Sự Mặc Khải Tiệm Tiến và Mối Liên Hệ Với Sự Cứu Rỗi
Khái niệm "Sự mặc khải tiệm tiến" (Progressive Revelation) là một trụ cột then chốt trong thần học Kinh Thánh, đặc biệt là trong cách chúng ta hiểu về kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Đức Chúa Trời. Nó mô tả phương cách Đấng Tạo Hóa chủ động, kiên nhẫn và có chủ đích bày tỏ chính Ngài, ý chỉ Ngài, và đặc biệt là con đường cứu rỗi cho nhân loại qua một tiến trình lịch sử lâu dài, từng bước một, cho đến khi được bày tỏ trọn vẹn trong Con Ngài là Chúa Cứu Thế Giê-xu. Sự mặc khải này không mâu thuẫn, nhưng phát triển, làm sáng tỏ và đạt đến sự viên mãn. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá mối liên hệ hữu cơ và không thể tách rời giữa sự mặc khải tiệm tiến này với chân lý trung tâm của đức tin: sự cứu rỗi bởi ân điển, qua đức tin nơi Đấng Christ.
Kế hoạch cứu rỗi không đột ngột xuất hiện trong Tân Ước, mà đã được phác thảo, báo trước và chuẩn bị một cách cẩn thận từ những trang đầu tiên của Kinh Thánh. Sự mặc khải tiệm tiến cho thấy ân điển cứu rỗi đã hoạt động ngay từ buổi ban đầu.
1. Nguyên Bản và Lời Hứa Đầu Tiên (Proto-evangelium): Ngay sau khi tội lỗi xâm nhập thế gian, Đức Chúa Trời không từ bỏ con người. Trong Sáng-thế Ký 3:15, Ngài phán với con rắn: “Ta sẽ làm cho mày cùng người nữ, dòng dõi mày cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mày, còn mày sẽ cắn gót chân người.” Đây là lời hứa căn bản đầu tiên về Đấng Cứu Thế (hậu tự của người nữ) sẽ đến để hủy phá công việc của ma quỷ. Từ ngữ Hê-bơ-rơ “shuph” (giày đạp) báo trước một cuộc chiến và chiến thắng quyết định. Cứu rỗi, ngay từ đầu, đã được trình bày như một sự giải cứu khỏi kẻ thù là Satan và hậu quả của tội lỗi.
2. Các Giao Ước Tiệm Tiến: Đức Chúa Trời thiết lập các giao ước (berith trong tiếng Hê-bơ-rơ) như những cột mốc mặc khải:
- Giao ước với Nô-ê (Sáng-thế Ký 9): Khẳng định sự nhân từ chung của Chúa dành cho cả nhân loại, duy trì sự sống và một trật tự cho công cuộc cứu chuộc tiếp diễn.
- Giao ước với Áp-ra-ham (Sáng-thế Ký 12, 15, 17): Đây là bước ngoặt lớn. Chúa hứa ban phước, làm thành một dân tộc lớn, và quan trọng nhất: “các dân tộc trên thế gian đều sẽ nhờ ngươi mà được phước” (Sáng-thế Ký 12:3). Phước lành tối hậu chính là sự cứu rỗi sẽ đến cho mọi dân tộc qua dòng dõi của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:8, 16). Sự cứu rỗi bắt đầu mang chiều kích phổ quát.
- Giao ước với Môi-se và Luật Pháp (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24): Luật pháp được ban ra không phải như một phương cách để tự cứu mình, mà để “làm cho tội lỗi hiện ra là tội lỗi” (Rô-ma 5:20; 7:7). Nó là “thầy giáo” (paidagogos trong tiếng Hy Lạp) dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Các của lễ chuộc tội, hệ thống tế lễ đẫm máu (Lê-vi Ký 17:11) là những hình bóng sống động về một của lễ chuộc tội trọn vẹn, hoàn hảo sẽ đến. Chúng dạy rằng “không đổ huyết thì không có sự tha tội” (Hê-bơ-rơ 9:22), và chuẩn bị tâm trí con người hiểu được ý nghĩa của cái chết đền tội của Chúa Giê-xu.
- Giao ước với Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7): Lời hứa về một vị vua thuộc dòng Đa-vít sẽ lập một vương quốc đời đời. Điều này tập trung lời hứa cứu rỗi vào một nhân vật Vua-Mê-si, báo trước về Đấng Christ là Con Vua Đa-vít (Ma-thi-ơ 1:1).
Dòng suối mặc khải chảy mạnh mẽ hơn qua các tiên tri. Họ không chỉ cảnh báo về sự phán xét mà còn loan báo về sự cứu chuộc và một Giao Ước Mới.
Tiên tri Ê-sai đã vẽ nên bức tranh sống động nhất về Đầng Tôi Tớ Chịu Khổ của Đức Giê-hô-va: “Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương... Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người... người sẽ xem dòng dõi mình... và nhờ sự biết mình mà tôi tớ công bình của ta sẽ khiến cho nhiều người được xưng công bình” (Ê-sai 53:5,6,10,11). Đây là sự mặc khải rõ ràng về bản chất thay thế, đền tội của sự chết Đấng Mê-si. Cứu rỗi được mô tả là sự “xưng công bình” (tsadaq - được kể là công bình) cho nhiều người.
Tiên tri Giê-rê-mi công bố về một Giao Ước Mới vượt trội hơn: “Đức Giê-hô-va phán: Này, những ngày đến, bấy giờ ta sẽ lập một giao ước mới với nhà Y-sơ-ra-ên... Ta sẽ đặt luật pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng. Ta sẽ làm Đức Chúa Trời chúng nó, chúng nó sẽ làm dân ta... vì ta sẽ tha sự gian ác chúng nó, và không nhớ đến tội lỗi chúng nó nữa” (Giê-rê-mi 31:31-34). Giao ước mới này hứa hẹn một sự biến đổi từ bên trong (“trong bụng... trong lòng”) và một sự tha thứ triệt để (“không nhớ đến”), là nền tảng của sự cứu rỗi thuộc linh cá nhân mà Chúa Giê-xu đã thiết lập (Lu-ca 22:20; Hê-bơ-rơ 8:6-13).
Sự mặc khải tiệm tiến đạt đến đỉnh điểm, mục tiêu và sự hoàn thành trọn vẹn trong con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ. Ngài không phải là một tiên tri khác, mà là “Lời đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14), là hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được (Cô-lô-se 1:15).
Chúa Giê-xu chính là:
- Dòng dõi của người nữ (Ga-la-ti 4:4) đã giày đạp đầu con rắn qua sự chết và sống lại của Ngài.
- Dòng dõi của Áp-ra-ham mà nhờ đó mọi dân tộc được phước (Ga-la-ti 3:16).
- Đấng Mê-si, Con Đa-vít (Ma-thi-ơ 22:42).
- Đầng Tôi Tớ Chịu Khổ của Ê-sai 53, “Con người đã đến... phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người” (Ma-thi-ơ 20:28). Từ Hy Lạp “lutron” (giá chuộc) nói đến cái giá được trả để giải phóng một nô lệ.
- Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng cất tội lỗi thế gian đi (Giăng 1:29), ứng nghiệm mọi hình bóng tế lễ.
- Đấng Trung Bảo của Giao Ước Mới (Hê-bơ-rơ 9:15). Huyết Ngài là huyết của giao ước mới (Ma-thi-ơ 26:28).
Sứ đồ Phao-lô tóm tắt điều này: “Ấy là sự giấu kín từ trước vô cùng, nhưng hiện nay đã bày ra, và theo lịnh Đức Chúa Trời hằng sống, hằng có, bởi các sách tiên tri chỉ dạy cho mọi dân tộc được biết, đặng đem họ đến sự vâng phục của đức tin” (Rô-ma 16:25-26). Sự mặc khải tiệm tiến dẫn đến một mục đích rõ ràng: đức tin và sự vâng phục của mọi dân tộc.
Hiểu biết về sự mặc khải tiệm tiến không chỉ là kiến thức thần học, mà còn có sức biến đổi đời sống chúng ta.
1. Củng Cố Đức Tin và Sự Tự Tin trong Lời Chúa: Thấy được sợi chỉ xuyên suốt, hài hòa từ Sáng-thế Ký đến Khải-huyền củng cố niềm tin rằng Kinh Thánh thật sự là Lời được Đức Chúa Trời soi dẫn. Chúng ta thấy Chúa giữ lời hứa cách trung tín qua hàng ngàn năm, từ đó vững lòng tin cậy những lời hứa khác của Ngài trong đời sống mình.
2. Đọc và Hiểu Kinh Thánh Cách Đúng Đắn: Chúng ta học cách đọc Cựu Ước dưới ánh sáng của Tân Ước. Các nghi lễ, lễ hội, nhân vật đều chỉ về Christ. Điều này làm cho việc đọc Cựu Ước trở nên sống động và giàu có, vì mọi phần đều hướng về Chúa Cứu Thế của chúng ta.
3. Đánh Giá Cao Hơn Về Ân Điển và Sự Cao Trọng Của Đấng Christ: Thấy được sự chuẩn bị kỹ lưỡng, phức tạp và đẫm máu của Cựu Ước giúp chúng ta càng thêm kinh ngạc về sự đơn giản nhưng vĩ đại của Phúc Âm: “Hãy tin Chúa Giê-xu, thì ngươi và cả nhà đều sẽ được cứu rỗi” (Công vụ 16:31). Chúng ta hiểu rằng sự cứu rỗi trong Đấng Christ thật quý giá, vì nó là đích đến của cả một chương trình vĩ đại của Đức Chúa Trời.
4. Nuôi Dưỡng Sự Kiên Nhẫn và Hy Vọng: Đức Chúa Trời hành động trong dòng lịch sử với sự kiên nhẫn vô song. Điều này dạy chúng ta biết kiên nhẫn trong sự cầu nguyện, trong hành trình thuộc linh, và trong việc chờ đợi Ngài làm trọn những lời hứa còn lại (như sự tái lâm của Chúa). Nếu Ngài đã trung tín hoàn thành lời hứa về Đấng Cứu Thế lần thứ nhất, chắc chắn Ngài sẽ hoàn thành lời hứa về sự trở lại của Ngài.
5. Thúc Đẩy Tinh Thần Truyền Giáo: Lịch sử mặc khải cho thấy phước lành cứu rỗi từ một dân tộc (Y-sơ-ra-ên) đã mở rộng ra cho mọi dân tộc. Điều này thúc giục chúng ta, là những người được cứu trong thời đại Giao Ước Mới, phải nhiệt thành mang Tin Lành về Đấng Christ, là sự viên mãn của mọi lời hứa, đến với mọi người.
Sự mặc khải tiệm tiến không phải là sự thay đổi ý định của Đức Chúa Trời, mà là sự bày tỏ từng phần và ngày càng rõ ràng hơn về một kế hoạch cứu rỗi vĩnh hằng, “vốn giấu kín từ trước các đời” nhưng nay được tỏ ra trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 3:9-11). Nó liên quan mật thiết đến sự cứu rỗi vì nó chính là hành trình Lời Chúa đi đến với chúng ta, để chúng ta có thể biết con đường duy nhất dẫn đến sự sống.
Chúa Giê-xu Christ là chìa khóa mở khóa mọi kho tàng của Cựu Ước và là Đấng hoàn thành mọi lời hứa. Sự cứu rỗi chúng ta nhận được ngày nay không phải là một ý tưởng mới, mà là sự ứng nghiệm trọn vẹn của một chương trình ân điển đã được Đức Chúa Trời ấp ủ và bày tỏ từ thuở đời đời. Hiểu được điều này, chúng ta càng thêm yêu mến Kinh Thánh, kính sợ sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời, và sống một đời sống biết ơn, vững vàng trong đức tin nơi Đấng Christ, Đấng là Alpha và Omega, khởi đầu và cuối cùng của mọi sự mặc khải và cứu rỗi.
“Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi.” (Hê-bơ-rơ 13:8).