Chủ nghĩa cuồng tín Cơ Đốc là gì?

Trong hành trình đức tin, ranh giới giữa lòng nhiệt thành nồng cháy cho Chúa và sự cuồng tín tôn giáo đôi khi có thể trở nên mờ nhạt. Lịch sử Hội Thánh đã chứng kiến không ít những thời điểm mà sự nhiệt thành thiếu hiểu biết hoặc bị dẫn dắt bởi tà giáo đã dẫn đến những hệ quả đau lòng, đi ngược lại hoàn toàn với tinh thần yêu thương và tự do của Phúc Âm. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu về hiện tượng “chủ nghĩa cuồng tín Cơ Đốc” dưới ánh sáng của Kinh Thánh, phân biệt nó với đức tin chân chính, và tìm kiếm con đường cân bằng theo gương mẫu của Chúa Giê-xu Christ.

Trước hết, chúng ta cần làm rõ ngôn từ. Kinh Thánh luôn cổ vũ một đức tin sống động và nhiệt thành. Sứ đồ Phao-lô viết: “Lấy lòng sốt sắng, nóng nảy mà hầu việc Chúa” (Rô-ma 12:11). Từ “sốt sắng” trong nguyên ngữ Hy Lạp là ‘zeo’ (ζέω), mang nghĩa sôi sục, nóng cháy. Đây là đặc tính của một Cơ Đốc nhân được Thánh Linh cảm động, khao khát vinh quang Chúa và sự cứu rỗi của người khác.

Tuy nhiên, chủ nghĩa cuồng tín (fanaticism) trong bối cảnh Cơ Đốc là trạng thái mà lòng nhiệt thành tôn giáo vượt khỏi khuôn khổ của lẽ thật Kinh Thánh và tình yêu thương. Nó thường đặc trưng bởi:

• Chủ nghĩa độc đoán tuyệt đối: Tin rằng chỉ mình hoặc nhóm mình mới nắm giữ và hiểu toàn bộ lẽ thật, từ chối mọi quan điểm, giải kinh khác, dù là từ những tín hữu trưởng thành khác.
• Tinh thần kết án và bài trừ: Dễ dàng gán nhãn “theo ma quỷ”, “bội đạo” hoặc “không được cứu” cho những ai không đồng ý hoàn toàn với các quan điểm thần học, nghi lễ hoặc sự dạy dỗ của nhóm mình.
• Tập trung cực đoan vào các chi tiết phụ: Đặt nặng những quy tắc, luật lệ bên ngoài (ăn uống, trang phục, ngày lễ) lên trên các nguyên tắc nền tảng của đức tin như công bình, thương xót và đức tin (Ma-thi-ơ 23:23).
• Tinh thần bè phái: Tạo ra và củng cố bản sắc nhóm bằng cách tự tách biệt quá mức khỏi phần còn lại của Thân Thể Đấng Christ, thường đi kèm với sự tôn sùng lãnh đạo quá mức.
• Sự sợ hãi và kiểm soát: Sử dụng sự đe dọa về sự đoán phạt, mất sự cứu rỗi, hoặc sự chối bỏ của cộng đồng để kiểm soát tư tưởng và hành vi của tín đồ.

Kinh Thánh không dùng từ “cuồng tín”, nhưng cung cấp nhiều ví dụ sống động về những thái độ và hành vi phản ánh tinh thần này.

1. Các Thầy Thông Giáo và Người Pha-ri-si: Đây là nhóm người được Chúa Giê-xu cảnh báo nặng nề nhất. Sự cuồng tín của họ thể hiện ở việc giữ luật cách tỉ mỉ bên ngoài nhưng bỏ qua cốt lõi bên trong. Họ “nghiêm ngặt giữ đạo” đến mức bóp nghẹt lòng thương xót (Lu-ca 6:7). Chúa Giê-xu gọi họ là “mồ mả tô vôi, bề ngoài trắng đẹp, nhưng bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ ô uế” (Ma-thi-ơ 23:27). Họ nhiệt thành truyền bá đạo mình, nhưng lại khiến người ta trở nên “con của địa ngục” gấp đôi họ (Ma-thi-ơ 23:15). Đây là hình ảnh kinh điển của chủ nghĩa hình thức cuồng tín.

2. Sau-lơ Trước Khi Trở Thành Phao-lô: Chính Sứ đồ Phao-lô đã thừa nhận về quá khứ cuồng tín của mình: “Về luật pháp, thì tôi là người Pha-ri-si; về lòng sốt sắng, thì tôi là kẻ bắt bớ Hội thánh” (Phi-líp 3:5-6). Ông “tưởng rằng nên làm nhiều sự trái ngược với danh Jêsus” (Công vụ 26:9). Lòng nhiệt thành vì truyền thống tôn giáo (Do Thái giáo) của ông đã dẫn đến hành động bạo lực – bắt bớ – chống lại chính những người của Đấng Christ. Điều này cho thấy sự nhiệt thành không dựa trên lẽ thật có thể trở nên nguy hiểm khủng khiếp.

3. Những Người Chống Đối Sứ Đồ Phao-lô Tại Giê-ru-sa-lem: Trong Công vụ 21-22, chúng ta thấy một đám đông người Do Thái “nổi giận” và la ó rằng Phao-lô “chẳng đáng sống trên đất nữa” (Công vụ 22:22) chỉ vì nghe tin ông giảng cho dân ngoại. Lòng nhiệt thành bảo vệ đền thờ và truyền thống của họ đã biến thành sự cuồng bạo mù quáng, sẵn sàng giết người.

Theo phân đoạn then chốt Ga-la-ti 5:1-6, gốc rễ của vấn đề nằm ở sự quay trở lại với “ách của luật pháp” và từ bỏ sự tự do trong ân điển. Chủ nghĩa cuồng tín thường nảy sinh khi người ta cố gắng thêm các điều kiện, quy tắc ngoại tại vào Phúc Âm thuần túy của sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin nơi Đấng Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Nó biến đức tin thành một hệ thống hiệu suất: “Làm được điều này, tránh điều kia, bạn mới thật sự thuộc về Chúa”. Điều này trực tiếp chối bỏ công việc hoàn tất của Chúa Giê-xu trên thập tự giá.

Từ ngữ Hy Lạp cho “ánh sáng” (phōs) và “sự mặc khải” rất quan trọng. Cuồng tín thường hoạt động trong sự thiếu ánh sáng toàn diện của Lời Chúa, thay vào đó tập trung vào một vài câu Kinh Thánh bị cô lập và giải nghĩa méo mó để hỗ trợ cho quan điểm cực đoan của mình.

1. Đối Với Cá Nhân: Nó đánh cắp sự bình an và tự do trong Đấng Christ (Giăng 8:36), thay vào đó là gánh nặng tội lỗi, sợ hãi và mặc cảm. Người tin trở nên mệt mỏi vì cố gắng đạt đến một tiêu chuẩn không thể nào với tới.
2. Đối Với Hội Thánh: Nó gây chia rẽ (1 Cô-rinh-tô 1:10-13), làm tổn thương tình yêu thương giữa vòng anh em, và tạo ra một hình ảnh méo mó về Đấng Christ cho thế giới bên ngoài.
3. Đối Với Công Cuộc Truyền Giáo: Nó biến Phúc Âm thành một thứ luật lệ khắt khe, mất đi sức hấp dẫn của tình yêu thương và ân điển, khiến người ngoài khó có thể đến với Chúa.
4. Đối Với Chính Lẽ Thật: Nó tạo ra những “thù nghịch giả mạo” và khiến người ta đánh mất sự tập trung vào những điều thiết yếu của đức tin.

Làm thế nào để giữ lòng nhiệt thành lành mạnh mà không rơi vào chủ nghĩa cuồng tín? Kinh Thánh vạch ra con đường rõ ràng:

1. Lấy Tình Yêu Thương Làm Tiêu Chuẩn Tối Cao: Sứ đồ Phao-lô khẳng định dù có “được ơn nói tiên tri… thông hiểu mọi sự mầu nhiệm… hay là có cả đức tin đến nỗi dời núi được” mà không có tình yêu thương, thì cũng chỉ là “hư không” (1 Cô-rinh-tô 13:1-2). Mọi sự nhiệt thành, hiểu biết, hay kỷ luật đều phải được kiểm chứng bằng tình yêu thương dành cho Chúa và cho người lân cận (Mác 12:30-31).

2. Sống Trong Sự Tự Do Của Ân Điển: Hãy nghiệm lấy lời trong Ga-la-ti 5:1: “Ấy là để chúng ta được tự do mà Christ đã buông tha chúng ta. Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách tôi mọi nữa.” Đức tin chân chính giải phóng chúng ta khỏi sự nô lệ của tội lỗi VÀ khỏi sự nô lệ của luật lệ cứng nhắc.

3. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Khiêm Nhường Và Có Thể Dạy Được: Nhận biết rằng sự hiểu biết của chúng ta là “chưa trọn vẹn” (1 Cô-rinh-tô 13:9). Sẵn sàng lắng nghe, tra cứu Kinh Thánh và học hỏi từ những tín hữu trưởng thành khác trong đại gia đình đức tin rộng lớn hơn.

4. Tập Trung Vào Điều Cốt Yếu – Chính Chúa Giê-xu Christ: Hê-bơ-rơ 12:2 kêu gọi chúng ta “nhìn xem Đức Chúa Jêsus, là cội rễ và cuối cùng của đức tin.” Mọi sự dạy dỗ, sinh hoạt phải quy về Ngài, làm tôn cao Ngài, chứ không phải tôn cao một hệ thống giáo lý, một nhóm người, hay một cá nhân lãnh đạo nào.

5. Thử Các Thần Linh Và Giữ Lại Điều Lành: (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21). Hãy dùng Kinh Thánh như thước đo tối hậu cho mọi lời dạy. Một tín hiệu cảnh báo là khi một nhóm hay cá nhân ngăn cản bạn đọc Kinh Thánh độc lập hoặc tham khảo các nguồn giảng dạy khác ngoài họ.

Chủ nghĩa cuồng tín Cơ Đốc là một sự sai lạc nguy hiểm, thay thế mối quan hệ sống động với Chúa Giê-xu Christ bằng một hệ thống luật lệ khô khan, lòng kết án và tinh thần bè phái. Nó là kẻ thù của ân điển và tình yêu thương. Là những người tin theo Chúa, chúng ta được kêu gọi để có một đức tin sáng suốt: nhiệt thành nhưng đầy yêu thương, vững vàng trong lẽ thật nhưng khiêm nhường trong tinh thần, sốt sắng trong sự phụng sự nhưng luôn tìm kiếm sự hiệp một của Thánh Linh. Hãy để lời của Sứ đồ Phao-lô trong Cô-lô-se 2:6-7 là kim chỉ nam cho chúng ta: “Vậy, anh em đã nhận Đức Chúa Jêsus Christ thể nào, thì hãy bước đi trong Ngài thể ấy; hãy châm rễ và lập nền trong Ngài, lấy đức tin làm cho bền vững, tỏ lòng biết ơn, và dư dật trong sự cảm tạ.” Một đời sống được châm rễ sâu trong Đấng Christ và tình yêu của Ngài sẽ không bao giờ có thể là một đời sống cuồng tín.