Moses giống Chúa Giêsu như thế nào?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, một trong những đề tài hấp dẫn và đầy mặc khải là việc khám phá những hình bóng (types) trong Cựu Ước về Đấng Christ trong Tân Ước. Trong số các nhân vật nổi bật, Môi-se (Moses) hiện lên như một hình bóng đặc biệt sống động và rõ nét về Chúa Giêsu Christ. Sách Phục Truyền Luật Lệ Ký kết thúc với lời tiên tri: “Về sau, trong Y-sơ-ra-ên chẳng còn dấy lên tiên tri nào giống như Môi-se” (Phục truyền 34:10). Thế nhưng, chính Chúa Giêsu đã tuyên bố: “Vì nếu các ngươi tin Môi-se, ắt sẽ tin ta; vì ấy về ta mà người đã chép” (Giăng 5:46). Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích, so sánh và giải kinh để làm sáng tỏ những điểm tương đồng thần học sâu sắc giữa Môi-se và Chúa Giêsu, qua đó thấy được sự nhất quán kỳ diệu của chương trình cứu chuộc của Đức Chúa Trời.

Vai trò căn bản nhất của Môi-se là làm người giải cứu và đấng trung bảo giữa Đức Chúa Trời và dân Y-sơ-ra-ên. Khi Đức Chúa Trời kêu gọi ông tại bụi gai cháy, Ngài phán: “Ta đã thấy sự cực khổ của dân ta... nên ta ngự xuống đặng giải cứu họ... Vậy bây giờ, hãy lại đây, đặng ta sai ngươi đến Pha-ra-ôn” (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:7-10). Môi-se đã trở thành công cụ để giải phóng dân sự khỏi ách nô lệ tại Ai Cập, hình ảnh của tội lỗi và thế gian.

Tương tự, Chúa Giêsu Christ là Đấng Giải Cứu tối thượng. Thiên sứ phán với Giô-sép: “Ngươi sẽ đặt tên là Jêsus, vì chính Ngài sẽ cứu dân mình ra khỏi tội” (Ma-thi-ơ 1:21). Từ ngữ “Giêsu” (Ἰησοῦς, Iēsous) là bản dịch Hy Lạp của tên Hê-bơ-rơ “Giô-suê” (Yehoshua), có nghĩa là “Giê-hô-va là sự cứu rỗi”. Trong khi Môi-se giải cứu khỏi sự nô lệ thuộc thể, Chúa Giêsu giải cứu khỏi sự nô lệ thuộc linh của tội lỗi và sự chết (Rô-ma 6:17-18). Sứ đồ Phi-e-rơ tuyên bố: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12).

Về vai trò trung bảo, Môi-se đứng giữa Đức Chúa Trời thánh khiết và dân sự phản nghịch. Ông lên núi Si-na-i nhận Luật Pháp (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:20) và cầu thay cho dân chúng khi họ phạm tội (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:11-14, 30-32). Chúa Giêsu là Đấng Trung Bảo của Giao Ước Mới tốt hơn. “Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người” (I Ti-mô-thê 2:5). Ngài không chỉ cầu thay mà còn dâng chính mình Ngài làm của lễ chuộc tội một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:15).

Sự tương đồng giữa hai nhân vật được thể hiện qua nhiều chi tiết lịch sử và thần học:

1. Sự Giải Cứu Thuở Ấu Thơ: Cả Môi-se và Chúa Giêsu đều được giải cứu khỏi lệnh giết hại trẻ em của một vị vua độc ác. Vua Pha-ra-ôn ra lệnh: “Mọi con trai của người Hê-bơ-rơ mới sanh, hãy liệng xuống sông” (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:22). Môi-se được cứu bởi chiếc thúng trét chai (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:3). Vua Hê-rốt ra lệnh “giết hết thảy con trai từ hai tuổi sấp xuống” tại Bết-lê-hem (Ma-thi-ơ 2:16). Chúa Giêsu được giải cứu khi cha mẹ Ngài chạy trốn sang Ai Cập (Ma-thi-ơ 2:13-14). Điều trùng hợp không ngờ: nơi trú ẩn của Chúa Giêsu thời thơ ấu lại chính là đất nước của sự nô lệ mà Môi-se đã đưa dân ra khỏi.

2. Sự Từ Bỏ và Sự Kêu Gọi: Môi-se từ bỏ địa vị hoàng tử trong cung điện Pha-ra-ôn. Sứ đồ Hê-bơ-rơ viết: “Bởi đức tin, Môi-se lúc đã khôn lớn, bỏ danh hiệu mình là con trai của công chúa Pha-ra-ôn... vì người coi sự sỉ nhục về Đấng Christ là quí hơn của châu báu xứ Ê-díp-tô” (Hê-bơ-rơ 11:24-26). Cụm từ “sự sỉ nhục về Đấng Christ” (τὸν ὀνειδισμὸν τοῦ Χριστοῦ, ton oneidismon tou Christou) cho thấy tác giả xem sự lựa chọn của Môi-se gắn liền với Đấng Christ. Tương tự, Chúa Giêsu Christ “vốn có hình Đức Chúa Trời... song Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ” (Phi-líp 2:6-7). Ngài từ bỏ vinh quang thiên thượng để mang lấy thân phận con người.

3. Người Ban Luật Pháp và Sự Giải Nghĩa Trọn Vẹn: Môi-se là người ban hành Luật Pháp từ núi Si-na-i. Ông là đại diện cho Giao Ước Cũ. Tuy nhiên, Luật Pháp chỉ có thể phơi bày tội lỗi chứ không thể cứu được (Rô-ma 3:20). Chúa Giêsu không đến để phá Luật Pháp nhưng để làm trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Trong Bài Giảng Trên Núi, Ngài giải nghĩa luật pháp cách trọn vẹn và thấu suốt (“Các ngươi có nghe lời phán... nhưng ta nói cùng các ngươi...”). Ngài chính là hiện thân của ý muốn Đức Chúa Trời. Hơn nữa, Chúa Giêsu ban cho chúng ta “luật pháp của Đấng Christ” (Ga-la-ti 6:2) – luật của tình yêu và ân điển.

Cả Môi-se và Chúa Giêsu đều thực hiện những phép lạ lớn lao bởi quyền năng Đức Chúa Trời, xác nhận sứ mạng từ Ngài.

• Môi-se: Biến nước thành huyết (Xuất Ê-díp-tô Ký 7:20), khiến ếch nhái, muỗi, ruồi mòng, dịch hại gia súc, ghẻ chốc, mưa đá, cào cào, sự tối tăm, và cuối cùng là sự chết của con đầu lòng xứ Ai Cập (10 tai vạ). Ông cũng rẽ nước Biển Đỏ (Xuất Ê-díp-tô Ký 14:21) và khiến nước từ vầng đá chảy ra (Xuất Ê-díp-tô Ký 17:6).
• Chúa Giêsu: Biến nước thành rượu (Giăng 2:9), chữa lành mọi thứ bệnh tật (Ma-thi-ơ 4:23), đuổi quỷ (Mác 1:34), hóa bánh ra nhiều (Ma-thi-ơ 14:19-20), đi trên mặt nước (Ma-thi-ơ 14:25), làm yên bão tố (Ma-thi-ơ 8:26), và khiến kẻ chết sống lại (Giăng 11:43-44).

Sự khác biệt lớn: Phép lạ của Môi-se phần lớn mang tính phán xét và hủy diệt (đối với kẻ thù), trong khi phép lạ của Chúa Giêsu chủ yếu thể hiện lòng thương xót, chữa lành và bổ sức (cho những người tin). Điều này phản ánh sự khác biệt giữa Giao Ước Cũ (công bình, sự thánh khiết) và Giao Ước Mới (ân điển và lẽ thật).

Một phép lạ đặc biệt liên quan trực tiếp: Vầng đá. Trong đồng vắng, Môi-se đập vào vầng đá và nước chảy ra cho dân sự uống (Xuất Ê-díp-tô Ký 17:6). Sứ đồ Phao-lô giải thích ý nghĩa thuộc linh: “Vả, ấy là uống một thức uống thiêng liêng; vì họ uống nơi vầng đá thiêng liêng theo mình. Vầng đá ấy tức là Đấng Christ” (I Cô-rinh-tô 10:4). Chúa Giêsu chính là vầng đá thiêng liêng bị đập một lần, từ đó dòng nước sự sống đời đời tuôn chảy cho mọi người tin (Giăng 4:14; 7:37-38).

Phục truyền 18:15, 18 chứa đựng lời tiên tri quan trọng: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi sẽ lấy giữa anh em ngươi, lấy trong những anh em ngươi, dấy lên một đấng tiên tri như ta; các ngươi khá nghe theo đấng ấy... Ta sẽ lấy trong anh em chúng lập lên một đấng tiên tri như ngươi...” Chính Môi-se loan báo về một Đấng Tiên Tri sẽ đến. Dân Do Thái trong thời Tân Ước đã trông đợi Đấng này (Giăng 1:21, 25; 6:14; 7:40).

Sách Công vụ ghi lại lời giảng của Phi-e-rơ, trích dẫn trực tiếp lời tiên tri này và áp dụng cho Chúa Giêsu: “Vả, Môi-se có nói: Chúa là Đức Chúa Trời chúng ta sẽ dấy lên trong anh em các ngươi một Đấng tiên tri như ta; các ngươi phải nghe theo mọi điều Ngài sẽ phán dặn” (Công vụ 3:22). Ê-tiên cũng nhắc đến điều này trong bài biện giải của mình (Công vụ 7:37). Chúa Giêsu không chỉ là một tiên tri như Môi-se, Ngài là Lời (Λόγος, Logos) của Đức Chúa Trời trở nên xác thịt (Giăng 1:14). Ngài không chỉ nói lời của Đức Chúa Trời; Ngài chính là Lời đó.

Đỉnh cao trong chức vụ của Môi-se là việc thiết lập Lễ Vượt Qua (Pesach - פֶּסַח). Máu của chiên con không tì vết được bôi lên thanh cửa để thiên sứ hủy diệt “vượt qua” (pasach) những nhà ấy (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:13). Con chiên đó phải bị giết, và thịt nó phải được ăn. Môi-se công bố: “Ấy là lễ Vượt-qua của Đức Giê-hô-va” (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:11).

Sứ đồ Giăng giới thiệu Chúa Giêsu với lời xưng nhận: “Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Đấng Christ là con sinh lễ Vượt qua của chúng ta đã bị giết rồi” (I Cô-rinh-tô 5:7). Chúa Giêsu chính là Chiên Con không tì vết, trọn vẹn, đã bị giết vào đúng giờ của Lễ Vượt Qua (Giăng 19:14). Huyết Ngài không chỉ bảo vệ chúng ta khỏi sự phán xét, mà còn rửa sạch mọi tội lỗi (I Giăng 1:7). Môi-se thiết lập biểu tượng; Chúa Giêsu là thực tại của biểu tượng đó.

Sách Hê-bơ-rơ đưa ra sự so sánh trực tiếp và khẳng định sự ưu việt của Chúa Giêsu: “Vả, Đức Chúa Jêsus đã được nhận là xứng đáng vinh hiển hơn Môi-se rồi, cũng như người xây nhà được tôn trọng hơn chính cái nhà” (Hê-bơ-rơ 3:3). Tác giả giải thích: Môi-se trung tín trong cả nhà Đức Chúa Trời với tư cách là đầy tớ (θεράπων, therapon), để làm chứng về những điều sẽ được rao truyền sau nầy. Nhưng Chúa Giêsu trung tín với tư cách là Con trai (υἱὸς, huios) quản trị chính nhà Ngài (Hê-bơ-rơ 3:5-6).

Sự cao trọng hơn được thể hiện rõ:
- Nguồn gốc: Môi-se là người được tạo dựng, thuộc dòng dõi Lê-vi. Chúa Giêsu là Con Đức Chúa Trời hằng có, thuộc dòng dõi Mên-chi-xê-đéc đời đời (Hê-bơ-rơ 7:1-3).
- Giao ước: Môi-se là trung bảo của Giao Ước Cũ, khắc trên bảng đá. Chúa Giêsu là Đấng Trung Bảo của Giao Ước Mới tốt hơn, khắc trên bảng lòng thịt (Hê-bơ-rơ 8:6; II Cô-rinh-tô 3:3).
- Thành tựu: Môi-se đưa dân vào biên giới Đất Hứa nhưng không vào được. Chúa Giêsu đưa chúng ta vào sự yên nghỉ thuộc linh và chính Ngài là Đất Hứa của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:8-10).

Việc nghiên cứu sự tương đồng này không chỉ mang tính học thuật mà còn đem lại nhiều bài học thiết thực:

1. Nhận Biết Sự Nhất Quán Của Lời Chúa: Sự tương đồng giữa Môi-se và Chúa Giêsu cho chúng ta thấy Kinh Thánh là một tổng thể hài hòa, từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền, đều tập trung vào Đấng Christ (Lu-ca 24:27). Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào sự mặc khải không sai lầm của Đức Chúa Trời.

2. Hiểu Đúng Vai Trò Của Luật Pháp và Ân Điển: Môi-se đại diện cho Luật Pháp, cho chúng ta biết tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và bản chất tội lỗi của mình. Chúa Giêsu đại diện cho Ân Điển, đáp ứng tiêu chuẩn đó thay cho chúng ta và ban cho năng lực để sống đẹp ý Ngài. Chúng ta không sống dưới ách nô lệ của luật pháp như dưới thời Môi-se, nhưng sống trong tự do của ân điển nhờ Chúa Giêsu (Rô-ma 6:14).

3. Tìm Nguồn Nước Sống Nơi Vầng Đá Thiêng Liêng: Như dân Y-sơ-ra-ên phải đến với vầng đá để được nước uống trong đồng vắng, chúng ta phải liên tục đến với Chúa Giêsu – vầng đá thiêng liêng – để được Ngài thỏa mãn những cơn khát thuộc linh. Mọi nguồn nước thế gian đều không thể thỏa mãn (Giăng 4:13).

4. Sống Với Tư Cách Là Dân Sự Của Giao Ước Mới: Chúng ta được kêu gọi không phải đến với núi Si-na-i đầy sợ hãi, lửa và bóng tối (Hê-bơ-rơ 12:18-21), mà đến với Si-ôn, với Chúa Giêsu, Đấng Trung Bảo của giao ước mới (Hê-bơ-rơ 12:22-24). Đời sống chúng ta phải phản ánh đặc tính của giao ước mới: được tha thứ, có luật pháp Chúa trong lòng, và có mối quan hệ thân mật với Đức Chúa Trời.

5. Trông Đợi Sự Giải Cứu Trọn Vẹn: Như Môi-se dẫn dân ra khỏi Ai Cập nhưng hành trình còn nhiều tranh chiến, chúng ta cũng đã được giải cứu khỏi quyền lực tối tăm nhưng vẫn còn đang trên hành trình về Thiên Quốc. Sự trông đợi của chúng ta không phải là một miền đất bằng sữa và mật, mà là “một quê hương ở trên trời” (Phi-líp 3:20), nơi Chúa Giêsu, Đấng Giải Cứu vĩ đại của chúng ta, đang chuẩn bị.

Môi-se thật vĩ đại, là đầy tớ trung tín của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, vinh hiển thời Cựu Ước ấy chẳng còn sáng chói khi đặt cạnh vinh quang của Đấng Christ (II Cô-rinh-tô 3:10). Mọi nét đẹp, sự trung tín, quyền năng và vai trò giải cứu nơi Môi-se đều chỉ là một hình bóng, một lời hứa, một bản phác thảo về Đấng sẽ đến. Chúa Giêsu Christ là thực tại, là sự ứng nghiệm, là bức chân dung hoàn chỉnh. Ngài không chỉ giống Môi-se; Ngài là Đấng mà Môi-se đã viết về và chỉ về. Ước mong mỗi chúng ta, khi đọc về Môi-se trong Cựu Ước, đều thấy bóng dáng của Chúa Giêsu và hướng lòng về Ngài, Đấng Trung Bảo của chúng ta, Đấng đã đem chúng ta từ sự nô lệ tội lỗi vào sự tự do vinh hiển của con cái Đức Chúa Trời. Hãy lắng nghe Ngài! “Nầy là Con yêu dấu của ta, đẹp lòng ta mọi đàng; hãy nghe lời Người!” (Ma-thi-ơ 17:5).