Giao Ước
Trong hành trình khám phá Lời Đức Chúa Trời, khái niệm “Giao Ước” (Covenant) đứng như trụ cột trung tâm, xuyên suốt từ Sáng-thế-ký đến Khải-huyền, hé mở kế hoạch cứu chuộc vĩ đại của Ngài cho nhân loại. Không đơn thuần là một hợp đồng hay thỏa thuận giữa hai bên ngang hàng, giao ước trong Kinh Thánh là một sự cam kết thiêng liêng, long trọng, xuất phát từ ân điển và tình yêu thương xót của Đức Chúa Trời dành cho con người. Nó thiết lập một mối quan hệ đặc biệt, với những lời hứa, điều kiện và dấu hiệu đi kèm. Hiểu biết thấu đáo về các giao ước là chìa khóa để thấu hiểu câu chuyện Kinh Thánh và vị trí của chúng ta trong đó ngày hôm nay.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dùng cho “giao ước” là **berîth** (בְּרִית). Từ này mang ý nghĩa về một “sự ràng buộc”, một “lời thề” long trọng. Nó thường đi kèm với những nghi thức như chia đôi con vật (Sáng-thế-ký 15:9-10, 17), bắt tay, hay dựng một đống đá làm chứng (Sáng-thế-ký 31:44-54). Hành động “lập giao ước” (kârath berîth) nghĩa đen là “cắt một giao ước”, ám chỉ nghi thức cắt các con vật, nhấn mạnh tính nghiêm trọng: kẻ nào vi phạm giao ước sẽ chịu số phận như những con vật bị cắt đôi đó (Giê-rê-mi 34:18-20).
Trong Tân Ước, từ Hy Lạp được dùng là **diathēkē** (διαθήκη). Từ này trong văn hóa Hy Lạp thường chỉ “di chúc” hoặc “chúc thư” – một sự sắp đặt có hiệu lực sau khi người lập chết (Hê-bơ-rơ 9:16-17). Điều này chỉ rõ tính chất một chiều, xuất phát từ ý muốn của người lập giao ước (Đức Chúa Trời), và được xác nhận bằng cái chết của Chúa Giê-xu Christ.
Giao ước của Đức Chúa Trời luôn mang những đặc điểm chính:
1. Khởi nguồn từ Ân điển: Đức Chúa Trời luôn là Đấng chủ động, đi bước trước trong tình yêu thương. Con người không thể thương lượng hay mặc cả.
2. Có Lời Hứa: Đức Chúa Trời cam kết ban phước, bảo vệ, và thiết lập mối quan hệ.
3. Có Điều Kiện (Trách Nhiệm Đáp Ứng): Dù xuất phát từ ân điển, giao ước thường đòi hỏi một sự đáp ứng của đối tác (ví dụ: đức tin, vâng lời). Sự vâng lời không phải là điều kiện để *nhận được* giao ước, mà là bằng chứng và kết quả của việc *đang ở trong* giao ước.
4. Có Dấu Hiệu Hữu Hình: Một biểu tượng vật chất để nhắc nhớ và xác nhận giao ước (ví dụ: cầu vồng, phép cắt bì, bữa Tiệc Thánh).
Kế hoạch của Đức Chúa Trời được bày tỏ qua một loạt các giao ước, mỗi giao ước mở rộng và làm sâu sắc thêm mối quan hệ với loài người, và tất cả đều hướng về sự hoàn thành trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.
1. Giao Ước với Nô-ê (Giao Ước Bảo Tồn):
Sau cơn Đại Hồng Thủy, Đức Chúa Trời lập giao ước với Nô-ê và toàn thể loài người, cùng mọi loài sinh vật (Sáng-thế-ký 9:8-17). **Lời hứa:** Ngài sẽ không bao giờ lại hủy diệt mọi loài bằng nước lụt nữa. **Dấu hiệu:** Cầu vồng. Giao ước này là nền tảng cho sự ổn định của trật tự tự nhiên, cho phép kế hoạch cứu rỗi tiếp tục.
2. Giao Ước với Áp-ra-ham (Giao Ước Ân Điển & Lời Hứa):
Đây là một bước ngoặt quan trọng (Sáng-thế-ký 12:1-3; 15:1-21; 17:1-14). Đức Chúa Trời kêu gọi một người và qua người ấy, Ngài sẽ ban phước cho muôn dân.
**Lời hứa:** (1) Dòng dõi đông như sao trên trời, cát trên bờ biển; (2) Đất Hứa Ca-na-an; (3) Phước hạnh cho muôn dân qua dòng dõi người (hướng đến Đấng Christ - Ga-la-ti 3:16). **Điều kiện đáp ứng:** Đức tin (Sáng-thế-ký 15:6). **Dấu hiệu:** Phép cắt bì. Giao ước này là nền tảng của mọi lời hứa sau này và bày tỏ rõ ràng phương cách cứu rỗi bởi đức tin.
3. Giao Ước Môi-se (Giao Ước Luật Pháp):
Tại núi Si-na-i, Đức Chúa Trời lập giao ước với dân Y-sơ-ra-ên, biến họ thành một dân tộc thánh thuộc riêng về Ngài (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6). Giao ước này dựa trên nền tảng của giao ước Áp-ra-ham nhưng đưa ra **Luật Pháp** (Mười Điều Răn và các luật lệ) như một tiêu chuẩn thánh khiết cho đời sống của dân giao ước.
**Lời hứa:** “Các ngươi sẽ làm một nước thầy tế lễ cùng một dân tộc thánh cho ta” (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:6). **Điều kiện đáp ứng:** Vâng giữ luật pháp (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5, 24:3, 7). **Dấu hiệu:** Ngày Sa-bát (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:16-17). Giao ước này phơi bày tội lỗi của con người (Rô-ma 3:20) và cho thấy nhu cầu cần có một Đấng Cứu Chuộc hoàn hảo.
4. Giao Ước với Đa-vít (Giao Ước Vương Quyền):
Đức Chúa Trời hứa với Vua Đa-vít rằng dòng dõi người sẽ cai trị đời đời (2 Sa-mu-ên 7:8-16). **Lời hứa:** Một vương quốc vĩnh cửu, một ngôi nước đời đời. Lời hứa này chỉ được ứng nghiệm trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ, Con của Đa-vít, Đấng cai trị trên ngôi Đa-vít đời đời (Lu-ca 1:32-33).
Các giao ước trên, đặc biệt là Giao Ước Môi-se, đã cho thấy con người hoàn toàn bất lực trong việc giữ trọn vẹn phần đáp ứng của mình. Tiên tri Giê-rê-mi đã tiên báo về một giải pháp tối thượng: **Giao Ước Mới** (Giê-rê-mi 31:31-34). Đây không phải là sự sửa đổi giao ước cũ, mà là một giao ước hoàn toàn mới, căn bản và ưu việt hơn.
Chúa Giê-xu Christ chính là **Đấng Trung Bảo** của Giao Ước Mới này (Hê-bơ-rơ 8:6; 9:15). Trong đêm trước khi chịu chết, Ngài cầm chén và phán: “**Chén nầy là giao ước mới trong huyết ta; hãy làm điều nầy, mỗi lần các ngươi uống, để nhớ ta**” (1 Cô-rinh-tô 11:25). Cái chết của Ngài trên thập tự giá là **huyết** của giao ước mới (Ma-thi-ơ 26:28), xóa bỏ tội lỗi một lần đủ cả và mở ra con đường cho nhân loại bước vào mối tương giao mới với Đức Chúa Trời.
Đặc điểm vượt trội của Giao Ước Mới:
• Luật Pháp được ghi trong lòng: Không còn là những bảng đá bên ngoài, nhưng là sự biến đổi từ bên trong bởi Thánh Linh (Giê-rê-mi 31:33; Ê-xê-chi-ên 36:26-27).
• Mối quan hệ thân mật: “Ta sẽ làm Đức Chúa Trời chúng nó, chúng nó sẽ làm dân ta” (Giê-rê-mi 31:33). Đây là mối quan hệ Cha-con thân thiết.
• Sự tha thứ trọn vẹn: “Ta sẽ tha sự gian ác chúng nó, và không nhớ tội chúng nó nữa” (Giê-rê-mi 31:34). Tội lỗi được xử lý dứt điểm nhờ huyết Christ.
• Phạm vi phổ quát: Không còn giới hạn trong dân Y-sơ-ra-ên theo xác thịt, nhưng mở ra cho mọi người tin nhận Chúa Giê-xu, trở nên “dòng giống của Áp-ra-ham” bởi đức tin (Ga-la-ti 3:7, 29).
Là những người đang sống trong thời đại của Giao Ước Mới, chúng ta cần sống xứng đáng với ân điển cao trọng này.
1. Sống Với Lòng Biết Ơn & Sự Bảo Đảm: Sự cứu rỗi của chúng ta dựa trên giao ước vĩnh cửu, bất di bất dịch của Đức Chúa Trời, được đóng ấn bằng huyết Con Ngài. Điều này cho chúng ta sự bảo đảm tuyệt đối. “Vì hễ có lời hứa của Đức Chúa Trời, thì cũng có lời thề của Ngài… hầu cho… chúng ta… được yên ủi đầy dẫy lòng, chạy trốn đến nơi ẩn náu, đặng cầm lấy sự trông cậy đã bày ra cho chúng ta” (Hê-bơ-rơ 6:17-18).
2. Duy Trì Mối Tương Giao Qua Các Dấu Hiệu: Đức Chúa Trời ban cho chúng ta những phương tiện hữu hình để củng cố đức tin:
• **Bí Tích Báp-têm:** Là dấu hiệu của sự vào Giao Ước Mới, nói lên rằng chúng ta đã được đồng chôn và đồng sống lại với Christ (Rô-ma 6:3-4).
• **Bữa Tiệc Thánh (Thánh Lễ):** Là dấu hiệu liên tục nhắc chúng ta nhớ đến thân và huyết của Chúa, sự chết của Ngài vì chúng ta, và sự hiệp thông trong Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 10:16-17).
3. Đáp Ứng Bằng Đức Tin & Vâng Phục Từ Trong Lòng: Chúng ta không vâng lời để được cứu, nhưng vì đã được cứu, chúng ta vui lòng để Thánh Linh viết luật pháp của Ngài vào lòng và tâm trí mình. Sự vâng lời trở thành hành động của tình yêu và lòng biết ơn (Giăng 14:15).
4. Sống Như Một Dân Tộc Thuộc Riêng Về Chúa: Giao Ước Mới tạo nên một dân tộc mới – Hội Thánh. Chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết, yêu thương, và làm chứng về ân điển của Chúa cho thế giới, chính là chức vụ “nước thầy tế lễ” trong thời đại mới (1 Phi-e-rơ 2:9).
Từ cầu vồng sau cơn mưa đến bánh và chén trong Tiệc Thánh, Đức Chúa Trời là Đấng trung tín giữ giao ước. Toàn bộ Kinh Thánh là câu chuyện về một Đức Chúa Trời đầy ân điển, Đấng không ngừng tìm kiếm để khôi phục mối tương giao đã đổ vỡ với con người qua các giao ước, và cuối cùng, Ngài đã ban chính Con Một của Ngài làm Đấng Trung Bảo cho một Giao Ước Mới và tốt hơn. Khi đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, chúng ta bước vào mối quan hệ giao ước đời đời này. Đây không phải là một hợp đồng lạnh lùng, mà là một mối quan hệ sống động, đầy tình yêu thương với Đấng Tạo Hóa. Hãy sống mỗi ngày với lòng biết ơn sâu xa, trong sự vâng phục vui mừng, và với niềm tin vững chắc rằng Đức Chúa Trời, Đấng đã khởi đầu công trình tốt lành nơi chúng ta, sẽ thành tín hoàn tất nó cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ (Phi-líp 1:6).