Điều gì đã xảy ra tại Công đồng Vatican I / Công đồng Vatican thứ nhất?

Là những người nghiên cứu Kinh Thánh theo truyền thống Tin Lành, chúng ta nhìn nhận lịch sử Hội Thánh qua lăng kính của Lời Chúa. Khi tìm hiểu về Công đồng Vatican I (1869-1870), một sự kiện quan trọng trong lịch sử Công giáo La Mã, điều cốt yếu không phải là tranh luận giáo hội học, mà là đối chiếu các tín điều được tuyên bố với nền tảng không thể sai lầm của Kinh Thánh. Bài viết này không nhằm mục đích phê phán, nhưng để làm sáng tỏ chân lý Kinh Thánh, khẳng định lại nền tảng duy nhất của đức tin Cơ Đốc: Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao (Sola Scriptura), và Chúa Giê-xu Christ là Đầu duy nhất của Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:23).

Công đồng Vatican I (Công đồng Chung thứ 20 theo cách tính của Công giáo) được triệu tập bởi Giáo hoàng Piô IX và kết thúc đột ngột vào năm 1870 do chiến tranh. Công đồng này đã ra hai văn kiện quan trọng: Hiến chế tín lý về Đức tin Công giáo (Dei Filius) và Hiến chế tín lý về Hội Thánh Chúa Kitô (Pastor Aeternus). Trong đó, Pastor Aeternus đã định tín hai giáo lý gây nhiều tranh luận nhất:

1. Quyền Tối Thượng Pháp Quyền (Primacy of Jurisdiction) của Giám mục Rô-ma (Giáo hoàng) trên toàn thể Hội Thánh.
2. Tín điều Bất Khả Ngộ (Papal Infallibility) của Giáo hoàng khi ngài công bố tín điều ex cathedra (từ ngai tòa) về các vấn đề đức tin và luân lý.

Từ góc độ nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta cần kiểm nghiệm những tuyên bố này dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Nền tảng cho thẩm quyền của Giáo hoàng thường được rút từ phân đoạn Ma-thi-ơ 16:18-19: "Còn ta, ta bảo ngươi rằng: Ngươi là Phi-e-rơ, ta sẽ lập Hội thánh ta trên đá nầy, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó. Ta sẽ giao chìa khóa nước thiên đàng cho ngươi; hễ điều gì mà ngươi buộc dưới đất, thì cũng sẽ phải buộc ở trên trời, và điều gì mà ngươi mở dưới đất, thì cũng sẽ được mở ở trên trời."

Việc giải kinh chính xác ở đây là tối quan trọng. Từ Hy Lạp được dùng cho "Phi-e-rơ" là Petros (Πέτρος), chỉ một hòn đá nhỏ, trong khi từ dùng cho "đá" mà Hội Thánh được xây dựng trên đó là petra (πέτρα), chỉ tảng đá lớn, nền tảng. Sự khác biệt này chỉ rõ rằng "tảng đá" (petra) không phải là con người Phi-e-rơ, mà là lời tuyên xưng của Phi-e-rơ về Đấng Christ được ghi ngay trước đó: "Chúa là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống" (Ma-thi-ơ 16:16). Nền tảng của Hội Thánh là chính Chúa Giê-xu Christ và lẽ thật về Ngài. Sứ đồ Phao-lô xác nhận điều này: "Vì, chẳng có ai có thể lập một nền khác ngoài nền đã lập, là Đức Chúa Jêsus Christ" (1 Cô-rinh-tô 3:11). Chính Phi-e-rơ cũng gọi Chúa Giê-xu là "đá sống" và tín đồ là "đá sống" (1 Phi-e-rơ 2:4-5), nhưng duy chỉ Chúa Giê-xu là "đá góc nhà" (1 Phi-e-rơ 2:6-7, trích từ Thi-thiên 118:22 và Ê-sai 28:16).

Về chức vụ của Phi-e-rơ, Kinh Thánh cho thấy ông đã lãnh nhận "chìa khóa" và thực thi quyền "mở cửa" rao giảng Phúc Âm cho người Do Thái (Công vụ 2), người Sa-ma-ri (Công vụ 8) và Dân Ngoại (Công vụ 10). Đây là sự ủy nhiệm trong sứ mạng truyền giáo, không phải sự thiết lập một chức vụ thừa kế pháp quyền về mặt hành chính. Đầu duy nhất của Hội Thánh là Đấng Christ: "Ngài là đầu của thân thể, tức là Hội thánh" (Cô-lô-se 1:18; xem thêm Ê-phê-sô 1:22, 5:23). Trong Hội Thánh đầu tiên, quyền quyết định thuộc về các sứ đồ và trưởng lão tại Giê-ru-sa-lem, không phải do một vị lãnh đạo đơn nhất (Công vụ 15:1-29). Phi-e-rơ tự nhận mình chỉ là "trưởng lão như họ" (1 Phi-e-rơ 5:1).

Tín điều này tuyên bố Giáo hoàng, với tư cách là người kế vị Phi-e-rơ, được Chúa bảo tồn khỏi sai lầm khi công bố chính thức một giáo lý về đức tin hay luân lý.

Kinh Thánh dạy rõ về sự bất khả ngộ (infallibility): Nó chỉ thuộc về Lời Đức Chúa Trời. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16). Chính Chúa Giê-xu đã cầu nguyện: "Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Chúa tức là lẽ thật" (Giăng 17:17). Thẩm quyền tối hậu là Lời Chúa, không phải lời của bất kỳ con người nào.

Sứ đồ Phi-e-rơ, người được cho là vị Giáo hoàng đầu tiên, đã nhiều lần bày tỏ sự yếu đuối và sai lầm của mình: chối Chúa ba lần (Ma-thi-ơ 26:69-75), bị Phao-lô quở trách vì thái độ giả hình về việc ăn uống với Dân Ngoại (Ga-la-ti 2:11-14). Ông tự nhận mình chỉ là người "đồng trưởng lão" và khuyên các trưởng lão hãy chăn bầy của Đức Chúa Trời, "chẳng phải buộc phải làm như vậy, nhưng phải vui lòng mà làm theo ý Đức Chúa Trời" (1 Phi-e-rơ 5:1-2). Ông không tuyên bố quyền lực tuyệt đối hay sự vô ngộ cho bản thân.

Kinh Thánh cảnh báo về việc tôn một con người lên quá mức. Khi Phao-lô và Ba-na-ba giảng đạo tại Ly-tra, dân chúng tôn họ là thần và muốn dâng tế, hai ông đã "xé áo mình, sấn vào giữa đám đông mà kêu lên rằng: ... Ấy là chúng ta cũng là loài hay chết như các ngươi" (Công vụ 14:14-15). Mọi con người, dù ở địa vị nào, đều có thể sai lầm và cần phải hạ mình dưới thẩm quyền của Kinh Thánh.

Từ sự phân tích trên, chúng ta rút ra những bài học thiết thực cho hành trình đức tin cá nhân và cộng đồng:

1. Xây Dựng Đời Sống Trên Nền Tảng Duy Nhất Là Đấng Christ: Mọi tín hữu phải kiểm tra mọi giáo lý, truyền thống bằng Lời Chúa. Hãy noi gương người Bê-rê, "ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xem điều mình nghe có đúng chăng" (Công vụ 17:11). Đá tảng của chúng ta là Chúa Giê-xu và lời tuyên xưng Ngài là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời.
2. Tôn Trọng Nhưng Không Thần Tượng Hóa Lãnh Đạo Thuộc Linh: Chúng ta kính trọng những người chăn bầy Chúa giao phó (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:12-13), nhưng tuyệt đối không đặt họ vào vị trí của Đấng Christ. Mọi mục sư, giảng sư đều là đầy tớ, là dụng cụ, còn Đấng ban sự sống và thẩm quyền sau cùng là Chúa. "Vậy thì A-bô-lô là gì? Phao-lô là gì? Ấy là kẻ tôi tớ... còn Đức Chúa Trời là cho lớn lên" (1 Cô-rinh-tô 3:5-7).
3. Sống Với Tâm Thế Khiêm Nhường và Có Thể Sửa Sai: Nhận biết rằng mọi người, kể cả bản thân chúng ta, đều có thể sai lầm, giúp chúng ta khiêm nhường học hỏi Lời Chúa và sẵn sàng nhận sự sửa dạy từ Kinh Thánh và từ Hội Thánh. "Hãy khiêm nhường ở với nhau" (1 Phi-e-rơ 5:5).
4. Tìm Kiếm Sự Hiệp Một Trong Chân Lý, Không Phải Trong Cơ Cấu Quyền Lực: Sự hiệp một của Hội Thánh phổ thông (trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ) là sự hiệp một trong Thánh Linh và chân lý Phúc Âm (Ê-phê-sô 4:3-6), không nhất thiết là sự thống nhất dưới một tổ chức hay một lãnh đạo con người. Trọng tâm của chúng ta là "giữ sự hiệp một của Thánh Linh".

Công đồng Vatican I là một chương trong lịch sử rộng lớn của Cơ Đốc giáo, nhắc nhở chúng ta, những người tin theo Kinh Thánh, về sự quan trọng tuyệt đối của việc bám chắc vào Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời. Thẩm quyền sau rốt không nằm trong một công đồng, một chức vụ, hay một truyền thống của con người, mà ở trong Kinh Thánh được Đức Thánh Linh soi dẫn. Đầu của Hội Thánh không phải là một người tại Rô-ma, Anh Quốc, hay bất cứ đâu, mà là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời.

Hãy để lòng chúng ta luôn hướng về Người Chăn Chiên Lành, Đấng đã phó sự sống mình vì chiên (Giăng 10:11). Trong mọi sự dạy dỗ, hãy trung thành với nguyên tắc Sola Scriptura (Chỉ Kinh Thánh), Solus Christus (Chỉ Đấng Christ), và tìm kiếm sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, Đấng sẽ dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Dù các học thuyết và cơ cấu của con người có thay đổi, "Chúa Jêsus Christ vẫn như vậy, hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi" (Hê-bơ-rơ 13:8). Đây là nền tảng vững chắc và hy vọng đời đời của chúng ta.