Ra-chên trong Kinh Thánh
Trong dòng lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, có những nhân vật dường như chỉ lướt qua trang Kinh Thánh, nhưng lại để lại những dấu ấn sâu đậm, những bài học đầy cảm xúc và thuộc linh sâu sắc. Ra-chên (רָחֵל - Rachel, có nghĩa là "con chiên cái") là một trong những nhân vật như thế. Bà không chỉ là một tổ mẫu của dân Y-sơ-ra-ên, mà cuộc đời, tình yêu, nỗi đau và niềm hy vọng của bà trở thành một bức tranh sống động về ân điển, sự tranh chiến và sự thành tín của Đức Chúa Trời giữa những kế hoạch không hoàn hảo của con người. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cuộc đời của Ra-chên qua lăng kính Kinh Thánh, khám phá ý nghĩa thuộc linh và những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Ra-chên được giới thiệu trong Sáng-thế Ký 29. Bà là con gái út của La-ban, người A-ram (người Sy-ri), và em gái của Lê-a. Bối cảnh này quan trọng vì La-ban là anh (hoặc em) của Rê-bê-ca, mẹ của Gia-cốp. Do đó, Ra-chên và Gia-cốp là anh em họ.
Khi Gia-cốp chạy trốn khỏi Ê-sau, anh đến xứ của người A-ram. Tại đây, bên một giếng nước – một địa điểm thường xuyên xuất hiện trong các câu chuyện quan trọng trong sách Sáng-thế (như đầy tớ của Áp-ra-ham gặp Rê-bê-ca) – Gia-cốp gặp Ra-chên lần đầu tiên. Kinh Thánh miêu tả: "Vả, Ra-chên có nhan sắc và hình dáng đẹp" (Sáng-thế Ký 29:17). Từ "nhan sắc" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "יְפַת-תֹּאַר" (yefat to'ar) và "đẹp" là "יְפַת מַרְאֶה" (yefat mareh), nhấn mạnh vẻ đẹp cả về hình thể lẫn diện mạo. Sự mô tả này tương phản hoàn toàn với chị bà là Lê-a, người được nói là có "mắt yếu" (câu 17), một cách nói có thể ám chỉ vẻ ngoài không được nổi bật.
Hình ảnh Ra-chên là một cô gái chăn chiên đã chạm đến trái tim Gia-cốp ngay lập tức. Hành động của Gia-cốp – lăn tảng đá lớn trên miệng giếng một mình – không chỉ thể hiện sức mạnh mà còn là một cử chỉ anh hùng để giúp đỡ Ra-chên (Sáng-thế Ký 29:10). Tình yêu của Gia-cốp dành cho Ra-chên được Kinh Thánh ghi lại một cách mạnh mẽ: "Gia-cốp yêu Ra-chên, nên nói rằng: Tôi sẽ làm việc cho chú bảy năm, để được Ra-chên, con gái út của chú" (câu 18). Bảy năm lao động khó nhọc đối với Gia-cốp "chẳng khác chi một vài ngày, bởi vì yêu nàng" (câu 20). Đây là một trong những lời tuyên bố tình yêu lãng mạn và mãnh liệt nhất trong Kinh Thánh.
Tuy nhiên, câu chuyện không diễn ra như một chuyện tình cổ tích. Trong đêm tân hôn, La-ban, bằng thủ đoạn, đã đưa Lê-a vào thay cho Ra-chên. Sáng hôm sau, Gia-cốp kinh ngạc và phát hiện ra sự lừa dối. Đây là một sự đáp trả mang tính "nhân quả" (divine irony) từ Đức Chúa Trời: Gia-cốp, kẻ đã lừa cha mình để chiếm lấy phước lành của anh trai, giờ đây lại bị người cậu của mình lừa gạt trong chính đêm tân hôn.
Để cưới được Ra-chên, Gia-cốp phải làm thêm bảy năm nữa. Kinh Thánh chép: "Gia-cốp cũng cưới Ra-chên, và yêu Ra-chên hơn Lê-a; rồi ở làm việc với La-ban thêm bảy năm nữa" (Sáng-thế Ký 29:30). Điều này đặt Ra-chên vào một vị trí đặc biệt: là người vợ được yêu thương, nhưng lại là vợ sau. Đồng thời, điều này cũng khơi mào cho một cuộc tranh đua đầy đau khổ giữa hai chị em. Lê-a, dù bị ghét bỏ, lại được Đức Giê-hô-va mở màng, còn Ra-chên lại son sẻ (câu 31).
Sự son sẻ (עֲקָרָה - akarah) của Ra-chên là một nỗi hổ nhục và đau đớn lớn trong xã hội thời đó, nơi khả năng sinh con, đặc biệt là con trai, được xem như một phước lành và sự định vị của người phụ nữ. Ra-chên đã thốt lên với Gia-cốp trong cay đắng: "Hãy cho tôi có con, bằng không, tôi chết" (Sáng-thế Ký 30:1). Lời nói này phản ánh nỗi tuyệt vọng cùng cực. Câu trả lời của Gia-cốp: "Sự son sẻ đó há do nơi Đức Chúa Trời sao?" (câu 2) tuy có vẻ cứng cỏi, nhưng lại chỉ đúng vào trọng tâm thần học: sự sinh sản nằm trong tay quyền tể trị của Đức Chúa Trời.
Cuối cùng, "Đức Chúa Trời nhớ đến Ra-chên; Ngài nhậm lời và cho nàng được thai" (Sáng-thế Ký 30:22). Động từ "nhớ đến" (זָכַר - zakhar) không có nghĩa là Ngài đã quên, mà thể hiện sự quan tâm chủ động và can thiệp đúng thời điểm của Ngài vào nỗi đau của con người. Ra-chên sinh một con trai và đặt tên là Giô-sép (יוֹסֵף - Yosef), nói rằng: "Đức Giê-hô-va đã cất sự sỉ nhục tôi đi" (câu 23), và "Cầu xin Đức Giê-hô-va thêm cho tôi một con trai nữa!" (câu 24). Tên Giô-sép, có gốc từ "asaf" (thêm, cất đi), phản ánh cả hai tâm tư này.
Sau này, khi Gia-cốp quyết định rời khỏi nhà La-ban trở về Ca-na-an, Ra-chên đã hành động một cách bí mật và liều lĩnh: bà đánh cắp các tượng thần (te-ra-phim) của cha mình (Sáng-thế Ký 31:19, 34-35). Hành động này có thể xuất phát từ quan niệm tà giáo rằng ai giữ các tượng thần sẽ có quyền thừa kế, hoặc đơn giản là một sự phản kháng, chiếm đoạt. Dù động cơ là gì, hành động này cho thấy Ra-chên, dù là tổ mẫu, vẫn còn vương vấn với thế giới thần tượng của gia đình mình, một sự thiếu sót trong đức tin nơi Đức Chúa Trời của Gia-cốp.
Bi kịch lớn nhất trong cuộc đời Ra-chên xảy ra trên hành trình về đất hứa. Khi gia đình Gia-cốp đến gần Ê-phơ-rát (Bết-lê-hem), Ra-chên chuyển dạ sinh con trai thứ hai. Cuộc sinh nở rất khó khăn, và khi bà hấp hối, bà đặt tên cho đứa con là Bên-ô-ni (בֶּן-אוֹנִי - Ben-oni), nghĩa là "con trai của sự đau đớn tôi". Nhưng Gia-cốp đã đổi tên con là Bên-gia-min (בִּנְיָמִין - Binyamin), nghĩa là "con trai của tay hữu tôi" hay "con trai của những ngày may mắn" (Sáng-thế Ký 35:16-18). Hành động đổi tên này của Gia-cốp là một hành động của đức tin, từ chối để nỗi đau định hình danh tính của con mình, và thay vào đó tuyên bố một tương lai của phước hạnh và vị trí ưu ái.
Ra-chên chết và được chôn trên đường đến Ê-phơ-rát, chứ không phải trong hang mộ của các tổ phụ tại Ma-cê-la. Mộ của bà trở thành một địa danh nổi tiếng (1 Sa-mu-ên 10:2). Sự ra đi đột ngột và đau thương của bà khiến bà trở thành biểu tượng của nỗi đau và sự mất mát. Tiên tri Giê-rê-mi, nhiều thế kỷ sau, đã mô tả cảnh dân Giu-đa bị bắt làm phu tù qua hình ảnh của Ra-chên: "Đức Giê-hô-va phán như vầy: Ở Ra-ma có tiếng kêu than, khóc lóc, đắng cay: Ra-chên khóc các con mình, không chịu yên ủi về các con mình, vì chúng nó không còn nữa" (Giê-rê-mi 31:15). Câu này được Tân Ước trích dẫn trong sự kiện các hài nhi tại Bết-lê-hem bị vua Hê-rốt giết hại, liên kết nỗi đau của Ra-chên với nỗi đau của những bà mẹ thời Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 2:18).
Cuộc đời Ra-chên không chỉ là một câu chuyện lịch sử, mà còn chứa đựng những bài học thuộc linh sâu sắc cho chúng ta ngày nay:
1. Bài Học Về Sự Chờ Đợi và Nỗi Đau: Ra-chên khao khát có con, một khao khát chính đáng, nhưng phải trải qua nhiều năm son sẻ đau đớn. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời có thời điểm hoàn hảo của Ngài (Truyền-đạo 3:11). Sự chờ đợi không có nghĩa là Ngài không nghe, nhưng thường là thời gian Ngài tôi luyện đức tin, sự phụ thuộc và nhân cách của chúng ta. Thay vì tuyệt vọng như lời "bằng không, tôi chết", chúng ta được kêu gọi phó thác mọi ước muốn cho Ngài (Thi-thiên 37:5).
2. Bài Học Về Sự Ghen Tị và Tranh Đua: Cuộc tranh đua giữa Ra-chên và Lê-a đã gây ra nhiều đau khổ trong gia đình, ảnh hưởng đến cả con cái (như thể hiện qua sự ganh ghét của các anh em với Giô-sép). Kinh Thánh cảnh báo: "Sự ghen ghét làm xương cốt cũng mục nát" (Châm-ngôn 14:30). Trong gia đình, Hội Thánh và các mối quan hệ, chúng ta được kêu gọi sống khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình, và tìm kiếm sự hòa thuận (Phi-líp 2:3; Rô-ma 12:18).
3. Bài Học Về Tình Yêu và Sự Trung Tín: Tình yêu của Gia-cốp dành cho Ra-chên là một hình ảnh đẹp về sự kiên trì và cam kết. Dù sau này có thêm những người vợ khác, Ra-chên vẫn là người được yêu nhất. Điều này nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình yêu thủy chung trong hôn nhân, một hình bóng về tình yêu của Đấng Christ dành cho Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:25).
4. Bài Học Về Di Sản Thuộc Linh: Dù Ra-chên qua đời sớm, hai con trai bà là Giô-sép và Bên-gia-min đều trở thành những chi phái quan trọng của Y-sơ-ra-ên. Đặc biệt, từ dòng dõi Bên-gia-min sinh ra Sau-lơ (Phao-lô) - sứ đồ cho dân Ngoại. Điều này cho thấy Đức Chúa Trời có thể dùng cả cuộc đời ngắn ngủi và đầy nước mắt của một người để tạo nên một di sản vĩ đại trong kế hoạch cứu rỗi của Ngài. Chúng ta cần trung tín trong phần việc nhỏ bé của mình, tin rằng Đức Chúa Trời sẽ dùng nó theo ý muốn trọn vẹn của Ngài.
5. Bài Học Về Niềm Hy Vọng Giữa Tang Thương: Tiếng khóc của Ra-chên trong sách Giê-rê-mi cuối cùng được an ủi. Đức Chúa Trời phán: "Hãy nín tiếng ngươi khóc, và lau mắt ngươi đi... Xảy có sự trông cậy cho cuối cùng ngươi, Đức Giê-hô-va phán vậy" (Giê-rê-mi 31:16-17). Nỗi đau của Ra-chên, cũng như nỗi đau của chúng ta, không phải là dấu chấm hết. Trong Đấng Christ, Đức Chúa Trời hứa sẽ lau sạch mọi giọt nước mắt (Khải-huyền 21:4). Niềm hy vọng phục sinh này cho chúng ta sức mạnh để bước đi giữa những mất mát.
Ra-chên là một nhân vật đa chiều: một cô gái chăn chiên xinh đẹp, một người vợ được yêu thương, một người mẹ khao khát, một người con phản kháng, và cuối cùng là một biểu tượng của nỗi đau được an ủi. Cuộc đời bà được dệt nên bởi những sợi chỉ của tình yêu thương, sự tranh chiến, nỗi đau và ân điển. Qua mọi biến cố, bàn tay tể trị và thành tín của Đức Chúa Trời vẫn luôn hiện diện, dẫn dắt những sự kiện dường như hỗn độn và đau thương hướng đến sự hình thành một dân tộc mà qua đó, Đấng Mê-si-a sẽ giáng sinh. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn thấy trong cuộc đời Ra-chên hình bóng của chính những cuộc đấu tranh, khát vọng và niềm hy vọng của mình. Và trên hết, chúng ta được nhắc nhở rằng, dù cuộc đời có nhiều nước mắt, Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp – và cũng là Đức Chúa Trời của Ra-chên – vẫn đang cầm quyền tể trị. Ngài là Đấng nghe tiếng khóc, nhớ đến nỗi đau của chúng ta, và trong thời điểm trọn vẹn của Ngài, sẽ biến đổi sự đau đớn thành phước hạnh, và tiếng khóc thành tiếng ca ngợi.