Người Do Thái Đen / Người Israel Đen là ai?

Trong hành trình tìm hiểu Lời Chúa và lịch sử của dân Ngài, chúng ta thường bắt gặp những thuật ngữ và khái niệm khiến chúng ta phải suy ngẫm sâu xa hơn. Một trong những chủ đề thu hút sự tò mò và đôi khi gây tranh cãi là sự tồn tại của những nhóm người được gọi là "Người Do Thái Đen" hay "Người Israel Đen". Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá chủ đề này dưới lăng kính Kinh Thánh, lịch sử và thần học Tin Lành, nhằm mang đến sự hiểu biết rõ ràng, căn cứ trên nền tảng Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời.

Thuật ngữ "Người Do Thái Đen" (Black Jews) hoặc "Người Israel Đen" (Black Israelites) thường được dùng để chỉ một số nhóm người da màu, chủ yếu có nguồn gốc từ châu Phi hoặc châu Mỹ, những người tự nhận mình là hậu duệ trực tiếp của các bộ tộc Y-sơ-ra-ên cổ đại, cụ thể là 10 bộ tộc phía Bắc (Vương quốc Y-sơ-ra-ên) đã bị Đế quốc A-si-ri lưu đày vào năm 722 TCN. Các nhóm này tin rằng tổ tiên của họ đã di cư qua châu Phi và cuối cùng bị bắt làm nô lệ đưa đến châu Mỹ.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần phân biệt ngay từ đầu:

1. Người Do Thái Beta Israel của Ethiopia: Đây là cộng đồng Do Thái lịch sử có nguồn gốc từ Ethiopia, được chính người Do Thái trên toàn thế giới (Jewry) và Nhà nước Israel công nhận là một phần của dân tộc Do Thái. Họ có truyền thống tôn giáo Do Thái giáo riêng biệt hàng nghìn năm.

2. Các nhóm "Israel Thiên Chúa" (Black Hebrew Israelites): Đây là tên gọi chung cho một số phong trào tôn giáo chủ yếu xuất hiện ở Hoa Kỳ từ cuối thế kỷ 19. Họ thường giữ các giáo lý và quan điểm thần học khác biệt, đôi khi mang tính bài trừ và không được cộng đồng Do Thái giáo chính thống công nhận.

Trọng tâm của bài nghiên cứu này sẽ xoay quanh việc xem xét các tuyên bố về nguồn gốc Y-sơ-ra-ên từ góc độ Kinh Thánh và rút ra những bài học thuộc linh cho Hội Thánh ngày nay.

Kinh Thánh không định nghĩa dân Y-sơ-ra-ên chỉ đơn thuần bằng màu da. Định nghĩa then chốt bắt đầu từ giao ước (ברית - *beriyt*) của Đức Chúa Trời với Áp-ra-ham, rồi đến Y-sác, Gia-cốp và mười hai con trai người, trở thành mười hai bộ tộc.

"Ta sẽ lập giao ước cùng ngươi và cùng dòng dõi ngươi, trải qua các đời; ấy là giao ước đời đời, hầu cho Ta làm Đức Chúa Trời của ngươi và của dòng dõi ngươi." (Sáng-thế Ký 17:7)

Ngay từ đầu, dân Y-sơ-ra-ên đã có sự pha trộn chủng tộc. Áp-ra-ham chính mình là người thành U-rơ (lãnh thổ Iraq ngày nay). Hậu cung của các tổ phụ bao gồm những phụ nữ không phải gốc Hê-bơ-rơ, như A-ga, người nữ tỳ Ai Cập (Sáng-thế Ký 16:1), mẹ của Ích-ma-ên, và những người vợ của Ê-sau là người Ca-na-an và Hê-tít (Sáng-thế Ký 36:2-3).

Một ví dụ nổi bật nhất là Môi-se. Người kết hôn với một phụ nữ xứ Ê-thi-ô-bi (Cushite). Trong Dân-số Ký 12:1 chép: "Mi-ri và A-rôn nói hành Môi-se về việc người nữ Ê-thi-ô-bi mà người đã lấy làm vợ; vì người có lấy một người nữ Ê-thi-ô-bi làm vợ." Từ "Ê-thi-ô-bi" (כּוּשִׁי - *Kushi*) ở đây chỉ về người từ vùng Cush, thường được hiểu là khu vực phía nam Ai Cập, bao gồm Sudan, Ethiopia ngày nay. Điều này cho thấy sự hòa huyết đã có từ rất sớm.

Kinh Thánh đã tiên tri rõ ràng về việc dân Y-sơ-ra-ên sẽ bị tản lạc giữa các nước vì cớ tội lỗi và sự bội nghịch của họ.

"Đức Giê-hô-va sẽ làm cho ngươi bị tản lạc giữa các dân, từ đầu cùng nầy của đất cho đến đầu cùng kia... Ở giữa các dân tộc ấy, ngươi sẽ không được an tịnh, bàn chân ngươi không được nghỉ ngơi..." (Phục-truyền Luật-lệ Ký 28:64-65)

Sự lưu đày của 10 bộ tộc phía Bắc (Vương quốc Y-sơ-ra-ên) bởi người A-si-ri (2 Các Vua 17:6, 23) và sau đó là 2 bộ tộc phía Nam (Giu-đa) bởi người Ba-by-lôn (2 Các Vua 25:11) là sự ứng nghiệm bi thảm của những lời rủa sả trong giao ước. Các học giả Kinh Thánh tin rằng nhiều người trong số những kẻ bị lưu đày đã hòa nhập vào các dân tộc xung quanh, di cư đến nhiều vùng đất khác nhau. Điều này mở ra khả năng về sự di cư về phía nam vào châu Phi.

Tuy nhiên, Đức Chúa Trời cũng hứa về sự phục hưng và quy tụ dân Ngài lại.

"Ta sẽ thâu lấy các ngươi từ giữa các dân; Ta sẽ nhóm các ngươi lại từ những nước mà các ngươi bị tan lạc, và ban cho các ngươi đất của Y-sơ-ra-ên." (Ê-xê-chi-ên 11:17)

"Nầy, Ta sẽ thâu chúng nó về từ các nước, sẽ nhóm chúng nó lại từ các xứ, và đem chúng nó về trong đất chúng nó." (Ê-xê-chi-ên 34:13)

Những lời tiên tri này thường được các nhóm tự nhận là Israel Đen trích dẫn để ủng hộ cho niềm tin về căn tính của họ. Tuy nhiên, sự ứng nghiệm tối hậu và đầy đủ của những lời tiên tri này phải được hiểu qua lăng kính của Tân Ước và giao ước mới trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Đây là phần then chốt để chúng ta có cái nhìn đúng đắn theo thần học Tin Lành. Sứ đồ Phao-lô, một người Pha-ri-si thuần chủng (Phi-líp 3:5), đã được Đức Thánh Linh mặc khải để giải thích rõ ràng về căn tính thật của dân Đức Chúa Trời trong thời đại giao ước mới.

1. Y-sơ-ra-ên Theo Xác Thịt và Y-sơ-ra-ên Theo Lời Hứa (Rô-ma 9:6-8): Phao-lô phân biệt giữa "dòng dõi của Y-sơ-ra-ên" về mặt huyết thống (σπέρμα Ἰσραήλ - *sperma Israēl*) và "dòng dõi của lời hứa" (τέκνα τῆς ἐπαγγελίας - *tekna tēs epangelias*). Không phải mọi người có tổ phụ Áp-ra-ham về mặt sinh học đều là con cháu thật của lời hứa.

2. Gốc Và Cành (Rô-ma 11:17-24): Phao-lô dùng hình ảnh cây ô-liu. Gốc là các tổ phụ và lời hứa. Cành nguyên thủy (người Do Thái không tin) đã bị chặt, và cành của cây ô-liu hoang (người ngoại bang tin Chúa) được tháp vào. Điều này nhấn mạnh rằng địa vị của dân sự Đức Chúa Trời dựa trên đức tin, không phải chủng tộc.

"Vì chẳng có sự khác nhau chi hết, bởi người Giu-đa với người Gờ-réc cũng đồng một Chúa, giàu ơn đối với mọi kẻ kêu xin Ngài. Vì ai kêu cầu danh Chúa thì sẽ được cứu." (Rô-ma 10:12-13)

3. Dân Được Lựa Chọn Mới: Hội Thánh (1 Phi-e-rơ 2:9-10): Sứ đồ Phi-e-rơ áp dụng những danh hiệu cao quý của Y-sơ-ra-ên trong Cựu Ước cho tất cả những người tin Chúa, bất kể nguồn gốc dân tộc:

"9 Nhưng anh em là dòng giống được lựa chọn, là chức thầy tế lễ nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời, hầu cho anh em rao giảng nhơn đức của Đấng đã gọi anh em ra khỏi nơi tối tăm, đến nơi sáng láng lạ lùng của Ngài;
10 anh em ngày trước không phải là một dân, mà bây giờ là dân Đức Chúa Trời, trước không được thương xót, mà bây giờ được thương xót." (1 Phi-e-rơ 2:9-10)

Danh hiệu "dòng giống được lựa chọn" (γένος ἐκλεκτόν - *genos eklekton*), "dân thánh" (ἔθνος ἅγιον - *ethnos hagion*) trước đây chỉ dành cho Y-sơ-ra-ên, nay được ban cho Hội Thánh bao gồm mọi dân tộc. Điều này hoàn toàn phù hợp với lời tiên tri trong Ô-sê: "Ta sẽ gọi kẻ chẳng phải là dân Ta là dân Ta, và kẻ chẳng được yêu dấu là yêu dấu" (Rô-ma 9:25, trích Ô-sê 2:23).

Từ nghiên cứu trên, chúng ta rút ra những bài học quý báu và ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay:

1. Tập Trung Vào Căn Tính Trong Đấng Christ: Thay vì đặt nặng việc tìm kiếm nguồn gốc dân tộc hay bộ tộc xác thịt, căn tính quan trọng nhất của chúng ta là "con cái Đức Chúa Trời" (Giăng 1:12) và "chi thể của Đấng Christ" (1 Cô-rinh-tô 12:27). Sự cứu rỗi và địa vị của chúng ta trong giao ước mới không dựa trên DNA, mà dựa trên huyết của Chiên Con là Chúa Giê-xu.

2. Loại Bỏ Mọi Thành Kiến Chủng Tộc: Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, nơi mọi hàng rào ngăn cách của loài người đều bị phá đổ. "Tại đây không còn chia ra người Giu-đa hoặc người Gờ-réc, không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ, không còn đàn ông hoặc đàn bà; vì trong Đấng Christ Jêsus, anh em thảy đều một." (Ga-la-ti 3:28). Mọi sự phân biệt, kỳ thị hay tự tôn dân tộc đều trái với tinh thần của Phúc Âm.

3. Hiểu Đúng Về Sự Ứng Nghiệm Lời Tiên Tri: Sự quy tụ dân Y-sơ-ra-ên ngày nay trong Nhà nước Israel có thể là một phần trong kế hoạch của Đức Chúa Trời, nhưng chúng ta không nên quên rằng Hội Thánh là "Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời" thật sự (Ga-la-ti 6:16). Lời hứa về một vương quốc và dân tộc thánh đã được ứng nghiệm trong Hội Thánh, là cộng đồng gồm những người được cứu chuộc bởi đức tin từ mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc (Khải-huyền 5:9).

4. Có Thái Độ Đúng Đắn Với Người Do Thái Theo Xác Thịt: Dù căn tính thật của chúng ta là trong Christ, chúng ta vẫn tôn trọng người Do Thái là "những kẻ được ban cho lời tuyên bố của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:2) và cầu nguyện cho sự cứu rỗi của họ (Rô-ma 10:1). Chúng ta không phủ nhận lịch sử hay đặc ân của họ, nhưng chúng ta rao truyền rằng Đấng Mê-si-a mà họ trông đợi chính là Giê-xu người Na-xa-rét, và trong Ngài, mọi người đều có thể trở thành dân sự thật của Đức Chúa Trời.

Chủ đề về Người Do Thái Đen hay Người Israel Đen đưa chúng ta vào một cuộc khảo sát sâu sắc về lịch sử, lời tiên tri và nhất là thần học về giao ước. Kinh Thánh cho thấy dân Y-sơ-ra-ên cổ đại không phải là một nhóm chủng tộc thuần nhất và sự tản lạc của họ là có thật. Tuy nhiên, sự mặc khải trọn vẹn của Tân Ước đã chuyển hướng trọng tâm từ huyết thống xác thịt sang đức tin thuộc linh nơi Chúa Giê-xu Christ.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta tin rằng lời hứa cho Áp-ra-ham rằng "các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước" (Sáng-thế Ký 12:3) đã được ứng nghiệm tối thượng nơi Chúa Giê-xu Christ, dòng dõi của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:16). Và qua Ngài, phước lành của Áp-ra-ham tràn đến cho muôn dân, và tất cả những ai có đức tin trở thành con cháu thật của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:7, 29).

"Anh em há chẳng biết rằng những kẻ chạy đua trong trường đều chạy, nhưng chỉ một người được thưởng sao? Vậy, hãy chạy thể ấy, hầu cho anh em được thưởng." (1 Cô-rinh-tô 9:24)

Thay vì dành năng lượng để tranh luận về dòng dõi xác thịt, chúng ta hãy tập trung vào cuộc đua thuộc linh mà Chúa đã đặt trước mặt. Hãy sống xứng đáng với chức vụ là "dân được lựa chọn", "dân thánh" của Đức Chúa Trời, rao giảng nhân đức của Ngài cho mọi người thuộc mọi màu da, mọi dân tộc, vì trong nhà Cha trên trời có nhiều chỗ ở, và Con Chiên đã chịu chết để chuộc người "trong mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc, mọi nước" (Khải-huyền 5:9).

Ước mong mỗi chúng ta, bất kể nguồn gốc trần thế là gì, đều tìm thấy căn tính trọn vẹn, vĩnh cửu và vinh hiển trong Danh cao cả trên hết mọi danh — Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã phá đổ mọi bức tường ngăn cách và làm cho chúng ta trở nên một dân mới trong Ngài.