Bill Gothard và Viện Nguyên Lý Căn Bản cho Đời Sống
Trong nhiều thập kỷ qua, cộng đồng Cơ Đốc giáo, đặc biệt là trong các nhóm Tin Lành bảo thủ và phong trào gia đình tại gia (homeschooling), đã chịu ảnh hưởng sâu rộng bởi những lời dạy của một nhân vật tên Bill Gothard và tổ chức của ông – Viện Nguyên Lý Căn Bản cho Đời Sống (Institute in Basic Life Principles – IBLP). Bài viết nghiên cứu này nhằm mục đích tìm hiểu con người, học thuyết, ảnh hưởng, và đánh giá những lời dạy này dưới ánh sáng của Lời Chúa, Kinh Thánh.
Bill Gothard (sinh năm 1934) là một diễn giả, cố vấn, và nhà lãnh đạo tôn giáo người Mỹ. Ông bắt đầu sự nghiệp với tư cách là một thanh niên làm việc với các nhóm thanh thiếu niên. Năm 1961, ông phát triển một khóa học với tên gọi “Basic Youth Conflicts Seminar” (Hội thảo Những Xung đột Căn bản của Tuổi trẻ), tiền thân của những gì sau này trở thành chương trình hội thảo đồ sộ của IBLP.
Năm 1964, ông chính thức thành lập Viện Nguyên Lý Căn Bản cho Đời Sống. Trọng tâm của IBLP là một loạt các hội thảo kéo dài nhiều ngày, trình bày về “các nguyên lý vũ trụ” được cho là chi phối mọi lĩnh vực của đời sống, từ thuộc linh, gia đình, hôn nhân, giáo dục con cái, tài chính, cho đến sức khỏe. Các hội thảo này thu hút hàng triệu người tham dự trong suốt những năm 1970-1990 và được phổ biến rộng rãi qua các băng đĩa, sách vở, tài liệu.
Gothard tự nhận mình đã khám phá ra các “nguyên lý” này từ việc nghiên cứu Kinh Thánh một cách có hệ thống, và ông trình bày chúng như một “cẩm nang” hay “bản thiết kế” của Đức Chúa Trời cho một đời sống thành công và không có xung đột.
Hệ thống giáo lý của IBLP rất phức tạp, nhưng có thể tóm tắt qua một số trụ cột chính, cần được xem xét kỹ lưỡng dưới ánh sáng Kinh Thánh.
1. Học Thuyết về “Quyền Bảo Hộ” (Umbrellas of Authority) và Sự Phục Tùng Tuyệt Đối:
Đây có lẽ là giáo lý nổi tiếng và gây tranh cãi nhất. Gothard dạy rằng Đức Chúa Trời thiết lập một hệ thống “quyền bảo hộ” chồng lên nhau. Mỗi cá nhân (vợ, con cái, nhân viên) đều ở dưới “chiếc dù bảo vệ” của một người có thẩm quyền (chồng, cha, chủ). Sự bảo vệ và phước hạnh của Đức Chúa Trời chỉ đến khi cá nhân đó ở trong phạm vi chiếc dù ấy, tức là phục tùng tuyệt đối người có thẩm quyền. Nếu bước ra ngoài (không vâng lời), họ sẽ mất đi sự bảo vệ và trở nên dễ bị tổn thương bởi ma quỷ và những hậu quả xấu.
Giải Kinh và Phân Tích: Khái niệm “quyền bảo hộ” này không trực tiếp xuất hiện trong Kinh Thánh. Kinh Thánh dạy về sự phục tùng trong các mối quan hệ (Ê-phê-sô 5:22-24; 6:1; Cô-lô-se 3:18-20; Rô-ma 13:1), nhưng luôn đặt trong bối cảnh của tình yêu thương, sự tôn trọng lẫn nhau và trên hết là sự phục tùng Chúa Cứu Thế. Sách Ê-phê-sô 5:21 dạy: “Hãy kính sợ Đấng Christ mà vâng phục nhau”, thiết lập nguyên tắc hỗ tương. Quan trọng hơn, Kinh Thánh đầy dẫy những gương của những người phải vâng lời Đức Chúa Trời hơn là vâng lời người ta (Công vụ 5:29). Các tiên tri, các sứ đồ thường đứng lên chống lại những nhà cầm quyền tôn giáo và chính trị sai trật. Học thuyết “quyền bảo hộ” có nguy cơ biến sự phục tùng con người thành tuyệt đối, che khuất thẩm quyền tối cao của Đấng Christ và có thể tạo ra môi trường cho sự lạm dụng.
2. Sự Nhấn Mạnh vào Các Luật Lệ và Danh Sách:
Giáo huấn của IBLP nổi tiếng với những danh sách dài: “7 nguyên lý”, “49 đức tính”, “các mẫu tính cách”, các quy tắc chi tiết về trang phục (áo dài, váy dài cho phụ nữ), giải trí (cấm nhạc rock, jazz, nhiều loại phim ảnh), và thậm chí cả ẩm thực.
Giải Kinh và Phân Tích: Trong khi Kinh Thánh đưa ra các nguyên tắc thánh khiết, trọng tâm của Tân Ước là ân điển, tự do trong Đấng Christ và sự sống bởi Thánh Linh. Chúa Giê-xu quở trách những người Pha-ri-si vì “há lại vì cớ truyền thống của các ngươi mà bỏ điều răn của Đức Chúa Trời sao?” (Ma-thi-ơ 15:3). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo về sự “tù mình” dưới các luật lệ: “Vậy nếu anh em đã chết với Đấng Christ về sự sơ học của thế gian, thì làm sao lại chịu để cho những thể lệ nầy ép buộc mình, như anh em còn sống trong thế gian? Chớ lấy, chớ nếm, chớ rờ...” (Cô-lô-se 2:20-21). Ông nhấn mạnh rằng “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 2:8). Việc áp đặt một hệ thống luật lệ phức tạp từ bên ngoài có thể dẫn đến chủ nghĩa hình thức và đánh mất niềm vui của sự tự do trong ân điển.
3. Giáo Dục Con Cái với Sự Trừng Phạt Thể Xác:
IBLP cổ vũ mạnh mẽ việc sử dụng roi (cây gỗ nhỏ) để “uốn nắn” ý chí của trẻ từ rất sớm, dựa trên cách giải thích các câu Châm ngôn như 13:24, 22:15, 23:13-14.
Giải Kinh và Phân Tích: Kinh Thánh nói về kỷ luật, nhưng luôn trong bối cảnh của tình yêu thương, sự khôn ngoan và mục đích hướng dẫn, không phải sự đè nén hay phá vỡ ý chí. Ê-phê-sô 6:4 dạy: “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó”. Từ Hy Lạp được dùng cho “nuôi nấng” là ektrephō, mang nghĩa nuôi dưỡng, chăm sóc đến khi trưởng thành. Sự kỷ luật phải dẫn đến sự ăn năn và hướng về ân điển, không phải sự sợ hãi thuần túy. Cách tiếp cận cứng nhắc của IBLP có thể bỏ qua sự nhạy cảm, tính cách riêng biệt của từng đứa trẻ và bối cảnh văn hóa của sách Châm ngôn.
Trong nhiều năm, đã có những lời đồn và chất vấn về các học thuyết của IBLP. Tuy nhiên, bước ngoặt lớn xảy ra vào năm 2014, khi tờ Chicago Tribune đăng loạt bài điều tra với những cáo buộc nghiêm trọng từ hơn 30 phụ nữ về việc Bill Gothard quấy rối tình dục và có những hành vi không phù hợp. Ngoài ra, nhiều cựu thành viên lên tiếng về môi trường độc hại, sự lạm dụng tâm linh (spiritual abuse), và những tổn thương sâu sắc do hệ thống luật lệ khắc nghiệt và văn hóa che đậy tội lỗi gây ra.
Trước sức ép, Bill Gothard đã từ chức Chủ tịch IBLP vào tháng 3/2014. Tổ chức này từ đó suy yếu đáng kể, trở thành một bài học đau đớn về sự nguy hiểm khi đặt quá nhiều quyền lực và uy tín vào một con người (tục gọi “cult of personality”), và về hậu quả của một nền thần học lệch lạc nhấn mạnh sự phục tùng con người và luật pháp hơn là ân điển và thẩm quyền của Đấng Christ.
Điều này nhắc nhở chúng ta lời cảnh báo nghiêm túc trong Ga-la-ti 1:6-9 về việc đi theo một “tin lành khác”, và lời dạy trong I Giăng 4:1: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ”.
Từ câu chuyện về Bill Gothard và IBLP, chúng ta rút ra được những bài học quý giá cho hành trình đức tin cá nhân và cộng đồng:
1. Đặt Đấng Christ và Ân Điển Làm Trung Tâm: Nền tảng đức tin của chúng ta phải luôn là Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá của Ngài, không phải là một hệ thống nguyên lý hay luật lệ hoàn hảo nào của con người. Sự công bình của chúng ta đến từ đức tin nơi Christ (Phi-líp 3:9), không từ việc tuân thủ các danh sách quy tắc.
2. Sự Phục Tùng Đúng Nghĩa Theo Kinh Thánh: Học sự phục tùng trong tình yêu thương và sự khôn ngoan, với nhận thức rõ ràng rằng thẩm quyền tối cao thuộc về Đức Chúa Trời. Dạy con cái vâng lời “trong Chúa” (Ê-phê-sô 6:1), nghĩa là có giới hạn khi mệnh lệnh đi ngược lại Lời Chúa.
3. Sự Cần Thiết Của Tính Giải Trình (Accountability): Không một lãnh đạo thuộc linh nào được đứng trên sự sửa dạy. Mọi mục sư, giáo sư đều phải chịu sự giải trình trước Hội Thánh địa phương và các trưởng lão khác (I Ti-mô-thê 5:19-20). Cần cảnh giác với những người tự cho mình có sự mặc khải đặc biệt hoặc không chịu ai chất vấn.
4. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Thay Vì Chỉ Hình Thức Bên Ngoài: Chúa Giê-xu phán: “Vì tự trong, tức là từ lòng người mà ra những ác tưởng...” (Mác 7:21). Thay vì chỉ tập trung vào trang phục, âm nhạc, ta cần được Lời Chúa và Thánh Linh biến đổi từ bên trong (Rô-ma 12:2).
5. Chữa Lành và Tha Thứ: Đối với những ai đã bị tổn thương bởi các hệ thống lạm dụng tâm linh, hãy tìm đến sự chữa lành từ Chúa và sự hỗ trợ từ một Hội Thánh lành mạnh. Hãy nhớ rằng ân điển của Chúa đủ cho bạn (II Cô-rinh-tô 12:9).
Bill Gothard và IBLP từng là một hiện tượng có sức ảnh hưởng lớn, đáp ứng khát khao của nhiều Cơ Đốc nhân muốn có một “lối sống đúng đắn” theo Kinh Thánh. Tuy nhiên, bằng việc xây dựng một hệ thống giáo lý phức tạp, đề cao quyền lực con người và luật lệ, họ đã vô tình (hoặc cố ý) che khuất tin lành đơn sơ về ân điển và thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ. Sự sụp đổ của họ là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự cần thiết của tỉnh thức (discernment) thuộc linh.
Là những người tin Chúa, chúng ta được kêu gọi không phải để nô lệ dưới một bộ luật mới, nhưng để bước đi trong tự do và tương giao với Chúa Thánh Linh. “Ấy là cho sự tự do mà Đấng Christ đã làm cho chúng ta được tự do. Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách tôi mọi nữa” (Ga-la-ti 5:1). Mong rằng mỗi chúng ta luôn lấy Kinh Thánh làm tiêu chuẩn tối cao, tôn cao duy nhất Đấng Christ, và tìm kiếm sự dẫn dắt từ Thánh Linh trong sự hiệp một với Hội Thánh địa phương.