Ahijah Là Ai Trong Kinh Thánh?
Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, có những nhân vật dù không xuất hiện nhiều trên sân khấu trung tâm, nhưng lại đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện ý chỉ tối cao của Ngài. Ahijah, tiên tri ở Si-lô, là một nhân vật như thế. Ông là công cụ Đức Chúa Trời dùng để tuyên bố một trong những sự kiện hệ trọng nhất trong lịch sử Y-sơ-ra-ên: sự chia cắt vương quốc thống nhất dưới thời Sa-lô-môn. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá cuộc đời, chức vụ, và sứ điệp của tiên tri Ahijah, qua đó rút ra những bài học thuộc linh quý báu cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Ahijah (trong tiếng Hê-bơ-rơ: אֲחִיָּה, Achiyyah) có nghĩa là "anh (em) của Đức Giê-hô-va" hoặc "Đức Giê-hô-va là anh (em) tôi". Cái tên này đã nói lên mối quan hệ mật thiết và sự giao phó đặc biệt giữa ông với Đức Chúa Trời. Ahijah sống vào cuối thời vua Sa-lô-môn, một thời kỳ đánh dấu bởi sự suy đồi thuộc linh nghiêm trọng bên dưới vẻ hào nhoáng giàu có của vương quốc.
Theo I Các Vua 11:29, Ahijah là người ở Si-lô – một địa danh lịch sử quan trọng, từng là nơi đặt hòm giao ước và là trung tâm thờ phượng trước khi có đền thờ (Giô-suê 18:1). Việc một tiên tri xuất thân từ Si-lô mang tính biểu tượng sâu sắc, như một lời nhắc nhở về sự trung tín của Đức Chúa Trời đối với giao ước Ngài, trái ngược với sự bất trung của các vua.
Bối cảnh lịch sử được ghi lại trong I Các Vua 11 cho thấy vua Sa-lô-môn, dù được ban cho sự khôn ngoan vô song, đã sa vào tội thờ lạy hình tượng vì những người vợ ngoại bang. Đức Giê-hô-va nổi giận và phán rằng Ngài sẽ xé vương quốc khỏi tay con trai Sa-lô-môn, nhưng vì cớ Đa-vít, tôi tớ Ngài, Ngài sẽ chỉ xé ra một phần (I Các Vua 11:9-13). Trong bối cảnh đó, Ahijah được Đức Chúa Trời sử dụng làm sứ giả tuyên bố sự phán xét này.
Phân đoạn then chốt về chức vụ của Ahijah được tìm thấy trong I Các Vua 11:29-39. Khi Giê-rô-bô-am (một viên quan tài năng của Sa-lô-môn) ra khỏi Giê-ru-sa-lem, tiên tri Ahijah đã gặp ông trên đường.
"Đương khi ấy, Giê-rô-bô-am ở Giê-ru-sa-lem ra đi, tiên tri A-hi-gia, người Si-lô, gặp người ở dọc đường. A-hi-gia mặc một cái áo tơi mới; hai người ở ngoài đồng vắng. A-hi-gia lấy áo tơi mới mình trên mình, xé ra làm mười hai miếng, và nói với Giê-rô-bô-am rằng: Hãy lấy mười miếng, vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên có phán như vầy: Nầy ta xé nước ra khỏi tay Sa-lô-môn, mà ban cho ngươi mười chi phái." (I Các Vua 11:29-31)
Hành động "xé áo tơi mới" là một hình ảnh tiên tri đầy mạnh mẽ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "áo tơi" (שִׂמְלָה, simlah) thường chỉ một chiếc áo choàng ngoài, có thể tượng trưng cho quyền lực, chức vụ, hoặc sự bảo vệ. Áo tơi mới có thể tượng trưng cho vương quốc thống nhất, còn nguyên vẹn và tốt đẹp dưới thời Đa-vít và ban đầu của Sa-lô-môn. Việc xé nó ra thành 12 miếng ứng với 12 chi phái Y-sơ-ra-ên. Việc trao 10 miếng cho Giê-rô-bô-am tiên báo việc 10 chi phái phương Bắc sẽ thuộc về ông, lập nên Vương Quốc Y-sơ-ra-ên (hay Vương Quốc Phương Bắc). Nhà Đa-vít sẽ chỉ còn giữ lại 1 chi phái là Giu-đa (thực tế còn có chi phái Bên-gia-min trung thành, nhưng Kinh Thánh thường gộp chung là "nhà Giu-đa", I Các Vua 12:20-21).
Lời tiên tri của Ahijah không chỉ là sự phán xét, mà còn hàm chứa lời hứa có điều kiện. Đức Chúa Trời hứa với Giê-rô-bô-am qua Ahijah rằng nếu ông vâng lời, giữ các luật lệ và đi trong đường lối Chúa như Đa-vít, thì Ngài sẽ ở cùng, xây cho ông một nhà bền vững như nhà Đa-vít (I Các Vua 11:38). Điều này cho thấy sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời: sự phán xét dành cho nhà Sa-lô-môn là công bình, nhưng cơ hội mới dành cho Giê-rô-bô-am lại hoàn toàn dựa trên ân điển và đòi hỏi sự đáp ứng bằng đức tin và sự vâng lời.
Sau khi Sa-lô-môn băng hà, lời tiên tri của Ahijah ứng nghiệm. Con trai Sa-lô-môn là Rô-bô-am lên ngôi, nhưng vì cư xử ngu dại, 10 chi phái phương Bắc đã tách ra, tôn Giê-rô-bô-am làm vua (I Các Vua 12:1-20). Thế nhưng, Giê-rô-bô-am đã nhanh chóng phạm tội trọng. Vì sợ dân chúng lên Giê-ru-sa-lem thờ phượng sẽ trở lòng với nhà Đa-vít, ông đã lập ra hệ thống thờ phượng sai lầm: đúc hai con bò vàng, đặt tại Bê-tên và Đan, lập những nơi cao, và lập những thầy tế lệ không thuộc chi phái Lê-vi (I Các Vua 12:26-33). Đây là tội "khiến cho Y-sơ-ra-ên phạm tội".
Trong tình cảnh đó, Ahijah lại xuất hiện với một sứ điệp phán xét. Khi A-bi-gia, con trai của Giê-rô-bôâm bị đau nặng, nhà vua đã sai vợ mình cải trang đến hỏi ý tiên tri Ahijah (I Các Vua 14:1-5). Dù bị mù lúc tuổi già, Ahijah đã được Đức Giê-hô-va mách bảo về sự giả dối này. Ông không chỉ tuyên bố đứa trẻ sẽ chết – một sự phán xét cá nhân nhưng cũng là một biểu hiện của lòng thương xót (đứa trẻ sẽ được chôn cất và khóc thương, trong khi cả nhà Giê-rô-bô-am sau này sẽ chết thảm và không được chôn – I Các Vua 14:10-13), mà còn công bố sự phán xét cuối cùng dành cho cả triều đại Giê-rô-bô-am:
"Vậy hãy đứng dậy, trở về nhà ngươi. Khi chân ngươi vừa tới thành, thì đứa trẻ sẽ chết... Hãy đi, nói với Giê-rô-bô-am rằng: Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên phán như vầy: Ta đã cất ngươi lên từ giữa dân sự, lập ngươi làm vua trên Y-sơ-ra-ên... song ngươi chẳng làm như Đa-vít, kẻ tôi tớ ta... mà đã làm điều ác hơn những kẻ ở trước ngươi... Vậy nên, ta sẽ giáng họa trên nhà Giê-rô-bô-am... phàm người nam thuộc về Giê-rô-bô-am, hoặc kẻ nô lệ, hoặc người tự do trong Y-sơ-ra-ên đều sẽ bị diệt sạch." (I Các Vua 14:12, 7-10, 14)
Lời tiên tri này đã ứng nghiệm một cách đáng sợ. Toàn bộ gia tộc Giê-rô-bô-am cuối cùng đã bị tiêu diệt bởi Ba-ê-sa (I Các Vua 15:27-30), và Vương Quốc Phương Bắc sau đó chìm trong tội lỗi thờ hình tượng cho đến khi bị A-si-ri lưu đày.
Ngoài tiên tri Ahijah ở Si-lô, Kinh Thánh còn nhắc đến một vài nhân vật khác cùng tên:
1. Ahijah, con trai A-hi-túp: Thầy tế lễ thời Sau-lơ, mang ê-phót tại Si-lô, có thể là chắt của Hê-li (I Sa-mu-ên 14:3, 18-19). Ông này khác với tiên tri Ahijah ở Si-lô, sống trước đó khoảng vài thế hệ.
2. Ahijah, người thơ ký của Sa-lô-môn (I Các Vua 4:3).
3. Một người trong chi phái Bên-gia-min (I Sử Ký 8:7).
Việc có nhiều người cùng tên Ahijah cho thấy đây là một cái tên phổ biến, thể hiện lòng kính sợ Đức Giê-hô-va trong cộng đồng Y-sơ-ra-ên. Tuy nhiên, tiên tri Ahijah ở Si-lô vẫn là nhân vật nổi bật và có ảnh hưởng thần học quan trọng nhất.
Cuộc đời và sứ điệp của Ahijah để lại nhiều bài học sâu sắc cho chúng ta ngày nay:
1. Sự Trung Tín Của Đức Chúa Trời Đối Với Lời Ngài: Ahijah là hiện thân của lời Đức Chúa Trời. Mọi lời ôn nói đều ứng nghiệm, từ việc chia cắt vương quốc đến sự phán xét nhà Giê-rô-bô-am. Điều này củng cố đức tin của chúng ta rằng Đức Chúa Trời là Đấng thành tín. Lời Ngài là chân thật và sẽ không trở về vô ích (Ê-sai 55:11). Chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy vào những lời hứa trong Kinh Thánh, cả về phước hạnh lẫn cảnh báo phán xét.
2. Sự Nguy Hiểm Của Sự Thỏa Hiệp Thuộc Linh: Cả Sa-lô-môn lẫn Giê-rô-bô-am đều bắt đầu với những cơ hội tuyệt vời và lời hứa từ Đức Chúa Trời. Nhưng cả hai đều sa ngã vì thỏa hiệp. Sa-lô-môn thỏa hiệp vì tình yêu với phụ nữ ngoại bang và sự giàu có. Giê-rô-bô-am thỏa hiệp vì nỗi sợ hãi chính trị và mong muốn kiểm soát tôn giáo. Bài học cho chúng ta là phải cảnh giác, "hãy giữ lấy mình" (I Giăng 5:21), khước từ mọi sự thỏa hiệp dù nhỏ nhất với thế gian và tội lỗi.
3. Trách Nhiệm Cá Nhân Trước Ân Điển: Giê-rô-bô-am nhận được vương quốc bởi ân điển, nhưng việc giữ nó lại đòi hỏi sự vâng lời cá nhân. Ân điển Chúa ban cho chúng ta sự cứu rỗi nhưng không (Ê-phê-sô 2:8-9), nhưng sau đó chúng ta được kêu gọi sống "cách xứng đáng với ơn kêu gọi" (Ê-phê-sô 4:1). Chúng ta không thể dựa vào quá khứ thuộc linh hay ân tứ đã nhận mà lơ là trong việc bước đi với Chúa mỗi ngày.
4. Vai Trò Của Tiên Tri/Tiếng Nói Của Chúa Trong Hội Thánh: Ahijah đã dũng cảm đứng trước mặt quyền lực thế gian (vua và hoàng gia) để nói lời Chúa, dù đó là lời phán xét khó nghe. Hội Thánh ngày nay cần những "tiên tri" theo nghĩa Kinh Thánh – những người trung thực rao giảng toàn bộ ý chỉ của Đức Chúa Trời, không thiên vị, không sợ hãi, không tô hồng sự thật để làm vui lòng người nghe (II Ti-mô-thê 4:2-4). Mỗi tín hữu cũng cần có tấm lòng sẵn sàng lắng nghe và vâng theo sự sửa dạy từ Lời Chúa.
Ahijah, tiên tri ở Si-lô, không phải là một nhân vật với những phép lạ ngoạn mục, nhưng ông là một người hầu việc trung tín của Lời Đức Chúa Trời trong một thời điểm then chốt. Ông đứng ở ngã ba đường của lịch sử, nơi vương quốc thống nhất bị chia cắt, và qua ông, chúng ta thấy được hai chân lý vĩ đại: sự thánh khiết công bình của Đức Chúa Trời, Đấng không thể bỏ qua tội lỗi; và sự thành tín của Ngài, Đấng giữ giao ước và làm ứng nghiệm mọi lời phán của Ngài.
Lịch sử của Y-sơ-ra-ên được chép lại để làm bài học cho chúng ta (I Cô-rinh-tô 10:11). Câu chuyện về Ahijah, Sa-lô-môn, và Giê-rô-bô-am cảnh báo chúng ta về hậu quả của sự bất trung, nhưng cũng chỉ cho chúng ta thấy con đường duy nhất của phước hạnh: đó là vâng lời và bước đi trong sự kính sợ Chúa. Cuối cùng, mọi vương quốc trần gian đều qua đi, nhưng Lời Đức Chúa Trời và vương quốc của Con Ngài là đời đời. Ước mong chúng ta, như Ahijah, trở nên những người biết, yêu mến, và trung thành công bố Lời của Đấng thành tín ấy.