Chủ nghĩa nhân văn Kitô giáo là gì?

Trong một thế giới đề cao giá trị cá nhân và quyền con người, thuật ngữ "chủ nghĩa nhân văn" thường được hiểu là một hệ tư tưởng thế tục, đặt con người làm trung tâm và thước đo của mọi giá trị, thường loại bỏ Đức Chúa Trời ra khỏi phương trình. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, tồn tại một quan điểm hoàn toàn khác biệt và thâm sâu: Chủ nghĩa Nhân Văn Kitô Giáo. Đây không phải là một học thuyết do con người lập ra, mà là một lăng kính Kinh Thánh để nhìn nhận phẩm giá, giá trị, ơn gọi và số phận đời đời của con người, dựa trên mặc khải của chính Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá nền tảng Kinh Thánh của chủ nghĩa nhân văn đích thực, được soi sáng bởi Lời Đức Chúa Trời.

Sự khởi đầu của mọi nhận thức đúng đắn về con người trong Cơ Đốc giáo nằm ở những chương đầu tiên của Kinh Thánh. Sáng-thế Ký 1:26-27 chép: "Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình Ta và theo tượng Ta... Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ."

Khái niệm "Imago Dei" (tiếng Latinh cho "Hình Ảnh của Đức Chúa Trời") là cốt lõi. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "hình" (צֶלֶם, *tselem*) và "tượng" (דְּמוּת, *demuth*) không chỉ về ngoại hình, mà chỉ về sự tương đồng về bản chất và chức năng. Con người được ban cho:

• Phẩm giá thiêng liêng: Giá trị của con người không đến từ thành tựu, chủng tộc, hay địa vị, mà từ chính nguồn gốc thiêng liêng – được Đấng Tạo Hóa trực tiếp ban cho.
• Năng lực quan hệ: Khả năng có mối tương giao với Đức Chúa Trời (thuộc linh) và với nhau (xã hội).
• Quyền quản trị có trách nhiệm: Con người được ủy thác cai quản công trình sáng tạo của Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:28), phản ánh quyền tể trị của Ngài.
• Lương tâm và đạo đức: Khả năng nhận biết điều thiện, điều ác, và có ý chí tự do để lựa chọn.

Tuy nhiên, Kinh Thánh không ngây thơ. Chủ nghĩa nhân văn đích thực phải đối diện với thực trạng đau lòng: hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người đã bị hư hoại nghiêm trọng bởi tội lỗi. Sáng-thế Ký 3 ghi lại sự sa ngã, khi con người chọn không vâng lời Đấng Tạo Hóa. Hậu quả là sự phân cách với Đức Chúa Trời, sự hủy hoại trong các mối quan hệ (đổ lỗi, thống trị), và sự nguyền r�a trên công trình sáng tạo.

Sứ đồ Phao-lô mô tả hiện trạng này trong Rô-ma 3:23: "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời." Từ "thiếu mất" (ὑστεροῦνται, *hysterountai*) trong tiếng Hy Lạp diễn tả một sự thiếu hụt, không đạt đến mục đích. Hình ảnh Đức Chúa Trời bị méo mó, tuy không bị xóa bỏ hoàn toàn (xem Gia-cơ 3:9), nhưng bị che khuất bởi tội lỗi. Đây là lý do tại sao chủ nghĩa nhân văn thế tục, dù có thể nhận ra một số giá trị con người, lại thất bại trong việc giải thích nguồn gốc sâu xa của sự ác và sự bại hoại trong chính con người.

Đây là điểm then chốt làm nên sự khác biệt căn bản. Chủ nghĩa nhân văn Kitô giáo tìm thấy sự thể hiện trọn vẹn và sự phục hồi tuyệt đối nơi Chúa Giê-xu Christ. Ngài không chỉ là một bậc thầy đạo đức, mà chính Ngài là Đức Chúa Trời nhập thể, hình ảnh trọn vẹn của Đức Chúa Trời trong thân xác con người.

Cô-lô-se 1:15 tuyên bố: "Ấy chính Ngài [Christ] là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được..." (τὸ εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, *to eikon tou Theou tou aoratou*). Trong Hê-bơ-rơ 1:3, Chúa Giê-xu được mô tả là "sự chói sáng của sự vinh hiển Đức Chúa Trời và hình bóng của bổn thể Ngài." Ngài cho chúng ta thấy con người đích thực phải như thế nào: hoàn toàn vâng phục Đức Chúa Trời, yêu thương phục vụ người lân cận, và sống trong sự hiệp một trọn vẹn với Cha.

Quan trọng hơn, Chúa Giê-xu đã chết trên thập tự giá để chuộc tội và phục hồi hình ảnh Đức Chúa Trời trong những ai tin nhận Ngài. Sự cứu chuộc không chỉ là tha tội, mà còn là một tiến trình tái tạo. Rô-ma 8:29 tiết lộ mục đích của Đức Chúa Trời: "Vì những kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình bóng Con Ngài..." Từ "giống như hình bóng" (συμμόρφους, *symmorphous*) nghĩa là cùng một hình dạng, đồng dạng. Chúa Thánh Linh đang làm công việc biến đổi tín đồ ngày càng trở nên giống Chúa Christ (2 Cô-rinh-tô 3:18).

Chủ nghĩa nhân văn Kitô giáo không phải là lý thuyết suông, mà phải thể hiện qua đời sống hằng ngày của Hội Thánh và cá nhân tín đồ.

1. Trong Cách Nhìn Về Bản Thân và Người Khác:
Chúng ta phải xem mình và người khác như những tạo vật mang hình ảnh Đức Chúa Trời, dù bị hư hoại. Điều này dẫn đến:

• Sự khiêm nhường và biết ơn: Phẩm giá của tôi đến từ Đấng Tạo Hóa, không phải tự tôi tạo ra. Tôi được phục hồi bởi ân điển, không bởi việc làm (Ê-phê-sô 2:8-9).
• Sự tôn trọng tuyệt đối: Từ người chưa tin, người nghèo, người yếu đuối, kẻ thù, cho đến thai nhi và người già yếu – tất cả đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời và có giá trị vĩnh cửu. Gia-cơ 3:9-10 cảnh cáo việc dùng cùng một cái lưỡi để ngợi khen Chúa và nguyền rủa loài người được tạo nên theo hình ảnh Ngài.

2. Trong Đời Sống Hội Thánh:
Hội Thánh là cộng đồng của những con người mới, nơi hình ảnh Đức Chúa Trời đang được phục hồi. Điều này đòi hỏi:

• Tình yêu thương huynh đệ (Giăng 13:34-35): Yêu nhau như Christ đã yêu – một tình yêu hy sinh, phục vụ, nhằm xây dựng nhau.
• Sự hiệp một trong sự đa dạng (Ga-la-ti 3:28): Trong Christ, mọi rào cản chủng tộc, giai cấp, giới tính đều bị phá đổ. Mọi người đều có giá trị ngang nhau trước thập tự giá.
• Chức vụ chữa lành và phục hồi: Hội Thánh được gọi để mang sự phục hồi của Christ đến với những con người bị tổn thương, gánh nặng và tội lỗi.

3. Trong Sự Dấn Thân Với Thế Giới:
Vì Đức Chúa Trời yêu thế gian (Giăng 3:16), chúng ta cũng được kêu gọi để phục vụ thế giới. Điều này bao gồm:

• Công lý và lòng thương xót (Mi-chê 6:8): Đấng tranh đấu cho người nghèo, cô thế, bị áp bức. Bênh vực nhân quyền thực sự là bênh vực phẩm giá thiêng liêng của con người.
• Quản trị môi trường có trách nhiệm: Chăm sóc công trình sáng tạo là trách nhiệm được ủy thác từ ban đầu, thể hiện sự tôn trọng Đấng Tạo Hóa và nơi ở của nhân loại.
• Truyền giáo: Hành động nhân văn cao cả nhất là chia sẻ Tin Lành cứu rỗi, đưa con người từ sự hư mất về với Đấng có thể phục hồi nhân tính trọn vẹn cho họ.

Để hiểu rõ, chúng ta cần phân biệt:

Chủ nghĩa Nhân Văn Kitô Giáo là một quan điểm toàn diện, thực tế và đầy hy vọng về con người. Nó bắt đầu với vinh quang của sự sáng tạo (Imago Dei), đi ngang qua bi kịch của sự sa ngã, và đạt đến đỉnh cao nơi sự phục hồi qua Chúa Cứu Thế Giê-xu. Nó không tôn thờ con người, mà tôn vinh Đấng Tạo Hóa đã ban cho con người phẩm giá độc nhất và một định mệnh vĩnh cửu.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống và thể hiện chủ nghĩa nhân văn đích thực này. Hãy nhìn mọi người qua lăng kính của thập tự giá: với lòng thương xót vì họ là những tạo vật sa ngã, và với sự tôn trọng vì họ được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời. Hãy để đời sống chúng ta – trong cách đối xử với gia đình, đồng nghiệp, người lạ và cả kẻ thù – là một bản tuyên ngôn sống động về phẩm giá con người được tìm thấy trong Christ. Cuối cùng, chủ nghĩa nhân văn vĩ đại nhất chính là Tin Lành: Con Đức Chúa Trời trở nên con người, chịu chết vì con người, để phục hồi con người trở nên con cái Đức Chúa Trời. A-men.