra. Các tiên tri liên tục kêu gọi họ quay trở lại với Đức Giê-hô-va. Ngày nay, cám dỗ ấy có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức tinh vi hơn: thờ lạy tiền bạc, danh vọng, hay chính bản thân. Bài học cho chúng ta là phải luôn cảnh giác, giữ cho đối tượng thờ phượng của mình được trong sạch và duy nhất.

Từ việc tìm hiểu về Diwali và đối chiếu với Kinh Thánh, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học thực tiễn và sâu sắc cho hành trình đức tin:

1. Sống Như Ánh Sáng Giữa Thế Gian: Hình ảnh những ngôi nhà, con phố ngập tràn ánh đèn trong dịp Diwali nhắc nhở chúng ta về sứ mạng làm “sự sáng của thế gian”. Đời sống chúng ta có đang chiếu ra tình yêu thương, sự công bình, lòng nhân từ và chân lý của Đấng Christ không? Cách chúng ta đối xử với gia đình, đồng nghiệp và người lân cận có phải là một ngọn “đèn” soi đường cho họ đến với Chúa không? Hãy để ánh sáng của Chúa Giê-xu, là phōs, không chỉ chiếu trong nhà thờ mà còn trong mọi ngõ ngách của cuộc sống thường nhật.

2. Tỉnh Thức Trong Cuộc Chiến Thuộc Linh: Diwali kỷ niệm chiến thắng của thần thiện trước quỷ ác. Điều này nhắc chúng ta về thực tại của cuộc chiến thuộc linh. “Vì chúng ta đánh trận, chẳng phải cùng thịt và huyết, bèn là cùng chủ quyền, cùng thế lực, cùng vua chúa của thế gian mờ tối nầy, cùng các thần dữ ở các miền trên trời” (Ê-phê-sô 6:12). Chúng ta không dựa vào pháo hoa hay nghi lễ, mà mặc lấy “cả binh giáp của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 6:11), đứng vững trong chiến thắng mà Chúa Giê-xu đã hoàn tất.

3. Giữ Sự Thờ Phượng Trong Sạch và Sống Động: Lòng mong ước được ban phước là điều tự nhiên, nhưng chúng ta được dạy: “Trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa” (Ma-thi-ơ 6:33). Sự thờ phượng của chúng ta phải hướng về Cha trên trời, qua Chúa Giê-xu Christ, trong quyền năng của Đức Thánh Linh. Hãy sốt sắng trong sự thờ phượng cá nhân và tập thể, không như một nghi lễ hình thức, mà như một sự đáp lại tình yêu và ân điển của Ngài.

4. Nuôi Dưỡng Hy Vọng Cánh Chung: Diwali mang ý nghĩa hy vọng và chờ đợi sự trở về của vị cứu tinh (Rama). Cơ đốc nhân chúng ta cũng đang sống trong sự trông đợi, nhưng là sự trông đợi chắc chắn về ngày Chúa Giê-xu Christ, Vua của mọi vua, sẽ trở lại trong vinh quang. “Kìa, Ngài đến giữa những đám mây, mọi mắt sẽ trông thấy” (Khải Huyền 1:7). Niềm hy vọng này không mơ hồ, mà là “cái neo của linh hồn, vững vàng bền chặt” (Hê-bơ-rơ 6:19), thúc giục chúng ta sống thánh khiết và hết lòng phục vụ Ngài.

5. Tiếp Cận Với Tình Yêu và Sự Khôn Ngoan: Khi có cơ hội tiếp xúc với bạn bè, đồng nghiệp theo Ấn Độ giáo đang tổ chức Diwali, thay vì thờ ơ hoặc chỉ trích, chúng ta có thể bày tỏ sự quan tâm chân thành. Hãy tìm hiểu và tôn trọng văn hóa của họ. Đồng thời, hãy cầu nguyện xin Chúa ban cho sự khôn ngoan và cơ hội để chia sẻ về “Ánh Sáng thật, soi sáng cho mọi người” (Giăng 1:9) mà chúng ta đã được biết. Hãy để cuộc đời được Chúa biến đổi của chúng ta trở thành lời chứng sống động và hấp dẫn nhất.

Lễ hội Diwali, với những biểu tượng đẹp đẽ về ánh sáng, sự chiến thắng và hy vọng, cho thấy rằng lòng người ở mọi nền văn hóa đều khao khát được giải cứu khỏi bóng tối, khao khát ý nghĩa và phước lành. Những khát vọng đó là chính đáng, và chúng đã được Đức Chúa Trời đặt để trong lòng người (Truyền đạo 3:11). Tuy nhiên, Kinh Thánh chỉ cho chúng ta thấy rằng sự đáp ứng trọn vẹn và cuối cùng cho những khát vọng ấy không nằm trong một nghi lễ hay một câu chuyện thần thoại, mà nằm trong một Ngôi Vị lịch sử: Chúa Giê-xu Christ của Na-xa-rét.

Ngài là “sự sáng thật” (Giăng 1:9) chiếu vào bóng tối tội lỗi của nhân loại. Ngài đã chiến thắng thế lực tối tăm bằng sự chết và sự sống lại của Ngài. Ngài ban cho chúng ta phước hạnh lớn nhất là sự tha tội và sự sống đời đời. Và Ngài sẽ trở lại để đưa chúng ta vào trong Vương Quốc Ánh Sáng vĩnh cửu của Ngài. Ước mong rằng, khi thấy những ngọn đèn Diwali được thắp lên, lòng chúng ta lại cảm tạ Chúa vì ánh sáng vĩ đại mà chúng ta đã nhận được, và quyết tâm sống mỗi ngày như những ngọn đèn sống động, dẫn đưa nhiều người từ “quyền của sự tối tăm” đến với “nước của Con rất yêu dấu” của Đức Chúa Trời.