Bilhah là ai trong Kinh Thánh?

Trong bức tranh phức tạp về lịch sử các tổ phụ, những nhân vật phụ, đặc biệt là các phụ nữ, thường mang trong mình những câu chuyện đầy ý nghĩa thần học và nhân văn sâu sắc. Một trong những nhân vật như vậy là Bilhah. Tên bà có thể không quen thuộc như Sarah, Rebecca, hay Rachel, nhưng vai trò của bà trong gia phả và trong sự hình thành mười hai chi phái Y-sơ-ra-ên là không thể phủ nhận. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá thân thế, vai trò và những bài học thuộc linh từ cuộc đời của Bilhah, qua đó thấy được sự chủ tể của Đức Chúa Trời ngay cả trong những hoàn cảnh rối ren do con người tạo ra.

Bilhah được nhắc đến lần đầu trong Sáng Thế Ký 29:29 với tư cách là nữ tỳ của Rachel, do cha nàng là Laban ban cho khi Rachel kết hôn với Gia-cốp: "Laban cũng ban cho Rachel, con gái mình, Bilhah, làm nữ tỳ." (Sáng Thế Ký 29:29, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Tên Bilhah (בִּלְהָה) trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể mang nghĩa "khiêm nhường," "sự rụt rè," hoặc "bối rối," phần nào phản ánh thân phận khiêm nhường và thụ động của bà trong câu chuyện.

Vai trò chính của Bilhah được bộc lộ rõ trong Sáng Thế Ký 30. Sau nhiều năm kết hôn, Rachel vẫn không sinh con, trong khi chị gái Leah, cũng là vợ của Gia-cốp, đã sinh được nhiều con trai. Trong sự ganh tị và tuyệt vọng, Rachel đã noi theo gương của bà Sarah (Sáng 16:2), đưa nữ tỳ Bilhah của mình cho Gia-cốp làm vợ, với mong ước: "Nàng hãy đến nằm cùng nó, hầu cho nó sanh con để trên đầu gối tôi, và tôi cũng nhờ nó mà có con." (Sáng Thế Ký 30:3). Hành động này nằm trong tập tục cổ xưa được ghi trong luật Hammurabi và phổ biến ở vùng Cận Đông cổ đại, nơi một người nữ tỳ có thể sinh con thay cho bà chủ, và đứa trẻ sẽ được xem như con của bà chủ về mặt pháp lý và xã hội.

Bilhah đã sinh cho Gia-cốp hai người con trai:
- Dan (דָּן): "Đức Chúa Trời đã xử đoán tôi, đã nghe tiếng tôi, và cho tôi một con trai." (Sáng 30:6). Dan có nghĩa là "xét đoán" hoặc "phán xét."
- Nép-ta-li (נַפְתָּלִי): "Tôi đã cực lực tranh chiến với chị tôi, và đã được thắng." (Sáng 30:8). Nép-ta-li có nghĩa là "sự vật lộn của tôi" hoặc "cuộc chiến đấu của tôi."

Qua việc đặt tên, Rachel đã bộc lộ rõ tâm trạng của mình: sự phán xét công bình từ Đức Chúa Trời và cuộc đua tranh đầy cay đắng với chị gái. Bilhah trong câu chuyện này hoàn toàn im lặng, không có lời nói hay cảm xúc nào được ghi lại. Bà là một công cụ trong cuộc chạy đua sinh sản giữa hai chị em và trong nỗ lực của con người nhằm thực hiện lời hứa của Đức Chúa Trời về dòng dõi đông đúc cho Gia-cốp bằng phương cách riêng.

Gia đình Gia-cốp là một minh chứng cho sự rối loạn do tội lỗi và sự thiếu vắng nguyên tắc của Đức Chúa Trời. Sự hiện diện của Bilhah (và cả Xinh-ba, nữ tỳ của Leah) như những người vợ phụ không chỉ phản ánh tập tục văn hóa, mà còn là nguồn cơn của sự ghen ghét, cạnh tranh và đau khổ. Sự kiện đau lòng nhất liên quan đến Bilhah được ghi trong Sáng Thế Ký 35:22: "Lúc Y-sơ-ra-ên trú ngụ trong xứ nầy, thì Ru-bên có đến nằm cùng Bi-la, vợ lẽ của cha mình; và Y-sơ-ra-ên haу biết sự đó." Hành động loạn luân này của Ru-bên, con trưởng của Gia-cốp, là một tội nghiêm trọng (Lê-vi Ký 18:8), biểu thị sự khinh thường quyền tể trị của cha và sự hỗn loạn về trật tự gia đình. Hậu quả là Ru-bên đã đánh mất quyền trưởng tử (Sáng 49:3-4; 1 Sử Ký 5:1).

Điều đáng chú ý là Kinh Thánh luôn gọi Bilhah là "vợ lẽ của cha mình" trong sự kiện này, xác nhận địa vị hôn nhân của bà dù là thứ yếu. Sự kiện này để lại một vết nhơ trong lịch sử gia tộc và cho thấy hậu quả lâu dài của việc Gia-cốp chấp nhận một cấu trúc gia đình đa thê, đầy sự bất bình đẳng và tổn thương.

Tuy nhiên, điều kỳ diệu của ân điển Đức Chúa Trời là Ngài vẫn dùng ngay cả những hoàn cảnh hỗn loạn do tội lỗi con người gây ra để hoàn thành mục đích tối cao của Ngài. Dan và Nép-ta-li, con của Bilhah, đã trở thành những tổ phụ của hai trong mười hai chi phái Y-sơ-ra-ên. Họ vẫn nhận được lời chúc phước từ Gia-cốp (Sáng 49:16-21) và có phần đất riêng khi vào Ca-na-an. Điều này khẳng định rằng giao ước và lời hứa của Đức Chúa Trời không phụ thuộc vào sự toàn hảo của con người, nhưng dựa trên sự thành tín của chính Ngài.

Từ câu chuyện của Bilhah, chúng ta rút ra được nhiều bài học quý giá cho đời sống đức tin ngày nay:

1. Sự Nguy Hiểm của Việc "Giúp Đỡ" Đức Chúa Trời Bằng Xác Thịt: Rachel và Gia-cốp đã cố đạt được lời hứa về dòng dõi (một điều tốt) bằng phương cách trái với ý muốn nguyên thủy của Đức Chúa Trời cho hôn nhân (một người nam, một người nữ). Hậu quả là đau khổ, ghen tị và rối loạn. Bài học cho chúng ta là phải kiên nhẫn chờ đợi Chúa và đạt đến mục đích Ngài bằng con đường Ngài chỉ định, dù con đường đó có vẻ chậm hơn. "Hãy phó thác đường lối mình cho Đức Giê-hô-va, và nhờ cậy nơi Ngài, thì Ngài sẽ làm thành việc ấy." (Thi Thiên 37:5).

2. Giá Trị Của Mỗi Cá Nhân Trong Mắt Đức Chúa Trời: Dù bị xem như một "công cụ" trong mắt người đời, Bilhah không vô hình trong sách sự sống của Đức Chúa Trời. Tên bà và tên các con bà được ghi chép cẩn thận trong gia phả của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 1:1-16 liệt kê các tổ phụ, bao gồm những người sinh ra từ những phụ nữ bị xã hội coi thường). Đức Chúa Trời nhìn thấy những người bị lãng quên, những người bị áp bức và đau khổ. "Vì Ngài đã đoái thăm phận hèn hạ của tôi tớ Ngài." (Lu-ca 1:48).

3. Hậu Quả Tàn Phá của Tội Lỗi Trong Gia Đình: Tội loạn luân của Ru-bên với Bilhah là đỉnh điểm của một môi trường gia đình đã bị băng hoại từ trước bởi sự thiên vị, gian dối và cạnh tranh. Gia đình Cơ Đốc ngày nay được kêu gọi xây dựng trên nền tảng của tình yêu thương, sự tôn trọng, trong sạch và trung tín theo Kinh Thánh. "Hỡi kẻ làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận; hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó." (Ê-phê-sô 6:4).

4. Ân Điển Chúa Vượt Trên Sự Yếu Đuối Của Con Người: Câu chuyện về Bilhah là một minh họa sống động về ân điển. Dòng dõi giao ước tiếp tục không phải vì sự khôn ngoan hay thánh khiết của các tổ phụ, nhưng bất chấp những thất bại của họ. Điều này hướng chúng ta đến Đấng Christ, là hậu tự duy nhất và trọn vẹn của Áp-ra-ham, Đấng đã đến để cứu chuộc chúng ta khỏi mọi sự rối ren do tội lỗi gây ra. Trong Ngài, không còn phân biệt chủ - tớ, nam - nữ, nhưng tất cả đều là một (Ga-la-ti 3:28).

Bilhah, người phụ nữ im lặng của Kinh Thánh, cuối cùng không chỉ là một nhân vật phụ. Bà là một mảnh ghép trong bức tranh lớn về lịch sử cứu rỗi, một bằng chứng cho thấy Đức Chúa Trời có thể viết thẳng trên những dòng đời cong queo của chúng ta. Thân phận của bà nhắc nhở chúng ta về sự đau khổ mà tội lỗi và sự bất công gây ra. Nhưng sự hiện diện của các con trai bà trong số mười hai chi phái lại loan báo về một ân điển mạnh hơn tội lỗi.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi nhìn vào những câu chuyện như của Bilhah với đôi mắt của đức tin: thừa nhận những sai lầm và bi kịch của con người, nhưng luôn tìm kiếm và ngợi khen bàn tay chủ tể và thành tín của Đức Chúa Trời, Đấng đang dẫn dắt lịch sử đến hồi kết thúc vinh quang trong Chúa Giê-xu Christ. Dù xuất thân hay hoàn cảnh của chúng ta có khiêm nhường, bị lãng quên hay đau đớn thế nào, trong Đấng Christ, chúng ta đều có một danh phận mới, một gia phả mới và một phần trong vương quốc đời đời của Ngài.