Ê-xơ-tơ trong Kinh Thánh là ai?

Trong số các sách của Kinh Thánh Cựu Ước, sách Ê-xơ-tê nổi bật lên như một câu chuyện ly kỳ về sự cứu rỗi, lòng dũng cảm và bàn tay vô hình của Đức Chúa Trời trong lịch sử. Trung tâm của câu chuyện này là một người nữ Do Thái trẻ, Ê-xơ-tê, người từ một cô gái mồ côi lưu vong trở thành hoàng hậu của đế quốc Ba Tư rộng lớn và trở thành công cụ để giải cứu cả một dân tộc khỏi sự hủy diệt. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá về nhân vật Ê-xơ-tê, bối cảnh lịch sử và thuộc linh, cũng như những bài học sâu sắc áp dụng cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Sách Ê-xơ-tê diễn ra trong thời kỳ dân Do Thái bị lưu đày tại đế quốc Ba Tư, khoảng giữa sách E-xơ-ra và Nê-hê-mi. Vua A-suê-ru (thường được xác định là Xerxes I, trị vì 486-465 TCN) đang cai trị một đế quốc trải dài từ Ấn Độ đến Ê-thi-ô-bi (Ê-xơ-tê 1:1). Sau khi phế bỏ hoàng hậu Vả-thi, nhà vua tìm kiếm một hoàng hậu mới, và Ê-xơ-tê, một cô gái Do Thái mồ côi được người anh họ Mạc-đô-chê nuôi dưỡng, đã được chọn.

Tên "Ê-xơ-tê" có nguồn gốc từ tiếng Ba Tư, có thể liên quan đến từ "stara" nghĩa là "ngôi sao", hoặc từ tên nữ thần Ishtar của Babylon. Tuy nhiên, tên Hê-bơ-rơ của bà là **"Hadassah"** (Ha-đát-sa), bắt nguồn từ từ **"hadas"** (הֲדַס) nghĩa là "cây sim". Cây sim (myrtle) trong Kinh Thánh thường biểu tượng cho sự vui mừng, hy vọng và sự phục hưng (Xa-cha-ri 1:8-11; Ê-sai 55:13). Điều này cho thấy ngay trong tên gọi, bản sắc Do Thái (Hadassah - sự sống, hy vọng) và danh phận trong thế giới ngoại bang (Ê-xơ-tê - vinh quang trần thế) của bà đã song hành.

Ê-xơ-tê được mô tả là "người đẹp dung nhan" (Ê-xơ-tê 2:7), nhưng vẻ đẹp của bà không chỉ dừng lại ở hình thức. Cuộc đời bà là một chuỗi những sự vâng lời khôn ngoan và những quyết định then chốt.

1. Sự Vâng Lời và Khôn Ngoan Ban Đầu: Mạc-đô-chê dặn bà đừng tỏ ra dân tộc và quê hương mình (Ê-xơ-tê 2:10). Đây không phải là sự phản bội căn tính, mà là sự khôn ngoan thực tiễn trong một môi trường đầy rẫy hiểm nguy. Sự vâng lời này cho thấy đức tính khiêm nhường và thận trọng của Ê-xơ-tê. Ngay cả khi trở thành hoàng hậu, bà vẫn tiếp tục nghe theo sự chỉ dẫn của Mạc-đô-chê "như khi còn được người nuôi nấng" (Ê-xơ-tê 2:20).

2. Cuộc Khủng Hoảng và Lời Kêu Gọi Của Mạc-đô-chê: Âm mưu của Haman, con cháu của dân A-ma-léc (kẻ thù truyền kiếp của Y-sơ-ra-ên), nhằm hủy diệt toàn bộ người Do Thái trong đế quốc đã đẩy Ê-xơ-tê vào tâm bão. Mạc-đô-chê đã gửi lời thách thức nổi tiếng đến bà: "Chớ tưởng rằng ở trong cung vua, người sẽ được thoát khỏi trong mọi người Giu-đa. Vì nếu người làm thinh trong lúc nầy đây, dân Giu-đa hẳn sẽ được tiếp trợ và giải cứu bởi cách khác, còn người và nhà cha người đều sẽ bị hư mất; song ai biết rằng chẳng phải vì cớ cơ hội hiện lúc nầy mà người được vị hoàng hậu sao?" (Ê-xơ-tê 4:13-14).

Câu nói này chứa đựng thần học quan phòng sâu sắc. Mạc-đô-chê tin chắc vào sự giải cứu của Đức Chúa Trời cho dân Ngài (nhắc nhở đến giao ước của Đức Chúa Trời với Áp-ra-ham), nhưng ông cũng thấy rằng Ê-xơ-tê có thể là công cụ được Đức Chúa Trời đặt để "vì cơ hội hiện lúc nầy" (trong tiếng Hê-bơ-rơ: "la‘ēṯ kāzō’ṯ" - לָעֵת כָּזֹאת). Ê-xơ-tê được đặt trong vị trí quyền lực không phải ngẫu nhiên, mà cho một mục đích thần thánh.

Phản ứng của Ê-xơ-tê trước lời kêu gọi này đã cho thấy đức tin trưởng thành và bản lĩnh của bà.

1. Lời Kêu Gọi Cộng Đồng Cầu Nguyện và Kiêng Ăn: Thay vì hành động ngay lập tức bằng quyền lực hoàng hậu, Ê-xơ-tê yêu cầu: "Hãy đi nhóm hiệp các người Giu-đa ở tại Su-sơ, và vì tôi hãy kiêng cữ ăn trong ba ngày và ba đêm, chớ ăn chớ uống gì hết; tôi và các nàng hầu tôi cũng sẽ kiêng cữ như vậy; như vậy, tôi sẽ vào cùng vua, là việc trái luật pháp; nếu tôi phải chết thì tôi chết." (Ê-xơ-tê 4:16). Đây là hành động thuộc linh quan trọng. Sự kiêng ăn (trong tiếng Hê-bơ-rơ: "ṣûm" - צוּם) biểu thị sự khao khát, hạ mình và hoàn toàn phụ thuộc vào Đức Chúa Trời. Bà nhận biết sự yếu đuối của con người và cần đến quyền năng siêu nhiên.

2. Sự Dạn Dĩ và Sự Khéo Léo: Sau thời gian cầu nguyện, Ê-xơ-tê đã hành động với sự dạn dĩ ("‘ōmez" - עֹז) nhưng đầy khôn ngoan. Bà không vội vàng tố cáo Haman ngay. Thay vào đó, bà mời vua và Haman dự hai yến tiệc (Ê-xơ-tê 5:4, 7:1). Sự chậm rãi này tạo ra kịch tính, khiến Haman sa bẫy tự phụ và giúp vua sẵn sàng lắng nghe. Khi thời điểm chín muồi, bà mới bày tỏ: "Kẻ thù nghịch, ấy là Haman độc ác nầy" (Ê-xơ-tê 7:6). Lời tố cáo của bà rõ ràng, mạnh mẽ, và đặt vấn đề dưới góc độ cá nhân ("kẻ thù đã toan hãm hại tôi") cũng như dân tộc.

3. Sự Quan Tâm Đến Di Sản Và Cộng Đồng: Sau khi Haman bị xử tử, Ê-xơ-tê không dừng lại. Bà tiếp tục cầu xin vua hủy bỏ sắc lệnh diệt chủng của Haman. Khi không thể hủy bỏ sắc lệnh cũ (luật Ba Tư không thể thu hồi), bà và Mạc-đô-chê đã xin vua ban hành sắc lệnh mới cho phép người Do Thái tự vệ (Ê-xơ-tê 8). Bà còn xin thêm một ngày để người Do Thái tại kinh đô Susa chiến đấu, và xin treo xác các con trai Haman (Ê-xơ-tê 9). Điều này cho thấy bà chiến đấu đến cùng cho sự an toàn của dân tộc mình.

Một đặc điểm gây chú ý của sách Ê-xơ-tê là không nhắc trực tiếp đến Danh Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, sự quan phòng ("providence") của Ngài thấm đẫm từng trang sách. Hành động kiêng ăn cầu nguyện (4:16) ngụ ý rõ ràng về đối tượng của sự cầu xin. Những "sự trùng hợp" may mắn – việc vua thức đêm đọc sử ký và phát hiện công lao của Mạc-đô-chê (Ê-xơ-tê 6:1), việc Haman đến cung điện đúng lúc để bị bắt quả tang (Ê-xơ-tê 6:4-5) – đều là những dấu chỉ của bàn tay Đức Chúa Trời đang dẫn dắt. Như nhà thần học Matthew Henry nhận xét: "Những sự kiện tình cờ là những phước lành được ngụy trang." Mạc-đô-chê đã tin điều này khi nói: "Ai biết...?" (4:14).

Lễ Phu-rim được thiết lập (Ê-xơ-tê 9:20-32) như một lễ kỷ niệm vĩnh viễn về sự giải cứu này, và nó trở thành lời tuyên xưng gián tiếp về quyền năng của Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, Đấng vẫn bảo vệ và gìn giữ dân Ngài ngay cả trong đất lưu đày.

Câu chuyện về Ê-xơ-tê không chỉ là lịch sử, mà là một kho tàng bài học thuộc linh cho mỗi tín hữu.

1. Sẵn Sàng Cho "Cơ Hội Hiện Lúc Nầy": Mỗi Cơ Đốc nhân đều được Đức Chúa Trời đặt để trong một bối cảnh cụ thể – gia đình, nơi làm việc, trường học – với những mối quan hệ và ảnh hưởng nhất định. Câu hỏi đặt ra là: Chúng ta có đang sống với nhận thức rằng mình có thể được đặt vào vị trí này "vì cơ hội hiện lúc nầy" không? Chúng ta được kêu gọi để trung tín trong những việc nhỏ, để khi thời điểm của Đức Chúa Trời đến, chúng ta sẵn sàng bước vào sự dạn dĩ của đức tin như Ê-xơ-tê.

2. Kết Hợp Hành Động Với Sự Cầu Nguyện: Ê-xơ-tê không chỉ hành động bằng sự khéo léo chính trị, và cũng không chỉ cầu nguyện trong phòng riêng. Bà làm cả hai. Đây là mô hình cho chúng ta: đối diện với khủng hoảng, hãy bắt đầu bằng sự hạ mình, kiêng ăn, cầu nguyện, tìm kiếm ý Chúa và sự hiệp một của cộng đồng đức tin. Sau đó, hãy bước ra với sự khôn ngoan và dạn dĩ mà Thánh Linh ban cho.

3. Sử Dụng Ảnh Hưởng Cách Có Trách Nhiệm: Ê-xơ-tê đã sử dụng địa vị, vẻ đẹp và ân huệ của mình trước mặt vua không để tư lợi, mà để giải cứu người khác. Chúng ta được kêu gọi xem xét lại các nguồn lực và ảnh hưởng Chúa ban (tài chính, tri thức, mối quan hệ, chức vụ) – phải chăng chúng chỉ để phục vụ bản thân, hay còn để gìn giữ và giải cứu những người đang trong cơn nguy khốn?

4. Tin Cậy Vào Sự Quan Phòng Vô Hình: Trong những thời điểm dường như Đức Chúa Trời im lặng, khi hoàn cảnh hỗn loạn và mối đe dọa lớn, câu chuyện Ê-xơ-tê nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời vẫn đang cai trị. Ngài có thể sử dụng ngay cả những quyết định tùy tiện của các nhà cai trị thế gian (như việc vua thức đêm) để hoàn thành mục đích cứu rỗi của Ngài. Sự tin cậy của chúng ta đặt nơi Ngài, là Đấng "làm muôn sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời" (Rô-ma 8:28).

Ê-xơ-tê, từ một Hadassah ẩn danh, đã trở thành một Ê-xơ-tê với vương miện, không phải để thỏa mãn danh vọng cá nhân, mà để trở thành công cụ giải cứu trong tay Đấng Quan Phòng. Cuộc đời bà là một minh chứng hùng hồn rằng Đức Chúa Trời luôn gìn giữ phần sót lại của dân Ngài, và Ngài thường dùng những con người tầm thường, sẵn lòng vâng lời và dạn dĩ trong đức tin, để thực hiện những công việc phi thường. Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới trong Đấng Christ, chúng ta được mời gọi bước theo dấu chân của đức tin ấy, sống với sự nhận biết rằng mình có thể chính là "người được vị… vì cớ cơ hội hiện lúc nầy" trong cộng đồng và thế hệ của mình.

"Nhưng trong mọi sự đó, chúng ta nhờ Đấng yêu thương mình mà thắng hơn bội phần." (Rô-ma 8:37).