“Được Đổi Mới Trong Tâm Trí Của Anh Em” (Ê-phê-sô 4:23)
Trong hành trình đức tin, một trong những mệnh lệnh quan trọng và thách thức nhất mà Sứ đồ Phao-lô đưa ra cho Hội Thánh là: “Hãy để Thánh Linh đổi mới tâm trí anh em” (Ê-phê-sô 4:23, Bản Diễn Ý). Lời kêu gọi này không phải là một đề nghị tùy chọn, mà là mệnh lệnh then chốt, là trung tâm của sự biến đổi Cơ Đốc. Để hiểu thấu đáo ý nghĩa của câu Kinh Thánh này, chúng ta cần đặt nó trong bối cảnh thần học của sách Ê-phê-sô và khám phá chiều sâu của ngôn ngữ nguyên bản.
I. Bối Cảnh Thần Học: Cởi Bỏ “Người Cũ” và Mặc Lấy “Người Mới”
Ê-phê-sô 4:23 nằm trong một phân đoạn quan trọng (Ê-phê-sô 4:17-24) mà Phao-lô đang vạch ra một sự tương phản rõ rệt giữa lối sống cũ của người ngoại đạo và lối sống mới trong Đấng Christ. Ông khẳng định:
“Vậy, tôi nói cùng anh em và tin quyết trong Chúa rằng anh em chớ nên ăn ở như người ngoại đạo nữa, họ theo sự hư không của ý tưởng mình, bởi sự ngu muội ở trong họ, và vì lòng họ cứng cỏi nên trí khôn tối tăm” (Ê-phê-sô 4:17-18).
Ở đây, Phao-lô mô tả “tâm trí cũ” (hoặc “ý tưởng” - từ Hy Lạp: νοῦς/nous - chỉ trung tâm của sự suy nghĩ, nhận thức và hiểu biết) với ba đặc tính:
1. Hư Không (ματαιότης/mataiotēs): Sự trống rỗng, vô ích, không có mục đích vĩnh cửu, như “hơi thở thoảng qua” (Truyền đạo 1:2).
2. Tối Tăm (σκότος/skotos) trong sự hiểu biết: Sự mù quáng thuộc linh, không thể nhận biết lẽ thật của Đức Chúa Trời.
3. Cứng Lòng (πώρωσις/pōrōsis): Trạng thái bị đóng cứng, chai lì, không còn nhạy cảm với Thánh Linh.
Đối lập với điều đó, Phao-lô trình bày con đường của người đã học theo Đấng Christ (câu 20-21): “anh em đã nghe Ngài và được dạy dỗ trong Ngài”. Tiến trình này dẫn đến một mệnh lệnh kép được nối kết bằng từ “hãy” (từ Hy Lạp ἀποτίθημι/apotithēmi và ἐνδύω/enduō):
“Hãy cởi bỏ... người cũ... Hãy mặc lấy người mới” (Ê-phê-sô 4:22, 24).
Giữa hai hành động “cởi bỏ” và “mặc lấy” này, chính là câu 23, đóng vai trò là động lực chuyển đổi then chốt:
“mà phải làm nên mới trong tâm thần (hay: tâm trí) của anh em” (Ê-phê-sô 4:23).
Như vậy, sự “đổi mới tâm trí” là trung tâm của tiến trình biến đổi toàn diện. Không có nó, việc “cởi bỏ” sẽ chỉ là sự đè nén tạm thời, và việc “mặc lấy” sẽ chỉ là hành vi bên ngoài, thiếu sự sống thật bên trong.
II. Giải Nghĩa “Được Đổi Mới Trong Tâm Trí”
Chúng ta hãy đi sâu vào từ ngữ và khái niệm.
1. “Được Làm Nên Mới” – Một Tiến Tráp Chủ Động và Bị Động:
Trong nguyên văn Hy Lạp, động từ được dùng là ἀνανεόω/ananeoō. Tiền tố ἀνα/ana mang ý nghĩa “lên trên”, “một lần nữa”, “trở lại”. νεόω/neoō có nghĩa là “làm mới”, “đổi mới”. Vì vậy, ananeoō mang ý nghĩa mạnh mẽ: được làm cho mới lại từ bên trong, được tân trang, được phục hưng.
Điều thú vị là động từ này ở thể thụ động (ἀνανεοῦσθαι/ananeousthai). Điều này cho thấy tâm trí chúng ta không thể tự đổi mới chính nó. Nó phải được đổi mới bởi một tác nhân bên ngoài – chính là Đức Thánh Linh qua Lời của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, thể thụ động trong Kinh Thánh thường hàm ý một sự đáp ứng chủ động của con người. Chúng ta “hãy để cho” (let), “hãy chịu” sự đổi mới đó xảy ra. Đây là một nghịch lý thuộc linh: chúng ta chủ động đầu phục để được Ngài biến đổi cách thụ động.
2. “Tâm Trí” – Chiến Trường Của Sự Biến Đổi:
Từ được dùng là τῷ πνεύματι/tō pneumati. Từ này có thể được hiểu là “tâm thần” (như bản 1925) hoặc “tâm trí” (bản hiện đại). Từ pneuma ở đây không chỉ đơn thuần là “spirit” (linh) theo nghĩa thuộc linh, mà trong ngữ cảnh Hy Lạp, nó còn chỉ trung tâm của nhận thức, ý chí, cảm xúc và thái độ – tức là toàn bộ con người bên trong của chúng ta. Nó tương đương với khái niệm “nous” (trí, ý) mà Phao-lô dùng ở câu 17 và 23 (trong một số bản thảo).
Sự đổi mới này không chỉ là thay đổi một vài suy nghĩ. Nó là sự chuyển hóa toàn bộ hệ thống điều hướng nội tâm, bao gồm:
- Nhận thức: Cách chúng ta nhìn nhận Đức Chúa Trời, bản thân, người khác và thế giới.
- Giá trị: Những gì chúng ta cho là quan trọng, đáng theo đuổi.
- Mục đích: Động cơ sâu xa nhất đằng sau hành động của chúng ta.
- Ước muốn: Những gì chúng ta khao khát và yêu mến.
III. Phương Thức Đổi Mới Tâm Trí: Lời Chúa và Thánh Linh
Làm thế nào để tiến trình đổi mới tâm trí này xảy ra? Kinh Thánh chỉ rõ hai phương tiện không thể tách rời:
1. Bởi Lời của Đức Chúa Trời:
Chúa Giê-xu cầu nguyện: “Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Chúa tức là lẽ thật” (Giăng 17:17). Lẽ thật của Đức Chúa Trời là công cụ biệt riêng và thanh tẩy tâm trí chúng ta. Sứ đồ Phao-lô cũng khẳng định: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình” (Rô-ma 12:2). Sự “biến hóa” (μεταμορφόω/metamorphoō – từ gốc của “biến hình”) này xảy ra thế nào? Ngay tiếp theo đó: “để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào”. Làm sao để biết ý muốn Ngài? Đó chính là thông qua Lời Ngài – Lời phán dạy, khải thị ý muốn, bản tính và đường lối của Ngài.
Khi chúng ta đọc, nghiền ngẫm, học thuộc và suy ngẫm Lời Chúa (meditate – Thi Thiên 1:2), Lời ấy như nước trong sạch rửa sạch những tư tưởng ô uế (Ê-phê-sô 5:26), như thanh gươm sắc bén phân biệt tư tưởng và ý định trong lòng (Hê-bơ-rơ 4:12). Nó thay thế những lời dối trá của ma quỷ, thế gian và xác thịt bằng lẽ thật của Đấng Christ.
2. Bởi Quyền Năng của Đức Thánh Linh:
Đức Thánh Linh là Đấng ban sự sống và là Đấng soi sáng. Chính Ngài là Tác Nhân đổi mới. Ngài sử dụng Lời Chúa như công cụ để thực hiện công việc đó. Phao-lô nói về “sự đổi mới của Đức Thánh Linh” (Tít 3:5). Thánh Linh không chỉ ban cho chúng ta sự sống mới (tái sinh) mà còn tiếp tục canh tân tâm trí chúng ta mỗi ngày (2 Cô-rinh-tô 4:16).
Thánh Linh là Thầy Dạy của chúng ta: “Đấng Yên ủi, tức là Đức Thánh Linh mà Cha sẽ nhân danh Ta sai xuống, Đấng ấy sẽ dạy dỗ các ngươi mọi sự, nhắc lại các ngươi nhớ mọi điều Ta đã phán cùng các ngươi” (Giăng 14:26). Ngài giúp chúng ta hiểu (1 Cô-rinh-tô 2:12) và áp dụng Lời Chúa vào đời sống, biến kiến thức thành sự khôn ngoan thiêng liêng.
IV. Kết Quả Của Tâm Trí Được Đổi Mới
Một tâm trí được đổi mới sẽ sinh ra đời sống được biến đổi. Phao-lô liệt kê những kết quả cụ thể ngay sau câu 23:
“Hãy mặc lấy người mới, là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật.” (Ê-phê-sô 4:24)
Và tiếp theo là những ví dụ rất thực tế trong các mối quan hệ (câu 25-32): bỏ sự nói dối, cơn giận có tội, trộm cắp; thay vào đó là nói lẽ thật, làm việc lành, nói lời lành giúp ơn, trở nên mềm mại, hay thương xót, tha thứ.
Tóm lại, kết quả của tâm trí đổi mới là:
1. Nhận Biết Ý Muốn Đức Chúa Trời Cách Rõ Ràng Hơn (Rô-ma 12:2).
2. Có Sự Hiểu Biết Thuộc Linh Về Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:17-18).
3. Sinh Ra Bông Trái Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23) – những phẩm chất của Đấng Christ trở nên tự nhiên trong đời sống chúng ta.
4. Phá Vỡ Những Lề Thói, Thành Kiến Và Tư Tưởng Sai Lầm Của “Người Cũ”.
5. Có Khả Năng Phân Biệt Điều Lành Và Điều Dữ (Hê-bơ-rơ 5:14).
V. Ứng Dụng Thực Tế: Làm Thế Nào Để “Được Đổi Mới Trong Tâm Trí” Mỗi Ngày?
Đây không phải là một trải nghiệm một lần, mà là một kỷ luật suốt đời. Dưới đây là một số bước thực hành:
1. Dành Thì Giờ Tĩnh Nguyện Có Chủ Đích với Lời Chúa:
Đừng chỉ đọc cho xong. Hãy SUY GẪM (hagah trong tiếng Hê-bơ-rơ – nghĩa là lẩm bẩm, ngẫm nghĩ sâu sắc). Đặt câu hỏi: Đoạn này dạy gì về Đức Chúa Trời? Về tôi? Có mệnh lệnh nào để vâng theo? Có lời hứa nào để nắm lấy? Có tội lỗi nào cần xưng ra? Hãy cầu xin Thánh Linh soi sáng trước khi đọc.
2. Cầu Nguyện Biến Đổi Tâm Trí:
Hãy cầu nguyện cách cụ thể, như Phao-lô đã cầu nguyện cho tín hữu Ê-phê-sô: “Xin Chúa… soi sáng con mắt của lòng anh em, hầu cho biết… sự trông cậy về sự kêu gọi của Ngài là thể nào” (Ê-phê-sô 1:17-18). Hãy xin Chúa chỉ cho bạn những khuôn mẫu suy nghĩ sai lầm, những lời nói dối bạn đang tin, và thay thế bằng lẽ thật của Ngài.
3. Bắt Phu Tù Mọi Tư Tưởng Vâng Phục Đấng Christ (2 Cô-rinh-tô 10:5):
Hãy cảnh giác với “dòng chảy tự nhiên” của những tư tưởng tiêu cực, cay đắng, so sánh, tự ti, hoài nghi. Khi chúng đến, đừng để chúng lang thang. Hãy “bắt” chúng và đem ra so sánh với Lời Chúa. Tư tưởng đó có đúng với lẽ thật không? Nếu không, hãy cố ý thay thế nó bằng một câu Kinh Thánh hoặc lẽ thật về Đức Chúa Trời.
4. Nuôi Dưỡng Tâm Trí Bằng Những Điều Lành:
“Anh em lại đã chẳng học theo Đấng Christ là thể nào” (Ê-phê-sô 4:20). Hãy chú tâm vào những gì thuần khiết, chân thật, công bình, đáng yêu chuộng (Phi-líp 4:8). Điều này bao gồm việc lựa chọn sách vở, phương tiện giải trí, âm nhạc và cả mối quan hệ cách khôn ngoan.
5. Sống Trong Sự Tương Giao Với Hội Thánh:
Sự đổi mới không xảy ra trong sự cô lập. Chúng ta cần những anh chị em trong đức tin để “khuyên bảo nhau” (Rô-ma 15:14), sửa dạy nhau bằng Lời Chúa, và chia sẻ những lẽ thật đang biến đổi đời sống mình.
Kết Luận
“Được đổi mới trong tâm trí” không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là một mệnh lệnh và một lời hứa cho mỗi Cơ Đốc nhân. Đó là tiến trình để Thánh Linh dùng Lẽ Thật của Đức Chúa Trời tái lập trình lại toàn bộ hệ thống tư duy của chúng ta, phá vỡ những khuôn mẫu của “người cũ” và trang bị cho chúng ta “tâm trí của Đấng Christ” (1 Cô-rinh-tô 2:16).
Đây là công việc cả đời, đòi hỏi sự đầu phục chủ động của chúng ta và quyền năng biến đổi của Đức Chúa Trời. Nhưng đây chính là nền tảng cho mọi sự tăng trưởng thuộc linh thật sự. Khi tâm trí chúng ta được đổi mới, hành vi, lời nói, cảm xúc và toàn bộ đời sống chúng ta sẽ tự nhiên phản chiếu sự vinh hiển của Đấng Christ. Ước mong mỗi chúng ta, mỗi ngày, đều chủ động bước vào dòng chảy đổi mới này, để được Ngài liên tục uốn nắn và định hình theo gương mẫu tuyệt vời của Con Ngài.
“Hỡi anh em, đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” (Rô-ma 12:2)