Chúng ta có thể học được gì từ chi tộc Y-sa-ca?
Trong số mười hai chi tộc Y‑sơ‑ra‑ên, Y‑sa‑ca thường không được nhắc đến nhiều như Giu‑đa, Lê‑vi hay Ép‑ra‑im. Thế nhưng, khi nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta khám phá rằng chi tộc này chứa đựng những bài học quý báu về sự hiểu biết thời đại, tinh thần phục vụ, sự hợp tác và cả những cảnh báo về sự thỏa hiệp. Bài viết này sẽ đi sâu vào lịch sử và những đặc điểm của Y‑sa‑ca, từ đó rút ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc ngày nay.
Y‑sa‑ca là con thứ chín của Gia‑cốp, con thứ năm của Lê‑a (Sáng Thế Ký 30:17‑18). Khi sinh ra, Lê‑a đã thốt lên: “Đức Chúa Trời đã ban cho tôi phần thưởng” (Sáng 30:18). Tên “Y‑sa‑ca” (יִשָּׂשׂכָר) có nghĩa là “có thù lao” hoặc “phần thưởng”. Điều này thể hiện niềm vui và lòng biết ơn của Lê‑a đối với Đức Chúa Trời.
Trước khi qua đời, Gia‑cốp đã chúc phước cho mười hai con trai mình. Lời tiên tri về Y‑sa‑ca được chép trong Sáng Thế Ký 49:14‑15 (bản 1925):
“Y‑sa‑ca là một con lừa mạnh mẽ, nằm giữa chuồng chiên. Nó thấy sự yên nghỉ là tốt, và đất thì xinh đẹp; bèn cúi vai chịu gánh, trở nên kẻ phục dịch.”
Hình ảnh “con lừa mạnh mẽ” cho thấy sức mạnh và khả năng làm việc nặng nhọc. Tuy nhiên, con lừa lại “nằm giữa chuồng chiên”, một nơi an toàn và thoải mái. Y‑sa‑ca thấy sự yên nghỉ là tốt, đất đai xinh đẹp, rồi cúi vai gánh vác – nhưng cuối cùng trở thành kẻ phục dịch, tức là nô lệ hoặc người làm công. Có hai cách hiểu: một mặt, đây là sự cảnh báo về việc đánh đổi tự do để đổi lấy sự an nhàn; mặt khác, nó cũng cho thấy tinh thần sẵn sàng chịu khó, phục vụ.
Trong bài chúc phước của Môi‑se (Phục Truyền 33:18‑19), Y‑sa‑ca được chúc phước cùng với Sa‑bu‑lôn:
“Hỡi Y‑sa‑ca, hãy vui vẻ trong các trại ngươi... Chúng sẽ gọi các dân đến núi, tại đó chúng sẽ dâng của tế lễ công bình; vì chúng sẽ hút lấy sự dư dật của biển và những bửu vật giấu trong cát.”
Lời chúc này hứa hẹn sự thịnh vượng, đặc biệt từ nông nghiệp và thương mại biển (cùng với Sa‑bu‑lôn). Điều này phù hợp với vùng đất mà Y‑sa‑ca sau này nhận được – đồng bằng Giê‑rê‑en màu mỡ.
Thời kỳ đồng vắng: Khi dân Y‑sơ‑ra‑en được kiểm tra, Y‑sa‑ca có 54.400 người từ 20 tuổi trở lên có thể ra trận (Dân Số Ký 1:28‑29). Trong cuộc kiểm tra lần thứ hai, con số tăng lên 64.300 (Dân Số 26:23‑25). Trong trại quân, Y‑sa‑ca đóng cùng với Giu‑đa và Sa‑bu‑lôn dưới ngọn cờ của Giu‑đa, ở phía đông đền tạm (Dân Số 2:5). Điều này cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa các chi tộc.
Thời kỳ phân chia đất hứa: Khi Giô‑suê phân chia Ca‑na‑an, Y‑sa‑ca nhận được phần đất ở miền trung, bao gồm đồng bằng Giê‑rê‑en và các vùng phụ cận (Giô‑suê 19:17‑23). Đây là vùng đất rất màu mỡ, thuận lợi cho nông nghiệp. Tuy nhiên, vì sự phì nhiêu, họ cũng trở thành mục tiêu của các dân tộc xung quanh.
Thời kỳ các quan xét: Trong bài ca của Đê‑bô‑ra (Các Quan Xét 5:15), các quan trưởng Y‑sa‑ca được khen ngợi vì đã cùng Đê‑bô‑ra và Ba‑rác chiến đấu chống lại Si‑sê‑ra. Câu “Y‑sa‑ca giống như Ba‑rác, bị xô đến nơi trũng” có thể ám chỉ lòng dũng cảm xông vào trận. Trong trận chiến của Ghê‑đê‑ôn, Y‑sa‑ca cũng hưởng ứng lời kêu gọi (Các Quan Xét 6:35; 7:23).
Thời kỳ vương quốc thống nhất: Một trong những đoạn Kinh Thánh nổi bật nhất về Y‑sa‑ca là 1 Sử ký 12:32, khi Đa‑vít đang ở Xiếc‑lác, nhiều người từ các chi tộc đến giúp ông. Về con cháu Y‑sa‑ca, Kinh Thánh chép:
“Về con cháu Y‑sa‑ca, những người thông hiểu các thì giờ, để biết dân Y‑sơ‑ra‑ên phải làm gì; các trưởng của họ là hai trăm người, và hết thảy anh em họ đều theo mạng lịnh họ.”
Những người này nhận biết thời điểm Đức Chúa Trời muốn Đa‑vít làm vua, và họ biết Y‑sơ‑ra‑ên nên làm gì. Họ đã đem cả chi tộc theo sự lãnh đạo đó. Đây là minh họa rõ ràng về sự hiểu biết thời đại và khả năng lãnh đạo khôn ngoan.
Thời kỳ phân chia vương quốc: Sau khi Sa‑lô‑môn qua đời, Y‑sa‑ca thuộc về vương quốc phía Bắc (Y‑sơ‑ra‑ên). Cuối cùng, cùng với các chi tộc khác, họ bị đế quốc A‑si‑ri bắt đi lưu đày (2 Các Vua 15:29; 17:6).
Cụm từ “thông hiểu các thì giờ” trong tiếng Hê‑bơ‑rơ là mêḇînê ‘ittîm, có nghĩa là những người có sự hiểu biết sâu sắc về các mùa, các thời kỳ, và biết phải hành động thế nào. Họ không chỉ nhìn thấy những biến cố xảy ra, mà còn nhận ra ý muốn của Đức Chúa Trời trong đó và biết dân sự Ngài nên làm gì.
Trong thời Tân Ước, Chúa Giê‑xu quở trách những người không biết “xem dấu chỉ của thời đại” (Ma‑thi‑ơ 16:3). Sứ đồ Phao‑lô khuyên chúng ta: “Hãy cẩn thận về cách ăn ở của anh em, đừng sống như người dại dột, nhưng như người khôn ngoan, tận dụng thì giờ, vì những ngày là xấu” (Ê‑phê‑sô 5:15‑16).
Áp dụng: Cơ Đốc nhân cần phát triển khả năng phân định thuộc linh. Chúng ta phải học Lời Chúa, cầu nguyện xin sự khôn ngoan (Gia‑cơ 1:5), và nhạy bén với sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh để hiểu được “các thì giờ” của Đức Chúa Trời trong cuộc đời mình, trong Hội Thánh địa phương và trên thế giới. Khi nhận biết thời điểm, chúng ta phải can đảm hành động như những người Y‑sa‑ca – quyết định đúng và dẫn dắt người khác theo.
Mặc dù lời tiên tri của Gia‑cốp có thể mang nghĩa tiêu cực, nhưng chúng ta cũng thấy hình ảnh tích cực: Y‑sa‑ca “cúi vai chịu gánh”. Chi tộc này được biết đến với sự chăm chỉ, cần cù làm ruộng, và khi cần thì sẵn sàng gánh vác trách nhiệm. Trong thực tế, họ đã tham gia các trận chiến khi được kêu gọi, và họ đã hỗ trợ Đa‑vít với số lượng lớn.
Kinh Thánh dạy: “Hãy mang gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ” (Ga‑la‑ti 6:2). Chúa Giê‑xu cũng nói: “Vì ách Ta dễ chịu và gánh Ta nhẹ nhàng” (Ma‑thi‑ơ 11:30). Khi chúng ta sẵn sàng phục vụ, gánh vác gánh nặng của người khác, chúng ta bày tỏ tình yêu thương và sự khiêm nhường của Đấng Christ.
Áp dụng: Trong Hội Thánh và gia đình, chúng ta nên chủ động tìm kiếm cơ hội để giúp đỡ, phục vụ, và chia sẻ gánh nặng với anh chị em mình. Điều này có thể là tham gia các chức vụ, hỗ trợ người đau ốm, hoặc đơn giản là lắng nghe và cầu nguyện cho nhau. Đồng thời, chúng ta cũng phải biết nhận sự giúp đỡ khi cần – vì gánh nặng được chia sẻ sẽ nhẹ đi.
Y‑sa‑ca luôn được nhắc đến cùng với Giu‑đa và Sa‑bu‑lôn. Trong đồng vắng, họ đóng trại chung dưới cờ Giu‑đa – biểu tượng của sự lãnh đạo và vương quyền. Họ cũng hợp tác trong trận chiến dưới thời Đê‑bô‑ra. Và khi Đa‑vít lên ngôi, họ đã liên minh với các chi tộc khác để ủng hộ vị vua theo lòng Đức Chúa Trời.
Sự hợp tác này phản ánh nguyên tắc “một thân thể” trong Tân Ước: “Vả, như trong một thân thể chúng ta có nhiều chi thể, mà các chi thể không có cùng một chức năng, thì cũng vậy, chúng ta là nhiều người mà hiệp thành một thân thể trong Đấng Christ, và mỗi người là chi thể của nhau” (Rô‑ma 12:4‑5).
Áp dụng: Không ai có thể đơn độc hoàn thành mọi việc. Chúng ta cần làm việc cùng nhau, mỗi người sử dụng ân tứ khác nhau để xây dựng Hội Thánh. Sự hợp tác vượt qua ranh giới cá nhân, nhóm nhỏ, hay giáo phái để cùng nhau rao truyền Phúc Âm và làm vinh hiển Danh Chúa.
Lời tiên tri của Gia‑cốp cũng có thể được hiểu như một lời cảnh báo: Y‑sa‑ca thấy sự yên nghỉ tốt, đất đai xinh đẹp, nên đã chọn an nhàn và cuối cùng trở thành kẻ phục dịch. Lịch sử cho thấy vùng đất màu mỡ của Y‑sa‑ca đã khiến họ dễ bị các dân tộc lân cận khuất phục, dẫn đến cảnh nô lệ (Các Quan Xét 1:27‑28).
Đây là bài học về sự nguy hiểm của việc đặt sự thoải mái vật chất hay an ninh trước sự vâng lời Đức Chúa Trời. Khi chúng ta quá yêu thế gian, mải mê với của cải và tiện nghi, chúng ta có thể thỏa hiệp các nguyên tắc Kinh Thánh và dần trở thành nô lệ cho tội lỗi hoặc cho thế gian.
Sứ đồ Giăng cảnh báo: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu những gì thuộc về thế gian. Nếu ai yêu thế gian thì tình yêu của Đức Chúa Cha không ở trong người ấy” (1 Giăng 2:15). Chúa Giê‑xu dạy: “Trước hết, hãy tìm kiếm vương quốc Đức Chúa Trời và sự công chính của Ngài, thì Ngài sẽ ban cho các con mọi điều ấy nữa” (Ma‑thi‑ơ 6:33).
Áp dụng: Chúng ta cần thường xuyên tự kiểm tra: Liệu mình có đang bị cuốn vào việc tìm kiếm sự an nhàn, giàu có, hay danh vọng hơn là tìm kiếm Chúa? Có điều gì chúng ta đang thỏa hiệp để được yên ổn? Hãy giữ lòng trung tín với Chúa, đặt Ngài lên trên hết, và sẵn sàng từ bỏ mọi điều cản trở mối quan hệ với Ngài.
Từ những bài học trên, chúng ta có thể đúc kết một số bước cụ thể để sống như những “người Y‑sa‑ca” thời hiện đại:
- Nuôi dưỡng sự hiểu biết thời đại: Dành thời gian mỗi ngày đọc Kinh Thánh và cầu nguyện. Học hỏi về các sự kiện thế giới dưới ánh sáng của lời tiên tri. Tham gia các nhóm học Kinh Thánh để trao đổi và phân định cùng nhau.
- Sẵn sàng phục vụ: Tìm kiếm nhu cầu trong Hội Thánh và cộng đồng. Đừng ngại đảm nhận những công việc âm thầm, nặng nhọc. Hãy xem việc phục vụ như một đặc ân.
- Xây dựng tinh thần hợp tác: Tôn trọng các ân tứ và chức vụ khác nhau. Hỗ trợ các anh chị em trong Hội Thánh, tham gia các dự án chung, và cầu nguyện cho sự hiệp một.
- Tránh xa sự thỏa hiệp: Đặt ra các nguyên tắc rõ ràng dựa trên Kinh Thánh và kiên quyết giữ vững. Thường xuyên xưng tội và nhờ Chúa thanh tẩy. Tránh những tình huống có thể làm lu mờ lương tâm.
- Chia sẻ gánh nặng: Lắng nghe và đồng cảm với người khác. Đừng chỉ nói “tôi sẽ cầu nguyện cho bạn” mà hãy thực sự giúp đỡ bằng hành động cụ thể nếu có thể.
Chi tộc Y‑sa‑ca, với cả điểm mạnh lẫn điểm yếu, là một tấm gương phản chiếu nhiều khía cạnh của đời sống thuộc linh. Họ dạy chúng ta về sự cần thiết của việc hiểu biết thời đại, sẵn sàng gánh vác, hợp tác trong thân thể Đấng Christ, và cảnh giác trước sự cám dỗ của sự thoải mái dẫn đến thỏa hiệp. Khi áp dụng những bài học này, chúng ta sẽ trở thành những Cơ Đốc nhân khôn ngoan, có ích cho vương quốc Đức Chúa Trời. Hãy cầu xin Chúa giúp chúng ta sống như những người con của Ngài – luôn nhạy bén với Thánh Linh, khiêm nhường phục vụ, và trung tín cho đến cuối cùng.