Người Di-gan là ai?

Trong những cuộc hành trình của sứ đồ Phao-lô hay trong những câu chuyện về các dân tộc trong Cựu Ước, chúng ta thường bắt gặp hình ảnh của những con người sống đời du mục, rày đây mai đó. Người Di-gan (Romani) là một trong những dân tộc như thế, một cộng đồng với lịch sử lưu lạc đầy bí ẩn và thường bị hiểu lầm. Là Cơ đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để hiểu biết và yêu thương mọi dân tộc, vì mọi người đều được tạo dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:27). Bài viết này sẽ tìm hiểu nguồn gốc lịch sử của người Di-gan và chiếu rọi ánh sáng của Kinh Thánh lên câu chuyện của họ, từ đó rút ra những bài học thuộc linh quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

I. Nguồn Gốc Lịch Sử và Hành Trình Lưu Lạc Của Người Di-gan

Thuật ngữ "Di-gan" (tiếng Anh: Gypsy) bắt nguồn từ chữ "Egyptian" (người Ai Cập), vì người châu Âu thời Trung Cổ tin rằng họ đến từ Ai Cập. Tuy nhiên, nghiên cứu ngôn ngữ học và di truyền học hiện đại đã chỉ ra nguồn gốc thực sự của họ: tiểu lục địa Ấn Độ, cụ thể là vùng phía Bắc Ấn Độ ngày nay. Ngôn ngữ Romani của họ có gốc rễ từ nhóm ngôn ngữ Ấn-Âu (Indo-Aryan).

Khoảng thế kỷ thứ 10 đến 11 sau Chúa, tổ tiên của người Di-gan bắt đầu di cư khỏi Ấn Độ, có lẽ do các cuộc xâm lược và biến động chính trị. Họ di chuyển qua Ba Tư, Armenia, và Đế chế Byzantine. Đến thế kỷ 14-15, họ đã xuất hiện khắp châu Âu. Hành trình của họ gợi nhớ đến hình ảnh của dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng, hay của tổ phụ Áp-ra-ham, là người "đi đến xứ mình sẽ nhận được làm cơ nghiệp, người đi mà không biết mình đi đâu" (Hê-bơ-rơ 11:8). Dù không phải là dân được Chúa hứa ban đất, nhưng số phận lưu lạc của người Di-gan cũng phản chiếu thân phận "khách lạ và kẻ ở đậu" (Lê-vi Ký 25:23) mà mọi con dân Chúa thật đều cảm nhận trên đất này.

II. Đời Sống, Văn Hóa và Những Định Kiến

Người Di-gan nổi tiếng với lối sống du mục (mặc dù ngày nay nhiều người đã định cư), tổ chức thành các nhóm gia tộc lớn, di chuyển bằng xe ngựa (wagon) và sống trong những chiếc xe caravan hay lều trại. Họ mưu sinh bằng các nghề thủ công (rèn sắt, đan lát), buôn bán ngựa, biểu diễn giải trí (âm nhạc, múa, tiên tri, bói toán) và hái lượm. Âm nhạc Di-gan, với giai điệu đầy cảm xúc, đã đóng góp lớn cho âm nhạc thế giới.

Tuy nhiên, suốt chiều dài lịch sử, họ phải đối mặt với sự kỳ thị, trục xuất, bức hại nặng nề, thậm chí là nạn diệt chủng (Porajmos) dưới thời Đức Quốc Xã. Họ bị gán cho là trộm cắp, lừa đảo, phù thủy và bị xa lánh. Điều này khiến chúng ta nhớ đến số phận của người Lê-vi trong xã hội Y-sơ-ra-ên. Khi phân chia đất đai, chi phái Lê-vi "không nhận được phần sản nghiệp nào" (Phục-truyền Luật-lệ Ký 18:1). Họ được phân tán khắp các chi phái để phục vụ trong đền thờ, sống nhờ vào sự chu cấp của các chi phái khác. Họ, ở một góc độ nào đó, cũng là những người "lưu động" về mặt xã hội và kinh tế, hoàn toàn trông cậy vào Đức Giê-hô-va và sự vâng lời của dân sự Ngài.

Một sự tương đồng nữa là thái độ của xã hội châu Âu với người Di-gan rất giống thái độ của người Do Thái thời Chúa Giê-xu đối với người Sa-ma-ri. Người Sa-ma-ri bị khinh miệt, xem là lai ghép và không thuần chủng về cả huyết thống lẫn tôn giáo (Giăng 4:9). Chúa Giê-xu đã phá vỡ định kiến này bằng cách đối thoại với người đàn bà Sa-ma-ri, kể dụ ngôn về người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:33), và ra lệnh cho các môn đồ làm chứng tại Sa-ma-ri (Công-vụ 1:8). Điều này dạy chúng ta bài học sâu sắc về việc vượt qua thành kiến để nhìn thấy phẩm giá và linh hồn của mỗi con người.

III. Góc Nhìn Từ Kinh Thánh: Dân Ngoại, Khách Lạ và Tình Yêu Thương Công Bình

Kinh Thánh không trực tiếp nhắc đến người Di-gan, vì họ xuất hiện trong lịch sử sau khi Kinh Thánh được hoàn tất. Tuy nhiên, các nguyên tắc của Lời Chúa áp dụng cho mọi dân tộc, mọi thời đại, đặc biệt là trong cách đối xử với những người "khách lạ" (stranger) và "ngoại bang" (foreigner).

Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời đã ban nhiều luật lệ rõ ràng để bảo vệ và yêu thương những người ngoại kiều sống giữa dân Y-sơ-ra-ên:

"Các ngươi chớ ức hiếp kẻ khách ngoại bang, vì các ngươi biết thân phận của kẻ khách ngoại bang, bởi các ngươi đã làm khách ngoại bang trong xứ Ê-díp-tô." (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:9)

Luật pháp quy định họ được hưởng quyền lợi trong ngày Sa-bát (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:10), được chia phần trong các kỳ lễ (Phục-truyền Luật-lệ Ký 16:11,14), và được đối xử công bằng trước tòa án (Phục-truyền Luật-lệ Ký 1:16). Lý do căn bản là: "Đức Giê-hô-va... yêu thương khách ngoại bang, ban cho đồ ăn và áo mặc. Vậy, hãy yêu thương khách ngoại bang, vì các ngươi đã làm khách ngoại bang trong xứ Ê-díp-tô." (Phục-truyền Luật-lệ Ký 10:18-19).

Đến Tân Ước, sứ đồ Phao-lô công bố sự phá đổ mọi hàng rào chủng tộc và văn hóa trong Đấng Christ: "Tại đây không còn người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đờn ông hoặc đờn bà; vì trong Đức Chúa Jêsus Christ, anh em thảy đều làm một." (Ga-la-ti 3:28). Sứ mạng của Hội Thánh là rao truyền Phúc Âm "cho mọi dân tộc" (ethne) (Ma-thi-ơ 28:19), từ nguyên ngữ Hy Lạp "ἔθνη" (ethnē) chỉ tất cả các nhóm dân tộc, dòng giống ngoài Do Thái. Điều này chắc chắn bao gồm người Di-gan.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Từ câu chuyện của người Di-gan và ánh sáng Kinh Thánh, chúng ta có thể rút ra những bài học thực tiễn:

1. Bài Học Về Sự Đồng Cảm và Phá Vỡ Định Kiến: Giống như dân Y-sơ-ra-ên từng là nô lệ nơi đất khách, chúng ta cũng từng là "khách lạ" đối với giao ước của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:12). Khi gặp những nhóm người bị xã hội xa lánh, gán nhãn, thay vì vội phán xét, hãy tập nhìn bằng con mắt của ân điển và sự đồng cảm. Hãy tự hỏi: "Nếu gia đình tôi có lịch sử lưu lạc và bị hắt hủi hàng thế kỷ, tôi sẽ trở nên thế nào?"

2. Bài Học Về Đời Sống Hướng Về Quê Hương Thiên Quốc: Lối sống du mục của người Di-gan, dù vì hoàn cảnh, nhắc nhở chúng ta về bản chất tạm bợ của đời này. Chúng ta là những "kẻ ở trọ, kẻ đi đường" (1 Phi-e-rơ 2:11) trên đất. Sự giàu có, an cư thật sự của Cơ đốc nhân không nằm ở nhà cửa, đất đai trần gian, mà ở nơi thiên quốc vĩnh cửu (Hê-bơ-rơ 11:13-16).

3. Bài Học Về Sự Trung Tín Truyền Giáo Cho Mọi Dân Tộc: Người Di-gan có mặt ở khắp các châu lục. Họ là một "nhóm dân tộc" (people group) rõ ràng cần ánh sáng Phúc Âm. Có những tổ chức truyền giáo chuyên biệt đang tìm cách đem Tin Lành đến cho họ. Chúng ta có thể cầu nguyện, ủng hộ, và sẵn sàng chia sẻ tình yêu Chúa nếu có cơ hội gặp gỡ họ, bắt đầu bằng tình bạn chân thành, chứ không phải thái độ thượng đế.

4. Bài Học Về Công Lý và Sự Bênh Vực Người Yếu Thế: Lời Chúa luôn đứng về phía người bị áp bức, nghèo khó và ngoại kiều (Thi-thiên 146:9). Là con cái Chúa, chúng ta được kêu gọi "làm sự công bình, ưa sự nhân từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời" (Mi-chê 6:8). Điều này có thể thể hiện qua việc lên tiếng chống lại những định kiến, phân biệt đối xử trong xã hội dựa trên nguồn gốc hay lối sống của một nhóm người.

Kết Luận

Người Di-gan không phải là một huyền thoại hay một hình ảnh lãng mạn trong âm nhạc, mà là một dân tộc bằng xương bằng thịt, với một lịch sử đau thương nhưng cũng đầy sức sống bền bỉ. Hành trình của họ, dù không nằm trong các trang Kinh Thánh, vẫn nằm trong cái nhìn quan phòng và tình yêu thương của Đức Chúa Trời. Qua câu chuyện của họ, Chúa nhắc nhở chúng ta về ơn gọi cao quý của Hội Thánh: trở thành một cộng đồng của ân điển, nơi mọi hàng rào thù nghịch bị phá đổ (Ê-phê-sô 2:14), nơi mọi dân tộc, mọi chi phái, mọi thứ tiếng đều được quy tụ dưới chân Chúa Giê-xu Christ (Khải-huyền 7:9).

Ước mong rằng mỗi chúng ta, với tư cách là "dân ngoại" được kết nạp vào nhà Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:19), sẽ có một tấm lòng rộng mở, một cái nhìn đầy ân điển và một sự nhiệt thành cầu nguyện cho mọi dân tộc – bao gồm cả những anh chị em Di-gan – để họ cũng được nghe và tiếp nhận Phúc Âm cứu rỗi vinh hiển của Đấng Christ.

"Hãy đi khắp thế gian, giảng Tin Lành cho mọi người." (Mác 16:15)