Tại sao một số người trong Kinh Thánh có nhiều hơn một tên?

Trong hành trình đọc và nghiên cứu Kinh Thánh, một hiện tượng thú vị và đầy ý nghĩa thường xuất hiện: nhiều nhân vật trung tâm được biết đến với nhiều hơn một tên gọi. Điều này không phải là sự ngẫu nhiên hay lỗi ghi chép, nhưng là những dấu ấn thần học sâu sắc, đánh dấu những bước ngoặt trong mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời. Việc thay đổi tên trong Kinh Thánh luôn gắn liền với một sứ điệp, một giao ước, một sự biến đổi bản chất, hoặc một sứ mệnh mới. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nguyên nhân, bối cảnh và ý nghĩa thiêng liêng đằng sau hiện tượng này, qua đó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách Đức Chúa Trời hành động trong cuộc đời của những người Ngài chọn.

Trước khi đi vào các trường hợp cụ thể, chúng ta cần hiểu quan niệm về tên gọi trong thế giới Kinh Thánh, đặc biệt là văn hóa Hê-bơ-rơ. Khác với quan niệm hiện đại thường xem tên chỉ là một "nhãn hiệu" để phân biệt, trong tiếng Hê-bơ-rơ, tên (shem - שֵׁם) mang ý nghĩa rất quan trọng. Nó thường phản ánh bản chất, đặc điểm, hoàn cảnh ra đời, hoặc thậm chí là số phận tương lai của một người. Danh xưng gắn liền với nhân tính. Vì vậy, khi Đức Chúa Trời hoặc một uy quyền thay đổi tên của một người, đó không phải là một hành động tùy tiện, mà là một sự tuyên bố về một thực tại mới, một cuộc đời mới, và một mối quan hệ mới được thiết lập.

Chẳng hạn, cái tên "Ê-va" (Hawwah - חַוָּה) có nghĩa là "sự sống" vì bà là "mẹ của cả loài người sống" (Sáng-thế Ký 3:20). Tên của Đức Chúa Trời mặc khải cho Môi-se - "TA LÀ ĐẤNG TỰ HỮU HẰNG HỮU" (Yahweh - יְהוָה) - cũng bày tỏ chính bản thể tự hữu và trung tín của Ngài (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14). Hiểu được nguyên tắc này là chìa khóa để mở ra ý nghĩa của những lần đổi tên trong Kinh Thánh.

Có thể tổng hợp một số nguyên nhân chính dẫn đến việc một nhân vật có nhiều tên trong Kinh Thánh:

1. Do Đức Chúa Trời Trực Tiếp Đổi Tên: Đây là trường hợp quan trọng và ý nghĩa nhất. Khi chính Đấng Tạo Hóa thay đổi danh xưng của một người, đó là dấu chỉ của một giao ước đặc biệt, một lời hứa về phước hạnh và sự biến đổi căn tính.
2. Do Bối Cảnh Văn Hóa hoặc Tình Huống: Một người có thể có tên tiếng Hê-bơ-rơ và tên tiếng Hy Lạp/Ba-by-lôn, hoặc một biệt danh do cộng đồng đặt dựa trên đặc điểm cá nhân.
3. Do Thay Đổi Chức Vụ hoặc Vị Trí: Khi một người bước vào một sứ mệnh mới (như trở thành sứ đồ, quan trưởng), tên gọi mới có thể đánh dấu chức vụ đó.

Đây có lẽ là ví dụ kinh điển nhất về việc đổi tên mang tính giao ước. Trước đó, ông được gọi là Áp-ram (Abram - אַבְרָם), trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể có nghĩa là "Cha được tôn cao" hoặc "Cha của sự cao cả". Tuy nhiên, khi Đức Chúa Trời lập giao ước với ông, Ngài đã đổi tên ông:

"Chẳng phải ngươi sẽ gọi là Áp-ram nữa, nhưng Áp-ra-ham sẽ là tên ngươi; vì ta lập ngươi làm cha nhiều dân tộc." (Sáng-thế Ký 17:5).

Áp-ra-ham (Abraham - אַבְרָהָם) nghĩa là "Cha của nhiều dân tộc" hoặc "Cha của đám đông". Việc thêm âm tiết "ha" (ה) vào tên của ông được nhiều học giả tin rằng là dấu vết của Danh Đức Chúa Trời (Yah). Hành động này không chỉ là một lời hứa về dòng dõi đông đúc, mà còn là sự xác nhận ông sẽ trở thành tổ phụ của dân Y-sơ-ra-ên và là "cha của mọi kẻ tin" (Rô-ma 4:11, 16-17). Sự thay đổi này đánh dấu bước ngoặt từ một người tin cậy cá nhân trở thành phương tiện của phước hạnh cho muôn dân.

Gia-cốp (Ya'aqov - יַעֲקֹב) có nghĩa là "nắm gót chân" hoặc "người thế chỗ", ám chỉ việc ông nắm gót anh song sinh là Ê-sau khi ra đời (Sáng-thế Ký 25:26), và sau này ông cũng "thế chỗ" anh để nhận lấy phước lành. Cái tên này gắn liền với bản tính xảo quyệt, tính toán của ông trong phần đầu đời. Tuy nhiên, sau cuộc vật lộn với Thiên sứ tại khe Gia-bốc, Đức Chúa Trời đã đổi tên ông:

"Đoạn, Thiên sứ rằng: Tên ngươi sẽ chẳng gọi là Gia-cốp nữa, nhưng là Y-sơ-ra-ên; vì ngươi đã có sức với Đức Chúa Trời cũng như với người ta, và ngươi đã thắng." (Sáng-thế Ký 32:28).

Y-sơ-ra-ên (Yisra'el - יִשְׂרָאֵל) có nghĩa là "Đấng tranh đấu với Đức Chúa Trời" hoặc "Đức Chúa Trời tranh đấu". Việc đổi tên này đánh dấu sự biến đổi căn bản: từ một con người cậy sức riêng và mưu mẹo (Gia-cốp) trở thành một người được Đức Chúa Trời ban phước qua sự đối diện, vật lộn và đầu phục (Y-sơ-ra-ên). Ông trở nên tổ phụ của cả một dân tộc mang tên mới ấy.

Khi Chúa Giê-xu gặp Si-môn, Ngài đã nhìn thấy tiềm năng và căn tính mới trong ông:

"Ngài nhìn Si-môn, mà phán rằng: Ngươi là Si-môn, con của Giô-na; ngươi sẽ được gọi là Sê-pha (tên đó dịch là Phi-e-rơ)." (Giăng 1:42).

Si-môn (Shim'on - שִׁמְעוֹן) là một tên Hê-bơ-rơ phổ biến, có nghĩa là "Ngài đã nghe thấy". Nhưng Chúa Giê-xu đã gọi ông là Xê-pha (Kepha - כֵּיפָא) trong tiếng A-ram, hay Phi-e-rơ (Petros - Πέτρος) trong tiếng Hy Lạp, cả hai đều có nghĩa là "hòn đá" hoặc "tảng đá". Điều này không có nghĩa Phi-e-rơ là nền tảng của Hội thánh (nền tảng đó là chính Chúa Giê-xu - Ê-phê-sô 2:20), nhưng ông, với đức tin đã tuyên xưng ("Thầy là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống" - Ma-thi-ơ 16:16), sẽ trở thành một "viên đá sống động" (1 Phi-e-rơ 2:5) trong công trình xây dựng Hội thánh. Tên mới này dự báo về vai trò lãnh đạo và sự vững vàng trong đức tin mà ông sẽ có, dù có lúc vấp ngã.

Trường hợp của Sứ đồ Phao-lô khá đặc biệt. Không có phân đoạn nào ghi lại việc Chúa Giê-xu trực tiếp đổi tên ông từ Sau-lơ (Saul - שָׁאוּל, có nghĩa là "được cầu xin") thành Phao-lô (Paulos - Παῦλος, tiếng La-tinh nghĩa là "nhỏ bé"). Sau khi gặp Chúa trên đường Đa-mách, Sách Công vụ bắt đầu gọi ông là Sau-lơ (tên Hê-bơ-rơ) cho đến khi ông bắt đầu hành trình truyền giáo cho dân ngoại cùng với Ba-na-ba tại đảo Chíp-rơ (Công vụ 13:9). Từ thời điểm đó trở đi, Sách Công vụ chỉ gọi ông là Phao-lô.

Việc sử dụng tên "Phao-lô" (một tên La-tinh phổ biến) có thể phản ánh sứ mạng mới của ông như là "Sứ đồ cho dân ngoại" (Rô-ma 11:13). Nó thể hiện sự đồng hóa văn hóa để có thể rao giảng Phúc Âm cách hiệu quả cho thế giới La Hy. Đồng thời, cái tên "nhỏ bé" có thể nói lên sự khiêm nhường mới của ông sau khi nhận biết ân điển Chúa, trái ngược với sự tự tin trong danh vọng và học thức của một người Pha-ri-si tên Sau-lơ trước kia (Phi-líp 3:4-8).

Khi bốn thanh niên Giu-đa bị bắt qua Ba-by-lôn, họ đã bị đổi tên (Đa-ni-ên 1:6-7). Đa-ni-ên (Daniyyel - דָּנִיֵּאל, "Đức Chúa Trời là Đấng xét đoán tôi") bị đổi thành Bên-tơ-xát-sa (có thể liên quan đến thần Bel của Ba-by-lôn). Ha-na-nia ("Đức Giê-hô-va đã tỏ lòng thương xót") thành Sát-rác (liên quan đến thần Aku). Mi-sa-ên ("Ai giống như Đức Chúa Trời?") thành Mê-sác (có thể liên quan đến thần Marduk). A-xa-ria ("Đức Giê-hô-va đã giúp đỡ") thành A-bết-Nê-gô (có thể nghĩa là "đầy tớ của thần Nê-bô").

Việc đổi tên này là một nỗ lực của thế lực thế gian nhằm xóa bỏ căn tính thuộc linh, văn hóa và dân tộc của họ, đồng hóa họ vào hệ thống thờ thần tượng và văn hóa Ba-by-lôn. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là dù bị gọi bằng tên mới, bản chất và đức tin của họ vào Đức Chúa Trời chân thần không hề thay đổi. Kinh Thánh vẫn gọi họ bằng cả tên Hê-bơ-rơ lẫn tên Ba-by-lôn, cho thấy họ sống với một "danh tính kép": về mặt pháp lý và xã hội, họ mang tên Ba-by-lôn, nhưng trong lòng và qua hành động, họ vẫn trung thành với Đức Chúa Trời của mình. Họ dạy chúng ta bài học về việc giữ vững căn tính thuộc linh ngay giữa một xã hội thù nghịch.

Các câu chuyện đổi tên trong Kinh Thánh không chỉ là những sự kiện lịch sử, nhưng mang những bài học sâu sắc cho mỗi tín hữu:

1. Chúng ta đều có một "Tên Mới" trong Đấng Christ: Khi một người tin nhận Chúa Giê-xu, họ bước vào một căn tính hoàn toàn mới. Kinh Thánh gọi đó là "một người mới" (Ê-phê-sô 4:24), "tạo vật mới" (2 Cô-rinh-tô 5:17). Chúng ta được gọi bằng những danh xưng mới: con cái Đức Chúa Trời (Giăng 1:12), bạn hữu của Đấng Christ (Giăng 15:15), thánh đồ (1 Cô-rinh-tô 1:2), và là dòng dõi được lựa chọn, chức tế lễ nhà vua, dân thánh (1 Phi-e-rơ 2:9). "Tên mới" này xác định chúng ta thuộc về ai và sống vì mục đích gì.

2. Danh tính mới đòi hỏi một đời sống mới: Việc Áp-ra-ham phải bước đi bằng đức tin, Gia-cốp phải từ bỏ mưu mẹo, và Si-môn phải học sự vững vàng cho thấy: tên mới không phải là một danh hiệu trống rỗng, mà là một lời kêu gọi sống xứng đáng với danh hiệu đó. Phao-lô khuyên chúng ta: "Hãy làm nên mới trong tâm chí mình, và mặc lấy người mới, tức là người đã được dựng nên giống như Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật." (Ê-phê-sô 4:23-24).

3. Giữ vững căn tính thuộc linh giữa thế gian: Câu chuyện của Đa-ni-ên nhắc nhở chúng ta rằng thế gian luôn tìm cách "đổi tên" chúng ta - gán cho chúng ta những danh xưng, giá trị và bản sắc trái ngược với Đấng Christ (như chỉ là một người tiêu dùng, một công cụ lao động, một kẻ theo chủ nghĩa cá nhân...). Nhiệm vụ của chúng ta là, dù sống trong bối cảnh nào, vẫn phải trung thành với "tên" và căn tính mà Đức Chúa Trời đã ban cho chúng ta trong Đấng Christ.

4. Sự biến đổi bắt đầu từ bên trong bởi quyền năng Chúa: Mọi sự đổi tên thực sự trong Kinh Thánh đều bắt nguồn từ hành động chủ động của Đức Chúa Trời. Điều này dạy chúng ta rằng sự thay đổi thật trong đời sống Cơ Đốc không đến từ nỗ lực tự cải thiện bản thân, mà đến từ việc đầu phục và được Đức Thánh Linh biến đổi (Rô-ma 12:2). Chúng ta được kêu gọi sống đúng với con người mới mà Đức Chúa Trời đã tạo dựng trong chúng ta.

Việc một số nhân vật trong Kinh Thánh có nhiều hơn một tên không phải là chi tiết ngẫu nhiên, nhưng là những cột mốc quan trọng trong lịch sử cứu chuộc. Từ Áp-ra-ham đến Phao-lô, mỗi lần đổi tên đều là một lời tuyên bố về ân điển biến đổi của Đức Chúa Trời, một dấu ấn của giao ước, và một lời hứa về sứ mạng. Đối với chúng ta ngày nay, những câu chuyện này nhắc nhở rằng trong Đấng Christ, chúng ta đã được ban cho một danh tính mới, cao quý và đời đời. Chúng ta không còn là nô lệ của tội lỗi và bản ngã cũ, nhưng là con cái Đức Chúa Trời, những viên đá sống trong đền thờ thiêng liêng của Ngài. Ước mong mỗi chúng ta, mỗi ngày, sống xứng đáng với "tên mới" mà ân điển Chúa đã đặt để trên cuộc đời mình, để qua chúng ta, Danh Ngài được tôn cao.