‘Ta sẽ cứu chuộc’ hay ‘Ta có nên cứu chuộc’ – đâu là bản dịch đúng cho Ô-sê 13:14?

Trong hành trình nghiên cứu Lời Chúa, đôi khi chúng ta gặp những câu Kinh Thánh với bản dịch dường như mang hai ý nghĩa trái ngược. Ô-sê 13:14 là một trường hợp kinh điển như vậy. Câu này xuất hiện trong bản Truyền Thống (1925) với lời tuyên bố đầy quyền năng: “Ta sẽ cứu chuộc chúng nó khỏi quyền âm phủ; Ta sẽ giải thoát chúng nó khỏi sự chết. Hỡi sự chết, tai vạ mầy ở đâu? Hỡi âm phủ, sự hủy diệt mầy ở đâu?” Tuy nhiên, khi đọc nguyên bản Hê-bơ-rơ và so sánh với một số bản dịch khác, chúng ta lại thấy một câu hỏi đầy thách thức: “Ta có nên cứu chuộc chúng khỏi âm phủ chăng? Có nên giải cứu chúng khỏi sự chết chăng? Hỡi sự chết, tai vạ ngươi ở đâu? Hỡi âm phủ, sự hủy diệt ngươi ở đâu?” Sự khác biệt này không phải là lỗi, mà là cánh cửa mở vào một sự giàu có phi thường về thần học và sự ứng nghiệm kỳ diệu của lời tiên tri trong Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào văn bản gốc, bối cảnh, và đặc biệt là ánh sáng của Tân Ước để giải mã ý nghĩa trọn vẹn của phân đoạn quan trọng này.

Để hiểu câu 14, chúng ta phải đặt nó trong dòng chảy của cả chương 13. Đây là một trong những chương nghiêm khắc nhất của sách Ô-sê, nói về sự phán xét không thể tránh khỏi của Đức Giê-hô-va trên Ép-ra-im (tức vương quốc phía Bắc của Y-sơ-ra-ên) vì tội thờ hình tượng và kiêu ngạo. Các câu trước đó (c.12-13) mô tả tội lỗi của họ được “cất giấu” và “chất chứa”, như một đứa con ngu muội không chịu ra khỏi lòng mẹ khi đến kỳ sanh nở, dẫn đến sự hủy diệt.

“Sự gian ác của Ép-ra-im bị buộc lại; tội lỗi nó bị cất giấu. Sự đau đớn của đờn bà đẻ sẽ đến trên nó. Nó là con không khôn ngoan; chẳng nên chậm trễ khi ra khỏi lòng mẹ.” (Ô-sê 13:12-13, KTTT 1925)

Bối cảnh này thiết lập một bầu không khí của sự phán xét chắc chắn. Vậy thì, làm thế nào chúng ta hiểu được câu 14 ngay sau đó? Nó là một lời hứa cứu chuộc bất ngờ, hay là một lời chất vấn mang tính mỉa mai, nhấn mạnh sự vô vọng của họ?

Câu then chốt trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ (Bản Masoretic) bắt đầu bằng từ מִיַּ֤ד שְׁאוֹל֙ (miyyad sh’ol) – “khỏi tay/ quyền của âm phủ”. Động từ chính cho vế đầu tiên là אֶפְדֵּ֔ם (efdem), xuất phát từ gốc פָּדָה (padah), nghĩa là “chuộc lại”, “giải cứu”.

Điểm gây tranh luận nằm ở chỗ: trong tiếng Hê-bơ-rơ, đôi khi một câu có thể được hiểu là câu hỏi tu từ mà không cần một từ nghi vấn rõ ràng như “há” (ה), nhất là khi ngữ cảnh thích hợp. Cấu trúc ở đây có thể được đọc theo hai cách:

• Cách 1 (Tuyên bố): “Từ quyền âm phủ, Ta sẽ cứu chuộc chúng; từ sự chết, Ta sẽ chuộc lại chúng.” Đây là cách hiểu truyền thống dựa trên sự liên tục logic với lời hứa cứu chuộc của Đức Chúa Trời.
• Cách 2 (Câu hỏi tu từ): “Từ quyền âm phủ, Ta có nên cứu chuộc chúng chăng? Từ sự chết, Ta có nên chuộc lại chúng chăng?” Cách đọc này phù hợp với ngữ cảnh phán xét ngay trước đó. Đây là một câu hỏi mang tính chất vấn đầy mỉa mai, hàm ý câu trả lời là “KHÔNG!” – họ đã từ chối ân điển nên giờ đây không còn sự cứu chuộc nào khỏi sự phán xét này nữa.

Hai câu tiếp theo rõ ràng là lời thách thức với sự chết và âm phủ: “Hỡi sự chết, tai vạ mầy ở đâu? Hỡi âm phủ, sự hủy diệt mầy ở đâu?” (אֱהִי דְבָרֶיךָ מָוֶת אֱהִי קָטָבְךָ שְׁאוֹל). Ở đây, Đức Chúa Trời dường như đang triệu tập các quyền lực của sự chết và hủy diệt để thi hành sự phán xét trên dân phản nghịch. Trong bối cảnh trực tiếp của Ô-sê, đây là một bức tranh về sự đoán phát kinh khiếp sắp giáng xuống qua đế quốc A-si-ri.

Sự mâu thuẫn tưởng chừng như không thể giải quyết này được giải đáp một cách vinh hiển trong Tân Ước, qua ngòi bút của Sứ đồ Phao-lô. Trong 1 Cô-rinh-tô 15, chương nói về sự phục sinh vĩ đại, Phao-lô đã trích dẫn Ô-sê 13:14.

“Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu? Hỡi sự chết, cái nọc của mầy ở đâu?” (1 Cô-rinh-tô 15:55, KTTT 1925)

Cách Phao-lô sử dụng câu Kinh Thánh này là chìa khóa giải kinh. Ông không trích dẫn phần đầu (“Ta sẽ cứu chuộc…” hay “Ta có nên cứu chuộc…”). Thay vào đó, ông tập trung vào hai câu hỏi thách thức sự chết và âm phủ. Và quan trọng hơn, ông thay đổi hoàn toàn ý nghĩa và chủ thể của lời thách thức đó.

• Trong Ô-sê (ngữ cảnh phán xét): Chủ thể thách thức là Đức Giê-hô-va, Ngài gọi sự chết và âm phủ đến như những công cụ đoán phát trên dân tội lỗi. Câu hỏi “ngươi ở đâu?” là lời triệu tập để thi hành án phạt.
• Trong 1 Cô-rinh-tô (ngữ cảnh phục sinh): Chủ thể thách thức là người tin Chúa, người đã được cứu chuộc. Chúng ta, nhờ sự phục sinh của Đấng Christ, có thể cất lên lời thách thức khải hoàn với sự chết: “Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu?… Cái nọc của mầy ở đâu?”. Sự chết đã bị tước mất quyền lực và nọc độc của nó nhờ sự phục sinh của Chúa Giê-xu (1 Cô-rinh-tô 15:54-57).

Bằng cách này, Phao-lô, dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, đã mặc lấy câu Kinh Thánh Cựu Ước một ý nghĩa mới và đầy đủ hơn trong Đấng Christ. Điều này cho thấy ý định của Đức Chúa Trời vượt xa bối cảnh lịch sử trực tiếp. Lời tiên tri trong Ô-sê mang một tầng ý nghĩa đầy đủ nhất chỉ khi được nhìn qua thập tự giá và ngôi mộ trống.

Vậy, đâu là bản dịch “đúng”? Thưa rằng, cả hai cách hiểu đều có cơ sở trong văn bản và đều đúng trong những tầng ý nghĩa khác nhau của lời tiên tri.

1. Tầng Ý Nghĩa Trực Tiếp (Lịch sử cho Y-sơ-ra-ên): Trong bối cảnh trực tiếp của Ô-sê 13, cách đọc là một câu hỏi tu từ mang tính phán xét (“Ta có nên cứu chuộc chăng?”) có vẻ phù hợp hơn. Nó nhấn mạnh sự nghiêm trọng của tội lỗi và sự đoán phạt không thể tránh khỏi. Lời thách thức “Hỡi sự chết…” là lời Đức Chúa Trời triệu tập các sứ giả đoán phát của Ngài. Đây là sự phán xét không thể cứu vãn cho vương quốc phía Bắc.

2. Tầng Ý Nghĩa Mặc Khải Đầy Đủ (Cứu Chuộc trong Đấng Christ): Tuy nhiên, toàn bộ mạch văn của Kinh Thánh, đỉnh cao là sự ứng nghiệm trong Chúa Giê-xu, cho phép chúng ta thấy một lời hứa cứu chuộc sâu xa hơn (“Ta sẽ cứu chuộc”). Đức Chúa Trời, trong sự thương xót vô hạn, đã đặt để một lời hứa về sự cứu chuộc cuối cùng vượt trên sự phán xét. Sự “cứu chuộc khỏi quyền âm phủ” mà Ô-sê đề cập cuối cùng đã được thực hiện không phải cho dân Y-sơ-ra-ên bội nghịch thời đó, mà cho toàn thể nhân loại tin cậy Chúa, thông qua sự phục sinh của Chúa Giê-xu Christ từ kẻ chết.

Bản dịch Truyền Thống (1925) và nhiều bản dịch khác (như NIV: “I will deliver them…”) đã chọn dịch theo tầng ý nghĩa đầy đủ và cứu cánh (telos) của lời tiên tri – tức là ý nghĩa được bày tỏ trọn vẹn trong Đấng Christ. Đây không phải là “sai”, mà là một sự giải nghĩa theo nguyên tắc “Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh”, dưới ánh sáng của toàn bộ sự mặc khải.

Sự hiểu biết sâu sắc về Ô-sê 13:14 không chỉ là một bài học ngôn ngữ, mà còn đem lại nền tảng vững chắc cho đức tin và hy vọng của chúng ta.

1. Đối Diện Với Sự Chết Bằng Sự Tự Tin Của Người Được Cứu Chuộc: Câu hỏi “Hỡi sự chết, cái nọc của mầy ở đâu?” của Phao-lô là vũ khí tối thượng cho Cơ Đốc nhân. Chúng ta không còn xem sự chết là một kẻ thù bất khả chiến bại hay một hình phạt đáng sợ, mà là “cái nọc” đã bị nhổ đi. Sự chết đối với con cái Chúa chỉ là cánh cửa bước vào sự hiện diện đời đời. Mỗi khi dự đám tang hay đối diện với bệnh tật, chúng ta có thể nhắc lòng mình về lời thách thức khải hoàn này.

2. Hiểu Rõ Bản Chất Của Tội Lỗi Và Ơn Cứu Chuộc: Bối cảnh phán xét trong Ô-sê nhắc chúng ta rằng tội lỗi là nghiêm trọng và đáng phải chịu sự đoán phạt khủng khiếp (“Ta có nên cứu chuộc chăng?” – Câu trả lời đáng lẽ là KHÔNG!). Điều này càng làm bật lên vinh quang của ân điển: Chính khi chúng ta không đáng được cứu, Đức Chúa Trời trong Christ đã tuyên bố “TA SẼ CỨU CHUỘC!” Ân điển càng trở nên quý báu hơn khi đặt cạnh sự đáng đoán phạt của chúng ta.

3. Sống Với Tư Cách Là Người Được Chuộc Khỏi Quyền Lực Tối Cao: Chúa Giê-xu đã thực sự “cứu chuộc chúng ta khỏi quyền âm phủ”. Điều này có nghĩa hiện tại chúng ta được tự do khỏi quyền lực của tội lỗi, sự chết, và ma quỷ (Hê-bơ-rơ 2:14-15). Đời sống hằng ngày của chúng ta phải phản ánh sự tự do đó: tự do để vâng lời Chúa, tự do để phục vụ, tự do để yêu thương, không còn làm nô lệ cho sự sợ hãi.

4. Truyền Rao Hy Vọng Phục Sinh: Lời tiên tri Ô-sê 13:14, khi được giải nghĩa qua 1 Cô-rinh-tô 15, là một công cụ mạnh mẽ để chúng ta chia sẻ hy vọng phục sinh cho thế giới đang sợ hãi sự chết. Chúng ta có thể nói với mọi người rằng Đức Chúa Trời đã biến một lời tuyên bố phán xét thành một lời hứa chiến thắng, và chiến thắng ấy đã thành hiện thực trong Chúa Giê-xu.

Câu hỏi “‘Ta sẽ cứu chuộc’ hay ‘Ta có nên cứu chuộc’” cho Ô-sê 13:14 dẫn chúng ta vào một hành trình khám phá kỳ diệu về sự thống nhất và chiều sâu của Kinh Thánh. Trong bối cảnh trực tiếp, đó có thể là một lời chất vấn đầy tính phán xét, báo trước sự hủy diệt không thể tránh khỏi cho dân phản nghịch. Nhưng dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, các trước giả Tân Ước đã thấy trong đó một lời tiên tri về chiến thắng vinh quang của Đấng Mê-si trên sự chết.

Bản dịch Truyền Thống “Ta sẽ cứu chuộc” là một lựa chọn thần học chính đáng, vì nó dịch theo ý định sau cùng và đầy đủ nhất của Đức Chúa Trời được bày tỏ trong Chúa Giê-xu Christ. Ngài thực sự đã cứu chuộc chúng ta khỏi quyền âm phủ. Vì vậy, chúng ta không chỉ nghiên cứu câu Kinh Thánh này, mà còn có thể đồng thanh với Sứ đồ Phao-lô cất lên lời thách thức khải hoàn: “Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu?… Cảm tạ ơn Đức Chúa Trời, Ngài đã ban cho chúng ta sự thắng, nhờ Đức Chúa Giê-xu Christ chúng ta!” (1 Cô-rinh-tô 15:55, 57).