Cy-ril-lô Thành Giê-ru-sa-lem
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh và sự phát triển của giáo lý Cơ Đốc, chúng ta thường tập trung vào các sứ đồ và các nhân vật trong Kinh Thánh. Tuy nhiên, có những “người gác cổng” đức tin trong những thế kỷ đầu tiên đã dũng cảm bảo vệ chân lý khỏi các tà thuyết, và một trong những nhân vật nổi bật đó là Cy-ril-lô (Cyril) thành Giê-ru-sa-lem. Ông không phải là tác giả Kinh Thánh, nhưng là một mục sư, một nhà giảng dạy giáo lý trung tín, người đã góp phần quan trọng trong việc giải thích và bảo tồn đức tin chân chính cho các tín hữu. Bài nghiên cứu này sẽ tìm hiểu về cuộc đời, sự đóng góp của ông, và rút ra những bài học thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay dưới ánh sáng của Lời Chúa.
Cy-ril-lô sinh khoảng năm 313 SCN, ngay sau khi Sắc lệnh Milan (313) của Hoàng đế Constantine chấm dứt cuộc bách hại Cơ Đốc giáo. Ông lớn lên tại hoặc gần thành Giê-ru-sa-lem, một thành phố có ý nghĩa thiêng liêng sâu sắc nhưng cũng đầy biến động. Năm 350 (hoặc 351), ông được tấn phong làm Giám mục của Giê-ru-sa-lem. Điều quan trọng cần nhớ, chức vụ giám mục thời kỳ này chủ yếu là người chăn bầy, giảng dạy và quản trị Hội Thánh địa phương, khác biệt với sự phát triển về sau.
Thời đại của Cy-ril-lô là thời kỳ của những tranh luận thần học gay gắt, đặc biệt là cuộc tranh cãi về bản tính của Chúa Cứu Thế Giê-xu do Arius khởi xướng. Phái Arian (Arius) chối bỏ thần tính đời đời và đồng bản thể của Đức Chúa Con với Đức Chúa Cha. Cy-ril-lô đã đứng vững trong sự dạy dỗ chính thống, mặc dù điều này nhiều lần khiến ông bị lưu đày. Ông bị lưu đày tới ba lần bởi những người ủng hộ phái Arian nắm quyền chính trị, tổng cộng khoảng 16 năm trong nhiệm kỳ giám mục của mình. Sự kiên trì của ông minh họa cho lời dạy của Phi-e-rơ: “Hãy sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15).
Di sản vĩ đại nhất của Cy-ril-lô còn lưu lại cho chúng ta ngày nay là loạt 24 Bài Giáo Lý (Catechetical Lectures) của ông. Đây là những bài giảng được soạn để dạy dỗ những tân tín hữu (dự tòng) trong Mùa Chay, chuẩn bị cho họ chịu lễ báp-têm vào Lễ Phục Sinh. Các bài giảng này là một kho tàng giải thích đức tin, bao gồm:
- 18 Bài Giáo Lý Dự Tòng (Procatechesis và Catecheses 1-18): Giải thích về Kinh Tin Kính các Sứ Đồ, các giáo lý căn bản về Đức Chúa Trời Ba Ngôi, sự sáng tạo, tội lỗi, và sự nhập thể của Chúa Cứu Thế.
- 5 Bài Giáo Lý Bí Tích (Mystagogical Catecheses 19-23): Giải thích ý nghĩa sâu nhiệm của các bí tích (nghi thức) mà các tân tín hữu vừa trải qua: Báp-têm, Xức dầu, và Tiệc Thánh.
Trong các bài giảng, Cy-ril-lô liên tục quy chiếu về Kinh Thánh. Ông xem Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao. Khi giải thích về Báp-têm, ông liên hệ đến sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu (Rô-ma 6:3-4). Khi nói về Đức Chúa Trời Toàn Năng, ông trích dẫn từ Sáng Thế Ký. Phương pháp của ông nhắc nhở chúng ta về mạng lệnh của Chúa Giê-xu: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhơn danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ, và dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi.” (Ma-thi-ơ 28:19-20).
Cy-ril-lô tập trung mạnh mẽ vào các giáo lý nền tảng:
1. Giáo Lý Chúa Ba Ngôi: Ông dạy rõ ràng về Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con, và Đức Thánh Linh là một Đức Chúa Trời trong ba thân vị. Ông bảo vệ thần tính đích thực của Chúa Giê-xu, chống lại thuyết Arian. Điều này hoàn toàn phù hợp với chứng cớ Kinh Thánh: “Vì có ba làm chứng trên trời: Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh, và ba ấy hiệp làm một.” (I Giăng 5:7 - lưu ý: câu này có trong bản 1925, một số bản dịch hiện đại có chú thích văn bản khác).
2. Sự Nhập Thể và Cứu Chuộc: Cy-ril-lô nhấn mạnh Chúa Giê-xu vừa là Đức Chúa Trời thật, vừa là người thật. Sự nhập thể (ἐνανθρώπησις - enanthropesis) này là để cứu chuộc nhân loại. Đây chính là lẽ thật được Giăng tuyên bố: “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:14) và Phao-lô khẳng định: “Đức Chúa Trời đã hiện ra trong xác thịt” (I Ti-mô-thê 3:16).
3. Quan Điểm Về Tiệc Thánh (Thánh Thể): Đây là điểm cần giải thích cẩn thận từ góc nhìn Tin Lành. Cy-ril-lô, trong bối cảnh thế kỷ thứ 4, đã sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ về sự hiện diện thật của Chúa Cứu Thế trong Tiệc Thánh (thường được gọi là “biến thể” - μεταβολή). Tuy nhiên, mục đích chính của ông là nhấn mạnh đến thực tại thiêng liêng và ân điển trong bí tích này, chứ không phải là một sự giải thích triết học cứng nhắc như thời Trung Cổ. Trọng tâm của ông vẫn là đức tin nơi Chúa Cứu Thế chịu chết và sống lại. Chúng ta nhớ lời Chúa Giê-xu phán: “Nầy là thân thể ta... Nầy là huyết ta” (Ma-thi-ơ 26:26-28), và Phao-lô dạy: “Ấy vậy, mỗi lần anh em ăn bánh nầy, uống chén nầy, thì rao sự chết của Chúa cho tới lúc Ngài đến.” (I Cô-rinh-tô 11:26).
Cuộc đời và chức vụ của Cy-ril-lô để lại nhiều bài học quý giá cho chúng ta:
1. Tầm Quan Trọng Của Việc Dạy Giáo Lý Căn Bản Vững Vàng: Cy-ril-lô dành nhiều công sức để dạy dỗ tân tín hữu một cách có hệ thống. Hội Thánh ngày nay cần phục hưng việc dạy giáo lý căn bản (các giáo lý về Đức Chúa Trời, tội lỗi, sự cứu rỗi, đời sống mới) cho mọi tín hữu, không chỉ người mới. Như Hê-bơ-rơ 5:12 cảnh báo: “Vả, bởi chưng anh em đáng lẽ đã làm thầy từ lâu rồi, nay còn cần người ta lấy những điều sơ học của lời Đức Chúa Trời mà dạy anh em.”
2. Đứng Vững Trong Chân Lý Giữa Sự Chống Đối: Cy-ril-lô bị lưu đay vì trung thành với lẽ thật của Phúc Âm. Ông là hình ảnh của sự kiên trì mà Phao-lô khuyên: “Hãy giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ mà con đã đem lòng tin nhận” (II Ti-mô-thê 1:13). Trong một thế giới với nhiều “tà giáo” mới (chủ nghĩa tương đối, duy vật, các giáo phái lạc đạo), Cơ đốc nhân cần hiểu biết Lời Chúa để bảo vệ đức tin.
3. Sự Kết Hợp Giữa Giáo Lý và Đời Sống Thực Hành (Bí Tích/Lễ Nghi): Đối với Cy-ril-lô, giáo lý không khô cứng mà dẫn đến một kinh nghiệm sống động với Chúa qua Báp-têm và Tiệc Thánh. Điều này nhắc chúng ta rằng chân lý phải dẫn đến sự thờ phượng và sự hiệp một thực sự với Chúa Cứu Thế. “Lời nói của Đấng Christ phải ở đầy trong lòng anh em” (Cô-lô-se 3:16) để rồi biểu lộ ra trong đời sống và sự thờ phượng.
4. Vai Trò Của Người Chăn Bầy Là Giảng Dạy và Chăm Sóc: Dù ở trong hoàn cảnh chính trị phức tạp, trọng tâm chức vụ của Cy-ril-lô vẫn là giảng dạy Lời Chúa và chăm sóc bầy chiên. Đây chính là mạng lệnh Chúa phó thác cho Phi-e-rơ: “Hãy chăn chiên của ta” (Giăng 21:16). Mọi mục sư, truyền đạo ngày nay đều được kêu gọi để noi theo gương mẫu này.
Cy-ril-lô thành Giê-ru-sa-lem không phải là một nhân vật hoàn hảo hay không có những tranh cãi trong đời sống và thần học của ông. Tuy nhiên, ông nổi bật như một người gìn giữ đức tin, một nhà giáo dục nhiệt thành, và một người chăn kiên trì trong thời kỳ chuyển giao quan trọng của Hội Thánh. Ông nhắc nhở chúng ta rằng việc giảng dạy Lời Chúa cách trung thực, có hệ thống là nền tảng cho sự trưởng thành và bền vững của Hội Thánh.
Lịch sử Hội Thánh là lịch sử của ân điển Đức Chúa Trời qua những con người bất toàn nhưng trung tín. Cuộc đời Cy-ril-lô phản chiếu lời khích lệ của Phao-lô: “Hỡi anh em, hãy đứng vững, hãy vịn giữ các truyền thống mà anh em đã học, hoặc bằng lời nói, hoặc bằng thơ từ của chúng tôi.” (II Tê-sa-lô-ni-ca 2:15). Truyền thống ở đây không phải là những tập tục của loài người, mà là lẽ thật Phúc Âm đã được truyền lại từ các sứ đồ.
Ước mong mỗi chúng ta, từ bài học của Cy-ril-lô, sốt sắng hơn trong việc học hỏi Lời Chúa, can đảm hơn trong việc bảo vệ chân lý, và trung tín hơn trong việc dạy dỗ và làm chứng về Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng duy nhất là nền tảng của đức tin và là trung tâm của mọi sự giảng dạy chân chính.