Ô-ba-đia trong Kinh Thánh là ai?

Trong Kinh Thánh, cái tên Ô-ba-đia (חֲבַדְיָה, *‘Ŏḇaḏyâ*) xuất hiện nhiều lần, mang theo những sứ mạng và thân phận khác nhau. Tuy nhiên, khi nhắc đến Ô-ba-đia, hầu hết các nhà nghiên cứu đều nghĩ ngay đến vị tiên tri và cuốn sách ngắn nhất trong Cựu Ước mang tên ông. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nhân vật lịch sử, sứ điệp tiên tri, và những áp dụng thiết thực từ sách Ô-ba-đia cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.

Trước khi tập trung vào tiên tri Ô-ba-đia, cần nhận biết rằng đây là một tên khá phổ biến trong Kinh Thánh, với ý nghĩa “đầy tớ của Đức Giê-hô-va” hoặc “thờ phượng Đức Giê-hô-va”. Từ gốc Hê-bơ-rơ là “abad” (עָבַד – phục vụ, làm tôi) kết hợp với “Yah” (viết tắt của Yahweh – Danh Đức Chúa Trời). Một số nhân vật đáng chú ý cùng tên bao gồm:

• Ô-ba-đia, quan cai đền vua A-háp (1 Các Vua 18): Đây là một nhân vật can đảm, “kính sợ Đức Giê-hô-va lắm” (câu 3). Trong thời kỳ hoàng hậu Giê-sa-bên tàn sát các tiên tri của Chúa, ông đã dấu 100 tiên tri trong hang và nuôi họ. Ông chính là người đã gặp Ê-li và được sai đi thông báo với vua A-háp.
• Ô-ba-đia, con của Giê-miên, một người trong dòng dõi vua Đa-vít (1 Sử ký 3:21).
• Ô-ba-đia, người Lê-vi trong thời vua Giô-sa-phát (2 Sử ký 17:7-9).
• Ô-ba-đia, người cai quản kho tàng đền thờ sau thời lưu đày (Nê-hê-mi 12:25).

Tuy nhiên, tiên tri Ô-ba-đia, tác giả của sách tiên tri cùng tên, dường như là một nhân vật khác biệt. Sách ông không cung cấp thông tin về gia phả hay thời điểm cụ thể ngoài dòng mở đầu: “Sự hiện thấy của Ô-ba-đia” (Ê-xê-chi-ên 1:1).

Sách Ô-ba-đia chỉ vỏn vẹn 21 câu, nhưng chứa đựng một sứ điệp mạnh mẽ về sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời đối với dân Ê-đôm và sự phục hưng sau cùng của vương quốc Đức Giê-hô-va. Cấu trúc sách có thể chia như sau:

• Câu 1-9: Lời tuyên cáo phán xét trên Ê-đôm vì sự kiêu ngạo và bạo ngược.
• Câu 10-14: Cáo trạng cụ thể: Tội ác của Ê-đôm khi quay lưng với anh em mình là Gia-cốp trong ngày hoạn nạn.
• Câu 15-16: Nguyên tắc phổ quát: “Ngày của Đức Giê-hô-va” và luật “gieo gặt”.
• Câu 17-21: Lời hứa về sự giải cứu và vương quyền sau cùng cho dân sự Đức Chúa Trời trên núi Si-ôn.

Bối cảnh lịch sử then chốt được nhắc đến là khi quân thù xâm lược Giê-ru-sa-lem, thay vì giúp đỡ, dân Ê-đôm (con cháu của Ê-sau, anh sinh đôi của Gia-cốp) đã đứng ngoài cuộc, thậm chí vui mừng, cướp bóc và ngăn chặn đường thoát của người Giu-đa (câu 11-14). Hành động này là đỉnh điểm của mối thù truyền kiếp từ thời tổ phụ (Sáng thế ký 25:23, 27:41).

Sách sử dụng hình ảnh “núi Sê-i-rơ” (quê hương của Ê-đôm) đối lập với “núi Si-ôn” (trung tâm thờ phượng và vương quyền Đức Chúa Trời). Sự kiêu ngạo của Ê-đôm thể hiện qua câu nói: “Ai có thể xô ta xuống đất?” (câu 3). Tuy nhiên, Đức Giê-hô-va tuyên bố: “Dầu ngươi lên cao như chim ưng, dầu ngươi làm ổ giữa các ngôi sao, ta cũng sẽ xô ngươi xuống từ đó” (câu 4). Đây là sự đảo ngược quyền lực hoàn toàn bởi chủ quyền của Đấng Tạo Hóa.

1. Sự Công Bình và Báo Ứng của Đức Chúa Trời: Sứ điệp chính của Ô-ba-đia xoay quanh chân lý: “Hễ ngươi đã làm điều đó thể nào, thì họ sẽ làm lại cho ngươi thể ấy; việc ngươi làm sẽ đổ lại trên đầu ngươi” (câu 15b). Đây là sự thể hiện của nguyên tắc “gieo gì gặt nấy” (Ga-la-ti 6:7) trong phạm vi quốc gia. Tội ác của Ê-đôm không bị bỏ qua; sự phán xét là chắc chắn và toàn diện: “Cả nhà Ê-sau sẽ như rơm rạ, bị lửa thiêu đốt” (câu 18).

2. “Ngày của Đức Giê-hô-va” (Yom Yahweh): Ô-ba-đia mở rộng sứ điệp vượt khỏi biên giới Ê-đôm: “Vì ngày của Đức Giê-hô-va hầu gần trên hết thảy các nước” (câu 15a). Khái niệm này xuyên suốt các sách tiên tri, chỉ về thời điểm Đức Chúa Trời can thiệp cách trực tiếp và dứt khoát để phán xét kẻ ác và giải cứu dân Ngài. Nó vừa có ý nghĩa lịch sử (sự sụp đổ của Ê-đôm), vừa mang chiều kích cánh chung.

3. Giao Ước và Lòng Thương Xót: Trong khi phán xét Ê-đôm, Đức Chúa Trời vẫn trung tín với giao ước của Ngài cho dòng dõi Áp-ra-ham và Gia-cốp. Phần kết của sách (câu 17-21) là lời hứa phục hưng: “Nhà Gia-cốp sẽ được lửa, nhà Giô-sép sẽ có ngọn lửa, còn nhà Ê-sau sẽ như rơm rạ... và nước sẽ thuộc về Đức Giê-hô-va” (câu 18, 21). Sự giải cứu cuối cùng không đến từ sức mạnh quân sự của Y-sơ-ra-ên, mà từ chính Đức Giê-hô-va.

1. Cảnh Tỉnh Trước Tội Kiêu Ngạo: Ê-đôm tin cậy vào vị trí hiểm trở của kinh thành nơi núi đá (Petra) và sự khôn ngoan của mình (câu 8). Đời sống chúng ta ngày nay dễ rơi vào cạm bẫy kiêu ngạo khi tin cậy vào tài năng, địa vị, của cải hay tri thức thay vì hoàn toàn nương dựa vào Đức Chúa Trời. Ô-ba-đia nhắc nhở: “Sự kiêu ngạo của lòng ngươi đã lừa dối ngươi” (câu 3). Sự khiêm nhường và lệ thuộc Chúa là nền tảng của đời sống đẹp ý Ngài (Châm ngôn 16:18; Gia-cơ 4:6).

2. Trách Nhiệm Đối Với Anh Em: Tội ác lớn nhất của Ê-đôm là thái độ “quay lưng” và thậm chí “vui mừng” trước sự đau khổ của anh em mình (câu 12-13). Trong Hội Thánh, chúng ta được kêu gọi để “vui với kẻ vui, khóc với kẻ khóc” (Rô-ma 12:15) và mang gánh nặng cho nhau (Ga-la-ti 6:2). Thái độ thờ ơ, bàng quan, hoặc tệ hơn là lợi dụng hoạn nạn của người khác, là điều gớm ghiếc trước mặt Chúa.

3. Đức Tin Vào Sự Công Bình Tối Hậu của Đức Chúa Trời: Khi chứng kiến sự ác thắng thế, kẻ kiêu ngạo phồn thịnh, con dân Chúa có thể nản lòng. Sách Ô-ba-đia khẳng định rằng mọi sự bất công và tội ác đều nằm trong sự quan phòng và sẽ bị Đức Chúa Trời xét đoán vào thời điểm Ngài định. Chúng ta được kêu gọi sống công bình và tin cậy rằng “Ngày của Đức Giê-hô-va” cuối cùng sẽ thiết lập sự công bình trọn vẹn.

4. Hy Vọng và Khải Tượng Về Vương Quốc Đức Chúa Trời: Lời hứa cuối sách hướng về tương lai: “Nước sẽ thuộc về Đức Giê-hô-va” (câu 21). Đối với Cơ Đốc nhân Tân Ước, lời hứa này được làm trọn nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng đã tuyên bố: “Mọi quyền phép ở trên trời và dưới đất đã giao cho ta” (Ma-thi-ơ 28:18). Sự phán xét Ê-đôm nhắc nhở chúng ta về sự chiến thắng sau cùng của Đấng Christ và khích lệ chúng ta sống như những công dân của Nước Trời, tìm kiếm sự công bình và nếp sống hòa thuận (Rô-ma 14:17).

Tiên tri Ô-ba-đia, “đầy tớ của Đức Giê-hô-va”, đã trung tín truyền đạt một sứ điệp tuy ngắn gọn nhưng đầy uy quyền. Sách của ông là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự nguy hiểm của tội kiêu ngạo và sự vô cảm, đồng thời là một ánh sáng hy vọng về sự công bình không thể cưỡng lại của Đức Chúa Trời. Lịch sử Ê-đôm là bài học cho mọi cá nhân và dân tộc: không có thành lũy nào kiên cố đến mức có thể chống lại ý chỉ phán xét của Đấng Tạo Hóa.

Đối với chúng ta ngày nay, sách Ô-ba-đia thúc giục một lối sống khiêm nhường, cảm thông, công bình và đặt trọn hy vọng vào Vua Muôn Vua – Đức Chúa Giê-xu Christ. Trong Ngài, lời hứa về “nước thuộc về Đức Giê-hô-va” đang thành hiện thực và sẽ được hoàn tất trọn vẹn khi Ngài trở lại. Ước gì chúng ta luôn là những “Ô-ba-đia” – những đầy tớ trung tín thờ phượng và phục vụ Đức Giê-hô-va trong tinh thần yêu thương và công bình.