Nehemiah là ai trong Kinh Thánh?

Trong bức tranh lịch sử cứu chuộc của Đức Chúa Trời, có những nhân vật được Ngài dấy lên vào những thời điểm then chốt để thực hiện những công việc phục hưng vĩ đại. Một trong những nhân vật nổi bật đó là Nehemiah (Nê-hê-mi), người được Đức Chúa Trời kêu gọi và trang bị để dẫn dắt dân sự phục hồi không chỉ bức tường thành Giê-ru-sa-lem bằng đá, mà còn là bức tường đức tin và sự thờ phượng của cả một dân tộc. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá con người, sứ mệnh, và những bài học thuộc linh vượt thời gian từ cuộc đời của vị lãnh đạo đặc biệt này.

Sách Nehemiah là một phần của bộ lịch sử hậu lưu đày trong Cựu Ước, tiếp nối sách Ezra. Dân Do Thái đã được phép hồi hương từ chốn lưu đày ở Ba-by-lôn theo chiếu chỉ của vua Cyrus (khoảng năm 538 TCN). Một nhóm người đầu tiên trở về dưới sự lãnh đạo của Xô-rô-ba-bên để xây lại đền thờ (Ezra 1-6). Nhóm thứ hai trở về với Ezra, thầy tế lễ và thầy thông giáo, để phục hưng đời sống thuộc linh (Ezra 7-10). Tuy nhiên, thành Giê-ru-sa-lem vẫn trong tình trạng hoang tàn, tường thành bị phá hủy, cổng thành bị thiêu rụi, khiến dân cư sống trong sự ô nhục và nguy hiểm (Nehemiah 1:3).

Trong bối cảnh đó, Nehemiah xuất hiện. Tên của ông trong tiếng Hê-bơ-rơ (נְחֶמְיָה - Nəḥemyâ) có nghĩa là "Đức Giê-hô-va an ủi" hoặc "sự an ủi của Đức Giê-hô-va". Điều này thật phù hợp với sứ mệnh ông mang lại sự an ủi và hy vọng cho dân sự Đức Chúa Trời. Nehemiah không phải là thầy tế lễ hay tiên tri, mà là một quan chức dân sự giữ một chức vụ quan trọng và đầy tin cậy trong triều đình Ba Tư: ông là quan tửu chánh của vua At-ta-xét-xe I (khoảng năm 465-424 TCN) tại kinh đô Su-sơ (Nehemiah 1:11). Chức "quan tửu chánh" (הַמַּשְׁקֶה - hammashqeh) không chỉ là người nếm rượu cho vua (một công việc đòi hỏi sự tin cậy tuyệt đối để tránh bị đầu độc), mà còn là một cố vấn thân cận, có quyền tiếp cận trực tiếp với nhà vua. Điều này cho thấy Nehemiah là một người có đức tính trung tín, khôn ngoan và có năng lực hành chính cao.

Điểm nổi bật nhất xuyên suốt sách Nehemiah là đời sống cầu nguyện sâu sắc và liên tục của ông. Phản ứng đầu tiên của ông khi nghe tin về tình trạng khốn khổ của Giê-ru-sa-lem không phải là vội vã lập kế hoạch hay than vãn, mà là khóc, thảm tiếc, kiêng ăn và cầu nguyện (Nehemiah 1:4). Lời cầu nguyện được ghi lại trong chương 1 là một khuôn mẫu xuất sắc:

• Xưng nhận sự cao cả và thành tín của Đức Chúa Trời (câu 5): "Ôi! Giê-hô-va Đức Chúa Trời của các từng trời, là Đức Chúa Trời rất lớn rất đáng sợ, hay giữ lời giao ước và sự nhân từ với kẻ nào kính mến Ngài và giữ các điều răn Ngài."
• Xưng tội cách cá nhân và tập thể (câu 6-7): Ông không đổ lỗi cho người khác mà đồng nhất mình với tội lỗi của dân tộc.
• Nhắc lại lời hứa của Đức Chúa Trời (câu 8-9): Dựa trên Lời Chúa đã phán (Phục Truyền 30:1-5).
• Cầu xin cách cụ thể (câu 11): Xin Chúa ban ơn trước mặt vua. Lời cầu nguyện này kéo dài bốn tháng (từ tháng Kislơ đến tháng Nisan - Nehemiah 1:1; 2:1), cho thấy sự kiên trì.

Nehemiah còn thể hiện kiểu cầu nguyện "mũi tên" - những lời cầu nguyện ngắn, tức thời giữa những tình huống căng thẳng. Khi vua hỏi ông điều gì làm ông buồn, trước khi trả lời, "Nehemiah cầu nguyện cùng Đức Chúa Trời của các từng trời" (Nehemiah 2:4). Ông sống trong tâm thế lệ thuộc hoàn toàn vào Đức Chúa Trời trong mọi quyết định.

Sứ mệnh của Nehemiah được vua Ba Tư ủy quyền (Nehemiah 2:5-8) cho thấy sự quan phòng kỳ diệu của Đức Chúa Trời. Ông đến Giê-ru-sa-lem với tư cách là quan tổng trấn (Nehemiah 5:14; 8:9). Sau ba ngày quan sát kỹ lưỡng và âm thầm (Nehemiah 2:11-16), ông kêu gọi dân sự: "Hãy đến, chúng ta xây sửa tường thành Giê-ru-sa-lem" (2:17). Ông làm chứng về "tay nhân từ của Đức Chúa Trời" đã ở trên mình, và điều đó thúc giục lòng dân chúng: "Chúng ta hãy chổi dậy và xây sửa lại!"

Công cuộc xây dựng (được mô tả trong chương 3) là một bài học về tổ chức, phân công hợp lý và tinh thần hợp tác. Mỗi người, mỗi nhóm (thầy tế lễ, thợ kim hoàn, con buôn, thậm chí cả phụ nữ) đều đảm nhận một phần công việc gần nhà mình. Điều này nhấn mạnh nguyên tắc: mọi người đều có thể góp phần vào công việc Chúa từ chính vị trí, khả năng và hoàn cảnh của mình.

Họ đối mặt với muôn vàn thách thức: sự chế giễu, nhục mạ từ San-ba-lát, Tô-bi-gia (Nehemiah 4:1-3); mưu toan tấn công vũ trang (4:7-8); sự nản lòng và mệt mỏi từ bên trong (4:10); và nan đề xã hội - nạn cho vay nặng lãi bóc lột người nghèo (chương 5). Trước mỗi thử thách, Nehemiah đều phản ứng với sự cầu nguyện, khôn ngoan thực tế và quyết đoán. Ông tổ chức phòng thủ "vừa cầm gươm vừa xây cất" (4:17-18), và ông quyết liệt đứng về phía công lý, buộc những người giàu có phải hoàn trả tài sản đã cướp đoạt (5:6-13).

Kết quả là, bức tường thành được hoàn thành một cách kỳ diệu chỉ trong 52 ngày (6:15), khiến kẻ thù phải kinh hãi và nhận biết rằng "công việc nầy thành được là bởi Đức Chúa Trời của chúng tôi" (6:16).

Đối với Nehemiah, xây dựng tường thành bằng đá chỉ là phương tiện, mục đích tối thượng là phục hưng mối quan hệ giữa dân sự với Đức Chúa Trời. Khi công việc xây dựng hoàn tất, ông cùng với Ezra thầy tế lễ chuyển trọng tâm sang phục hồi Lời Chúa.

Cảnh tượng tại quảng trường trước Cửa Nước thật cảm động (chương 8). Ezra đọc sách luật pháp Môi-se cho cả dân sự nghe từ rạng sáng đến trưa. Người Lê-vi đi giảng giải để mọi người hiểu được. Phản ứng của dân chúng là khóc lóc vì nhận biết tội lỗi (8:9). Nhưng Nehemiah và Ezra nói: "Chớ có sầu thảm, vì sự vui vẻ của Đức Giê-hô-va là sức lực của các ngươi" (8:10). Đây là nguyên tắc thuộc linh sâu sắc: Sức mạnh thật sự để sống và phục vụ Chúa không đến từ sự tự hào hay nỗ lực bản thân, mà đến từ niềm vui trong Chúa.

Tiếp theo là việc giữ Lễ Lều Tạm (chương 8), xưng tội và lập giao ước mới với Đức Chúa Trời (chương 9-10), và những cải cách về đời sống xã hội, hôn nhân, ngày Sa-bát, và sự dâng hiến cho đền thờ (chương 10-13). Nehemiah chứng tỏ là một người lãnh đạo toàn diện, quan tâm đến cả phần xác lẫn phần hồn của cộng đồng.

Cuộc đời Nehemiah để lại những bài học quý giá vượt thời gian:

1. Cầu nguyện là nền tảng của mọi hành động: Trước mọi quyết định lớn nhỏ, hãy học theo Nehemiah, tìm kiếm ý Chúa và sự dẫn dắt của Ngài trước tiên. Hãy phát triển thói quen cầu nguyện "mũi tên" trong suốt cả ngày.
2. Kết hợp đức tin với sự khôn ngoan thực tế: Nehemiah tin cậy Chúa cách tuyệt đối nhưng ông cũng làm việc cách thông minh, lên kế hoạch, điều tra, tổ chức và phòng thủ. Đức tin thật không loại bỏ sự chuẩn bị chu đáo và làm việc xuất sắc.
3. Can đảm đối mặt với nghịch cảnh và chống lại sự bất công: Người lãnh đạo theo Chúa phải có can đảm bảo vệ người yếu đuối và đứng về phía lẽ phải, ngay cả khi phải đối đầu với những người quyền thế.
4. Xây dựng cộng đồng trong tình yêu thương và trách nhiệm: Hội Thánh Chúa ngày nay cần tinh thần "mỗi người một việc", mọi thành viên đều dùng ân tứ và nguồn lực Chúa ban để gây dựng "tường thành" thuộc linh cho nhau (Ê-phê-sô 2:19-22).
5. Không bao giờ quên mục đích tối thượng: Mọi công việc, dù là xây cất hay phục vụ thực tế, cuối cùng đều phải nhằm đưa con người đến gần Chúa hơn, đến với Lời Ngài và sự thờ phượng chân thật.

Nehemiah không phải là một siêu anh hùng, mà là một con người bình thường với một đức tin phi thường nơi một Đức Chúa Trời phi thường. Ông là hình ảnh tiêu biểu của một Cơ Đốc nhân trưởng thành: có đời sống nội tâm sâu nhiệm với Chúa (cầu nguyện, nhận biết tội lỗi), có trách nhiệm với cộng đồng (lo lắng cho anh em mình), và có sự dấn thân xuất sắc trong công việc Chúa giao (tổ chức, lãnh đạo, kiên trì). Ông nhắc nhở chúng ta rằng, dù chúng ta đang ở trong cung vua hay nơi công trường xây dựng, Đức Chúa Trời vẫn có thể sử dụng chúng ta để góp phần xây dựng vương quốc Ngài, nếu chúng ta sẵn lòng để "tay nhân từ của Đức Chúa Trời" ở trên đời sống mình. Hãy chổi dậy và xây sửa lại những gì đang đổ nát trong đời sống cá nhân, gia đình và Hội Thánh, với niềm tin rằng sự vui vẻ trong Chúa chính là sức lực của chúng ta.