Ý nghĩa "sanh lại" trong Giăng 3:3 từ nguyên ngữ Hy Lạp
Giăng 3:3 là một trong những câu Kinh Thánh nổi tiếng nhất trong Tân Ước, nơi Chúa Giê-xu tuyên bố: “Nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời.” (Bản Truyền Thống 1925). Câu nói này đã trở thành nền tảng cho giáo lý về sự tái sanh trong đức tin Cơ Đốc. Tuy nhiên, từ “sanh lại” trong nguyên ngữ Hy Lạp mang nhiều sắc thái hơn bản dịch tiếng Việt. Bài viết này sẽ khảo sát kỹ lưỡng nguyên văn Hy Lạp của Giăng 3:3, bối cảnh đối thoại giữa Chúa Giê-xu và Ni-cô-đem, và ý nghĩa thần học cũng như ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Bối cảnh của Giăng 3:1–15
Cuộc trò chuyện giữa Chúa Giê-xu và Ni-cô-đem diễn ra vào ban đêm. Ni-cô-đem là một người Pha-ri-si, một thầy dạy luật, và là thành viên của Hội đồng Công luận (Sanhedrin). Ông đến với Chúa Giê-xu với thái độ tôn trọng, công nhận Ngài là một giáo sư từ Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu đáp lại bằng một tuyên bố gây sốc: “Nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời” (c.3). Câu trả lời này đánh thẳng vào hiểu biết tôn giáo của Ni-cô-đem, cho thấy việc vào Nước Đức Chúa Trời không dựa trên nỗ lực tôn giáo hay địa vị xã hội, mà là một sự biến đổi siêu nhiên từ Đức Chúa Trời.
Nguyên ngữ Hy Lạp của “sanh lại”
Trong tiếng Hy Lạp, cụm từ được dùng là “γεννηθῇ ἄνωθεν” (gennēthē anōthen). Động từ “γεννηθῇ” là dạng aorist passive subjunctive của “γεννάω” (gennaō), nghĩa là “được sinh ra”. “ἄνωθεν” (anōthen) là một phó từ có hai nghĩa chính: (1) “từ trên”, tức là từ thiên thượng, từ Đức Chúa Trời; (2) “lại, một lần nữa, từ đầu”. Trong bối cảnh của Giăng, Ni-cô-đem hiểu theo nghĩa thứ hai – sinh ra lần nữa – và tỏ ra hoang mang: “Người già có thể vào lòng mẹ lần thứ hai mà sanh ra được sao?” (c.4). Chúa Giê-xu sau đó làm rõ rằng Ngài đang nói về sự sanh bởi nước và Thánh Linh (c.5), tức là sự sanh ra từ trên.
Các học giả Kinh Thánh cho rằng tác giả Phúc Âm Giăng cố ý sử dụng từ “ἄνωθεν” vì cả hai nghĩa đều hợp lý: Ni-cô-đem hiểu theo nghĩa đen là “một lần nữa”, còn Chúa Giê-xu mặc khải rằng đó là sự sanh ra “từ trên”, tức là từ Đức Chúa Trời. Như vậy, “sanh lại” không chỉ là một sự tái sinh thuộc linh (spiritual rebirth) mà còn là một sự sinh ra có nguồn gốc từ trời, do quyền năng của Đức Chúa Trời.
Trong Cựu Ước, tiếng Hê-bơ-rơ có khái niệm “tim mới” (Ê-xê-chi-ên 36:26) hoặc “được cắt bì trong lòng” (Phục truyền 30:6). Những hình ảnh này đều chỉ về một sự biến đổi bên trong bởi Đức Chúa Trời. Tân Ước dùng từ “tái sinh” (palingenesia) trong Tít 3:5 hay “sanh lại bởi Đức Chúa Trời” (1 Giăng 3:9). Tuy nhiên, ở Giăng 3, sự nhấn mạnh là nguồn gốc thiên thượng của sự tái sinh.
Phân tích chi tiết từng từ
1. γεννηθῇ (gennēthē) – “được sinh ra”
Động từ γεννάω trong Tân Ước thường chỉ việc sinh con, nhưng cũng được dùng theo nghĩa bóng cho việc tạo ra một sự sống mới (ví dụ: 1 Cô-rinh-tô 4:15; Ga-la-ti 4:29). Ở đây, nó ở thể thụ động: “được sinh ra”, nghĩa là chủ thể không tự mình sinh ra mình, mà được sinh ra bởi một tác nhân bên ngoài. Đó là công việc của Đức Chúa Trời, không phải của con người.
2. ἄνωθεν (anōthen) – “từ trên” / “lại”
Phó từ này xuất hiện 13 lần trong Tân Ước. Trong Giăng, nó được dùng ở 3:3, 3:7, 3:31, 19:11, 19:23. Ở 3:31, nó rõ ràng có nghĩa “từ trên” (Đấng từ trên cao đến). Ở 19:11, “chẳng có quyền gì trên Ta nếu từ trên chẳng ban cho ngươi” cũng là “từ trên”. Ở 19:23, nó mô tả chiếc áo không có đường may, dệt liền từ trên xuống dưới, nghĩa là “từ trên cao”. Vì vậy, tác giả Giăng thường dùng ἄνωθεν với nghĩa “từ trên”. Nhưng Ni-cô-đem, một người Do Thái nói tiếng A-ram, có thể đã hiểu theo nghĩa thứ hai vì từ tương đương trong tiếng A-ram cũng có hai nghĩa tương tự.
Chúa Giê-xu không bác bỏ sự hiểu của Ni-cô-đem hoàn toàn, nhưng Ngài mở rộng: “Phải sanh bởi nước và Thánh Linh” (c.5). Điều đó cho thấy cả hai nghĩa đều cần thiết: một người phải được sinh ra một lần nữa (tức là một sự khởi đầu mới) và sự sinh ra đó phải có nguồn gốc từ trên (bởi Thánh Linh).
Ý nghĩa thần học của sự sanh lại
Sự sanh lại là điều kiện tiên quyết để thấy (nghĩa là nhận biết, trải nghiệm) Nước Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu nói rõ: “Ấy là Thần linh làm cho sống, xác thịt chẳng ích chi. Những lời Ta nói với ngươi đều là thần linh và sự sống.” (Giăng 6:63). Con người không thể tự mình vào Nước Đức Chúa Trời bằng xác thịt, bằng truyền thống tôn giáo hay việc lành, nhưng phải được Đức Thánh Linh biến đổi từ bên trong.
Sự sanh lại gắn liền với đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Giăng 1:12–13 nói: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài, là kẻ chẳng phải sanh bởi khí huyết, hoặc bởi tình dục, hoặc bởi ý người, nhưng sanh bởi Đức Chúa Trời.” Ở đây, “sanh bởi Đức Chúa Trời” chính là sự sanh lại.
Thư 1 Giăng cũng nhấn mạnh: “Ai sanh bởi Đức Chúa Trời thì chẳng phạm tội, vì hạt giống của Đức Chúa Trời ở trong người, và người không thể phạm tội được, vì đã sanh bởi Đức Chúa Trời.” (1 Giăng 3:9). Sự sanh lại ban cho tín hữu bản chất mới, khiến họ có khả năng sống đẹp lòng Đức Chúa Trời.
Sanh bởi nước và Thánh Linh (câu 5)
Chúa Giê-xu phán: “Nếu một người chẳng sanh bởi nước và Thánh Linh, thì không thể vào nước Đức Chúa Trời.” (Giăng 3:5). Cụm “nước và Thánh Linh” gây nhiều tranh luận. Một số giải thích “nước” là báp-têm, nhưng bối cảnh không nhắc đến nghi thức. Có thể “nước” ám chỉ sự thanh tẩy hoặc sự tái sinh qua Lời Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 5:26; Tít 3:5). Cũng có thể “nước” chỉ về sự sanh ra tự nhiên (nước ối) và Thánh Linh chỉ về sự sanh ra thuộc linh; nhưng Chúa Giê-xu đang nói về một sự sanh duy nhất: sanh bởi nước và Thánh Linh, tức là sự thanh tẩy và đổi mới của Thánh Linh. Tiên tri Ê-xê-chi-ên 36:25–27 cũng nói: “Ta sẽ rưới nước trong trên các ngươi... Ta sẽ ban Thần Ta trong các ngươi.” Như vậy, cả nước (thanh tẩy) và Thánh Linh (ban sự sống) đều là công việc của Đức Chúa Trời trong sự tái sinh.
Áp dụng thực tiễn cho Cơ Đốc nhân
Hiểu rõ ý nghĩa của sự sanh lại giúp chúng ta:
- Nhận biết sự cần thiết của tái sinh: Dù là người ngoại đạo hay người có truyền thống tôn giáo, tất cả đều cần được tái sinh bởi Đức Thánh Linh. Không có sự sanh lại, chúng ta không thể thấy Nước Đức Chúa Trời.
- Kinh nghiệm sự đổi mới: Tái sinh không chỉ là một khái niệm thần học mà là một biến cố thực tế trong đời sống người tin Chúa. Khi chúng ta ăn năn tội và đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu, Đức Thánh Linh làm cho chúng ta trở nên người mới (2 Cô-rinh-tô 5:17).
- Sống bởi Thánh Linh: Vì đã được sanh lại từ trên, chúng ta có khả năng sống theo Thánh Linh, chiến thắng tội lỗi và bước đi trong sự vâng phục Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:5–14).
- Truyền giảng Phúc Âm: Sứ điệp sanh lại là cốt lõi của Phúc Âm. Chúng ta phải rao giảng rằng mọi người cần một sự biến đổi từ bên trong bởi quyền năng của Đức Chúa Trời, chứ không chỉ thay đổi hành vi bề ngoài.
Kết luận
Qua việc nghiên cứu nguyên ngữ Hy Lạp của Giăng 3:3, chúng ta thấy “sanh lại” (γεννηθῇ ἄνωθεν) mang một chiều sâu phong phú: đó là sự sinh ra lần thứ hai, nhưng không phải theo nghĩa thể xác mà là một sự sinh ra từ trên, bởi quyền năng của Đức Thánh Linh. Điều này phù hợp với lời dạy xuyên suốt Kinh Thánh về sự đổi mới bên trong. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta đã được tái sinh, và chúng ta được kêu gọi sống xứng đáng với địa vị mới đó, luôn nhớ rằng mọi sự đều bởi ân điển của Đức Chúa Trời. Ước mong mỗi chúng ta ngày càng kinh nghiệm sự sống dồi dào mà Chúa Giê-xu đã hứa cho những ai “đã sanh bởi Thánh Linh” (Giăng 3:8).