Ben-Hadad Trong Kinh Thánh
Trong dòng chảy lịch sử của các dân tộc xung quanh Y-sơ-ra-ên được Kinh Thánh ghi lại, tên gọi Ben-Hadad nổi lên như một nhân vật quyền lực, một đối thủ thường xuyên và là công cụ trong tay chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời. Nghiên cứu về Ben-Hadad không chỉ là tìm hiểu về một vị vua ngoại bang, mà còn là cơ hội để thấy rõ bàn tay can thiệp, bảo vệ và phán xét của Đức Chúa Trời đối với dân Ngài. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá danh xưng, lịch sử, và những bài học thuộc linh từ những lần xuất hiện của các vị vua mang tên Ben-Hadad trong Kinh Thánh.
Danh xưng Ben-Hadad (בֶּן־הֲדַד) trong tiếng Hê-bơ-rơ có nghĩa là "Con trai của Hadad". Hadad (hay còn đọc là Haddu) là tên của vị thần bão tố, thần sấm sét chủ yếu trong hệ thống tín ngưỡng của người A-ram và các dân tộc Canaan. Tên gọi này phản ánh niềm tin tôn giáo phổ biến thời bấy giờ, và cũng cho thấy vị thế của nhà vua như là người đại diện, thậm chí là "con trai" của vị thần bảo hộ cho vương quốc. Điều này tương phản rõ rệt với danh xưng của các vua Y-sơ-ra-ên, như "Đa-vít, tôi tớ của Đức Giê-hô-va" (1 Các Vua 11:36). Việc Kinh Thánh ghi lại danh xưng này một cách trung lập cho chúng ta thấy bối cảnh thờ phượng thần tượng mà các dân tộc lân bang đang chìm đắm.
A-ram (hay Sy-ri) với thủ đô là Đa-mách, là một vương quốc hùng mạnh phía bắc Y-sơ-ra-ên, thường xuyên có chiến tranh và cũng có lúc liên minh với vương quốc phía nam là Giu-đa để chống lại Y-sơ-ra-ên. Sự xuất hiện của Ben-Hadad trong biên niên sử Kinh Thánh trùng khớp với thời kỳ phân chia vương quốc, khi Y-sơ-ra-ên và Giu-đa suy yếu vì nội chiến và sự bội đạo. Đức Chúa Trời đã dùng chính các dân tộc ngoại bang như A-ram làm "cái roi" (Ê-sai 10:5) để sửa phạt và cảnh tỉnh dân Ngài.
Các học giả Kinh Thánh thường đồng thuận rằng có ít nhất hai, có thể là ba vị vua khác nhau của A-ram được gọi là Ben-Hadad, tạo nên một triều đại hoặc một tước hiệu.
1. Ben-Hadad I (Con trai của Tabrimmon, cháu của Hexiôn)
Vị vua này được nhắc đến trong 1 Các Vua 15:18-20. Vua A-sa của Giu-đa, khi bị vua Ba-ê-sa của Y-sơ-ra-ên đe dọa, đã lấy bạc vàng từ đền thờ và cung vua gửi đến Ben-Hadad I tại Đa-mách, cầu xin ông phá vỡ liên minh giữa A-ram và Y-sơ-ra-ên. Ben-Hadad I đã nghe lời, tấn công các thành của Y-sơ-ra-ên, buộc Ba-ê-sa phải rút quân về. Hành động của A-sa ở đây bị Kinh Thánh phê phán gián tiếp, vì ông đã cậy nhờ vua A-ram thay vì tin cậy nơi Đức Giê-hô-va (2 Sử ký 16:7-9).
2. Ben-Hadad II (Có thể là con của Ben-Hadad I)
Đây là nhân vật được mô tả chi tiết nhất, là trung tâm của nhiều sự kiện quan trọng dưới thời vua A-háp và vua Giê-hô-ram của Y-sơ-ra-ên. Sự tương tác của ông với tiên tri Ê-li và đặc biệt là Ê-li-sê cho thấy quyền năng tối cao của Đức Chúa Trời trên mọi vua chúa.
- Cuộc Vây Hãm Sa-ma-ri Lần Thứ Nhất (1 Các Vua 20): Ben-Hadad II tập hợp 32 vua chư hầu, kéo đến vây hãm Sa-ma-ri. Ông ta tỏ ra kiêu ngạo và hách dịch, đưa ra những yêu sách sỉ nhục đối với A-háp. Tuy nhiên, một tiên tri vô danh đã đến báo cho A-háp rằng Đức Giê-hô-va sẽ phó đạo quân hùng hậu ấy vào tay ông để A-háp biết rằng "Ta là Đức Giê-hô-va" (1 Các Vua 20:13). Quả thật, Y-sơ-ra-ên đã thắng trận cách kỳ diệu. Năm sau, Ben-Hadad lại tấn công, và lại bị đánh bại. Khi bị vây khốn, Ben-Hadad đã đầu hàng. A-háp, thay vì tiêu diệt kẻ thù được Đức Chúa Trời phó vào tay, lại tha chết và lập giao ước với ông ta. Hành động này khiến tiên tri tuyên báo rằng mạng sống của A-háp sẽ thế cho mạng sống của Ben-Hadad (1 Các Vua 20:42).
- Tương Tác Với Tiên Tri Ê-li-sê (2 Các Vua 6-8): Mối quan hệ giữa Ben-Hadad II và tiên tri Ê-li-sê vô cùng đặc biệt.
- Âm Mưu Bị Bại Lộ (2 Các Vua 6:8-23): Ben-Hadad liên tục cử quân đi phục kích vua Y-sơ-ra-ên nhưng đều bị Ê-li-sê báo trước. Khi hay tin, Ben-Hadad sai quân vây thành Đô-tan để bắt Ê-li-sê. Nhưng Đức Chúa Trời đã mở mắt cho đầy tớ của Ê-li-sê thấy "núi đầy những xe và ngựa lửa" (2 Các Vua 6:17) bảo vệ họ. Ê-li-sê khiến cả đạo quân A-ram bị mù lòa, rồi dẫn họ vào giữa Sa-ma-ri. Thay vì giết họ, theo lời Ê-li-sê, vua Y-sơ-ra-ên đã đãi họ một bữa tiệc rồi thả về. Hành động nhân đạo này khiến "những toán quân A-ram không còn loán đến địa phận Y-sơ-ra-ên nữa" (2 Các Vua 6:23).
- Cuộc Vây Hãm Sa-ma-ri Lần Thứ Hai và Cái Chết (2 Các Vua 6:24 - 8:15): Sau đó, Ben-Hadad lại mang quân vây hãm Sa-ma-ri khiến trong thành có nạn đói khủng khiếp. Chính trong hoàn cảnh ấy, Ê-li-sê lại loan báo sự giải cứu lạ lùng của Đức Chúa Trời (2 Các Vua 7). Sau đó, khi Ben-Hadad lâm bệnh, ông sai Ha-xa-ên, một quan thần cận, mang lễ vật đến hỏi Ê-li-sê về bệnh tình của mình. Câu trả lời của Ê-li-sê thật đáng sợ: "Hãy nói với người rằng: Chắc sẽ được lành. Dầu vậy, Đức Giê-hô-va đã chỉ cho ta biết người hẳn sẽ chết" (2 Các Vua 8:10). Ê-li-sê nhìn thấy trước Ha-xa-ên sẽ trở nên vua và gây nhiều tai họa cho Y-sơ-ra-ên. Ngày hôm sau, Ha-xa-ên đã lấy mền nhúng nước làm ngạt Ben-Hadad và soán ngôi của ông.
3. Ben-Hadad III (Con của Ha-xa-ên)
Vị vua này được nhắc đến trong 2 Các Vua 13:3, 24-25. Sau khi Ha-xa-ên qua đời, con trai ông là Ben-Hadad III lên ngôi. Dưới thời ông, Đức Giê-hô-va vẫn dấy lên một đấng giải cứu cho Y-sơ-ra-ên (có thể là Giê-hô-ách), và họ đã chiến thắng, lấy lại được các thành đã bị Ha-xa-ên cướp mất.
Cuộc đời và sự tương tác của các vua Ben-Hadad với dân sự Đức Chúa Trời để lại nhiều bài học sâu sắc cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay:
1. Sự Kiêu Ngạo Dẫn Đến Sụp Đổ: Ben-Hadad II trong 1 Các Vua 20 là hình ảnh sống động của sự kiêu ngạo. Ông ta tin vào sức mạnh quân sự áp đảo và coi thường đối thủ. Châm ngôn 16:18 cảnh báo: "Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau; và tánh tự cao đi trước sự sa ngã." Trong đời sống, khi chúng ta cậy vào tài năng, địa vị, của cải hay sức khỏe của mình mà xem thường người khác hoặc bỏ qua Đức Chúa Trời, chúng ta đang ở trên bờ vực của sự sa ngã.
2. Quyền Tể Trị Tuyệt Đối Của Đức Chúa Trời: Mọi âm mưu của Ben-Hadad đều thất bại trước ý chỉ của Đức Chúa Trời. Ngài kiểm soát cả những kẻ thù nghịch mạnh nhất. Ngài dùng họ để sửa phạt dân Ngài (1 Các Vua 20:28), và cũng chính Ngài giải cứu khi dân Ngài ăn năn. Điều này an ủi chúng ta rằng không một thế lực nào, dù là chính trị, kinh tế hay xã hội, có thể vượt ra ngoài sự kiểm soát của Đấng Tạo Hóa. Chúng ta có thể bình an tin cậy Ngài giữa mọi hoàn cảnh.
3. Ân Điển và Sự Tha Thứ Có Sức Mạnh Biến Đổi: Hành động của Ê-li-sê và vua Y-sơ-ra-ên khi đãi tiệc và thả những quân lính A-ram (2 Các Vua 6:22-23) là một hình ảnh đẹp về ân điển. Thay vì trả thù, sự nhân từ đã tạo nên hòa bình tạm thời. Trong các mối quan hệ cá nhân, nguyên tắc "lấy ân trả oán" (Rô-ma 12:20-21) mà Chúa dạy có sức mạnh phá vỡ vòng xoáy thù hận và mở ra cơ hội cho sự hòa giải.
4. Hậu Quả Của Việc Không Vâng Lời Trọn Vẹn: Vua A-háp đã được Đức Chúa Trời ban cho chiến thắng và phó Ben-Hadad vào tay ông với mệnh lệnh ngầm là tiêu diệt kẻ thù (1 Các Vua 20:42). Nhưng A-háp vì lợi ích chính trị và kinh tế đã tự ý tha chết. Sự không vâng lời trọn vẹn này đã khiến ông phải gánh chịu hậu quả. Bài học cho chúng ta là phải vâng theo Lời Chúa cách trọn vẹn, không tự ý giữ lại hay thay đổi những điều mình không thích, vì "vâng phục tốt hơn của tế lễ" (1 Sa-mu-ên 15:22).
5. Sự Chắc Chắn Của Lời Tiên Tri: Mọi lời tiên tri về Ben-Hadad (sẽ thua trận, sẽ chết bởi Ha-xa-ên) và qua ông (Ha-xa-ên sẽ làm vua, sẽ hà hiếp Y-sơ-ra-ên) đều ứng nghiệm chính xác. Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào độ tin cậy tuyệt đối của Lời Đức Chúa Trời. Những lời hứa về sự cứu rỗi, sự hiện diện, sự trở lại của Chúa Giê-xu Christ chắc chắn sẽ thành tựu.
Ben-Hadad, từ một cái tên xa lạ của vua ngoại bang, qua sự khảo sát Kinh Thánh, đã trở thành một bài học sống động về quyền tể trị, sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời. Ông là một mảnh ghép trong bức tranh lớn của lịch sử cứu chuộc, cho thấy Đức Chúa Trời vẫn đang cầm quyền ngay cả khi dân Ngài bất trung và kẻ thù của Ngài tỏ ra hùng mạnh. Lịch sử của Ben-Hadad nhắc nhở chúng ta hãy khiêm nhường, tuyệt đối tin cậy vào sự kiểm soát của Chúa, sống vâng lời trọn vẹn, và luôn sẵn sàng bày tỏ ân điển của Đấng Christ ngay cả với những người chống đối. Cuối cùng, mọi vương quốc trần gian rồi sẽ qua đi, nhưng vương quốc của Đức Chúa Trời và Chúa Cứu Thế Giê-xu sẽ còn đời đời (Khải Huyền 11:15).