Đời có lúc trồng cây, có lúc nhổ cây (Truyền đạo 3:2) có ý nghĩa gì?

Trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống dưới mặt trời, Sa-lô-môn, người được xem là tác giả sách Truyền đạo, đã đưa ra một nhận định sâu sắc về tính chất thời vụ của đời người. Câu nói "Đời có lúc trồng cây, có lúc nhổ cây" (Truyền đạo 3:2) không đơn thuần là một quan sát về nông nghiệp, mà là một chân lý thuộc linh thâm thúy, mở đầu cho một bài ca về "thì giờ" (season) trong chương 3 nổi tiếng. Bài viết này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học, bối cảnh Kinh Thánh và ứng dụng thực tiễn của câu Kinh Thánh này trong đời sống Cơ Đốc nhân.

Sách Truyền đạo (Ecclesiastes, từ tiếng Hê-bơ-rơ Qoheleth - "Người truyền đạo") là một sự suy ngẫm triết học và thực nghiệm về ý nghĩa cuộc sống "dưới mặt trời" (dưới góc nhìn thuần túy thuộc về thế gian, không có Đức Chúa Trời). Tác giả trải qua mọi thứ: sự khôn ngoan, sự vui chơi, công lao khó nhọc, của cải, và kết luận ban đầu là "hư không của sự hư không, thảy đều hư không" (Truyền đạo 1:2). Tuy nhiên, đến chương 3, chúng ta bắt gặp một sự chuyển hướng quan trọng. Khung cảnh của sự "hư không" bị phá vỡ bởi sự nhận biết về chủ quyền và kế hoạch của Đức Chúa Trời.

Chương 3 mở đầu bằng một tuyên bố nền tảng: "Phàm sự có thì, mọi việc dưới trời có kỳ" (Truyền đạo 3:1). Từ "thì" và "kỳ" trong nguyên văn Hê-bơ-rơ là eth (עֵת) và zman (זְמָן), cả hai đều nhấn mạnh đến một khoảng thời gian được ấn định, một mùa (season) cụ thể, không phải thời gian trừu tượng. Điều này cho thấy mọi sự kiện trong đời sống con người không diễn ra ngẫu nhiên, mà nằm trong một trật tự thời gian được Đức Chúa Trời thiết lập. Sau câu 1, một loạt 14 cặp đối lập được liệt kê (câu 2-8), minh họa cụ thể cho nguyên tắc này. Câu 2 là cặp đầu tiên: "Có kỳ sanh ra, và có kỳ chết; Có kỳ trồng, và có kỳ nhổ vật đã trồng".

Hành động "trồng" (tiếng Hê-bơ-rơ: nata - נָטַע) và "nhổ" (athar - עָקַר) không chỉ giới hạn trong lĩnh vực nông nghiệp. Trong toàn bộ Kinh Thánh, hình ảnh trồng cây thường biểu trưng cho sự khởi đầu, gieo giống, đầu tư, xây dựng, và ban sự sống. Ngược lại, nhổ cây biểu trưng cho sự kết thúc, phá hủy, kết án, hoặc dọn đường cho một khởi đầu mới.

1. Ý Nghĩa trong Bối Cảnh Nguyên Văn: Là cặp đối lập đầu tiên sau "sanh-ra và chết", "trồng và nhổ" thiết lập một mô hình rõ ràng: cuộc sống có những mùa hành động đối lập nhau, và cả hai đều cần thiết, đều nằm trong "thì" của Đức Chúa Trời. Không phải lúc nào "trồng" cũng tốt, và "nhổ" cũng luôn xấu. Việc cố gắng "trồng" trong mùa "nhổ" là phản chống lại trật tự được sắp đặt của Đức Chúa Trời và dẫn đến sự mệt mỏi, thất vọng.

2. Ý Nghĩa Biểu Trưng và Thuộc Linh:
- Trồng cây: Có thể ám chỉ thời điểm gieo trồng Lời Chúa (Ma-thi-ơ 13:3-23), đầu tư vào các mối quan hệ, xây dựng sự nghiệp, khởi đầu một chức vụ, hay thiết lập các thói quen tốt. Đây là mùa của sự kiên nhẫn, chờ đợi, vun đắp và hy vọng.
- Nhổ cây: Có thể ám chỉ thời điểm từ bỏ những thói quen tội lỗi (Cô-lô-se 3:8-9), chấm dứt các mối quan hệ độc hại, đóng cửa một chương trong cuộc đời, sửa trị trong Hội Thánh, hoặc loại bỏ những giáo lý sai lầm (Ma-thi-ơ 15:13). Đây là mùa của sự quyết đoán, dũng cảm, thanh tẩy và đau đớn nhưng cần thiết.

Sự khôn ngoan thật, theo Truyền đạo, là biết phân biệt được "mùa" nào mình đang sống và hành động phù hợp. Điều này đòi hỏi sự nhạy bén thuộc linh hơn là sự tính toán thuần túy của con người.

Chìa khóa để hiểu Truyền đạo 3 không nằm ở danh sách các cặp đối lập, mà nằm ở những câu kết luận sau đó. Câu 11 là then chốt: "Đức Chúa Trời đã làm nên mọi vật tốt lành trong thì nó... Ngài cũng đã đặt sự đời đời trong lòng người; dầu vậy, người không hiểu được công việc Đức Chúa Trời làm từ đầu đến cuối."

Điều này cho chúng ta hai chân lý quan trọng:
Thứ nhất, Đức Chúa Trời là Đấng thiết lập các "thì giờ". Mỗi mùa "trồng" hay "nhổ" đều nằm trong sự chủ quyền tốt lành của Ngài. Ngay cả những mùa khó khăn, đau thương ("nhổ", "khóc lóc", "giết chết") cũng có chỗ đứng trong kế hoạch lớn hơn của Ngài (Rô-ma 8:28).
Thứ hai, tâm trí con người bị giới hạn. Chúng ta "không hiểu được công việc Đức Chúa Trời làm từ đầu đến cuối." Do đó, thái độ đúng đắn không phải là hoài nghi hay chán nản ("hư không"), mà là kính sợ Đức Chúa Trời (Truyền đạo 3:14; 12:13) và học tập sự vâng phục, tín thác trong từng mùa của đời sống.

Chúa Giê-xu Christ, là Đấng hoàn toàn hiểu biết ý muốn và thời điểm của Cha, đã sống trọn vẹn nguyên tắc này. Ngài biết rõ "thì giờ" của Ngài (Giăng 2:4; 7:6). Có thời điểm Ngài gieo giảng (trồng), và có thời điểm Ngài đối chất với sự giả hình (nhổ). Cuối cùng, Ngài vâng phục trong "thì giờ" của sự chết và sự sống lại, hoàn tất công cuộc cứu chuộc.

Làm thế nào để sống nguyên tắc "có lúc trồng, có lúc nhổ" một cách khôn ngoan?

1. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5): Trước khi quyết định khởi sự (trồng) hay chấm dứt (nhổ) bất cứ điều gì—công việc, mối quan hệ, dự án, thói quen—hãy cầu nguyện, tìm kiếm ý muốn Chúa qua Lời Ngài và sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh. Hãy hỏi: "Đây có phải là 'thì' của Chúa cho con trong việc này không?"

2. Học Sự Vâng Phục và Kiên Nhẫn:
- Trong mùa trồng: Đừng nản lòng vì kết quả chậm đến. Hãy trung tín gieo giống tốt (trong thuộc linh, gia đình, công việc) và phó thác sự tăng trưởng cho Chúa (I Cô-rinh-tô 3:6-7).
- Trong mùa nhổ: Đừng trì hoãn vì sợ đau đớn hay mất mát. Có những cây độc (tội lỗi, gian ác) cần được nhổ bỏ tận gốc để mảnh đất tâm linh được lành mạnh.

3. Chấp Nhận Tính Chất "Mùa" của Cuộc Sống: Đừng cố gắng sống mùa hè trong mùa đông. Hãy học bài học của sự tĩnh lặng, chờ đợi (truyền đạo 3:6b - "Có kỳ giữ lấy, có kỳ ném bỏ") và cũng học bài học của sự hành động mạnh mẽ, dứt khoát. Sự bình an đến từ việc nhận biết mình đang sống đúng mùa của Chúa.

4. Đặt Hy Vọng vào Sự Vĩnh Cửu: Vì Đức Chúa Trời "đã đặt sự đời đời trong lòng người" (Truyền đạo 3:11), chúng ta được kêu gọi nhìn xa hơn những mùa tạm thời dưới đất. Mọi mùa "trồng" và "nhổ" đều có ý nghĩa trong ánh sáng của cõi đời đời. Công việc chúng ta trong Chúa không hề uổng công (I Cô-rinh-tô 15:58).

Câu "Đời có lúc trồng cây, có lúc nhổ cây" là một hạt nhân của sự khôn ngoan thực tiễn và thuộc linh sâu sắc. Nó mặc khải rằng cuộc sống không phải là một chuỗi các sự kiện hỗn độn, mà là một chu kỳ có trật tự của các mùa khác nhau, tất cả đều nằm dưới sự chủ quyền của Đức Chúa Trời Toàn Năng. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi không phải để hiểu hết mọi chi tiết của kế hoạch Ngài, nhưng để kính sợ Ngài và tin cậy trong từng mùa của đời sống. Hãy can đảm "trồng" khi Chúa kêu gọi gieo vãi, và cũng can đảm "nhổ" khi Ngài chỉ cho thấy điều cần phải dọn sạch. Trong mọi sự, hãy nhìn lên Chúa Giê-xu Christ, là Chúa của mọi thời đại, Đấng làm cho mọi sự trở nên tốt lành trong thì giờ trọn vẹn của Ngài.

"Hãy phó các đường lối mình cho Đức Giê-hô-va, Và nhờ cậy nơi Ngài, thì Ngài sẽ làm thành việc ấy." (Thi Thiên 37:5)