Người Pha-ri-sêu
Trong hành trình thuật lại chức vụ của Chúa Giê-xu Christ, các sách Phúc Âm thường xuyên nhắc đến một nhóm người có ảnh hưởng lớn về mặt tôn giáo và xã hội, thường xuyên đối đầu với Ngài: những người Pha-ri-sêu. Đối với nhiều độc giả Kinh Thánh ngày nay, cái tên “Pha-ri-sêu” thường gợi lên hình ảnh của những kẻ đạo đức giả, tự công bố và cứng lòng. Tuy nhiên, để hiểu trọn vẹn sứ điệp của Phúc Âm và những lời cảnh báo sâu sắc dành cho mọi thế hệ, chúng ta cần có một cái nhìn toàn diện và công bằng hơn về nhóm người này: họ là ai, họ tin điều gì, tại sao họ xung đột với Chúa Giê-xu, và những bài học nào chúng ta có thể rút ra cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Nguồn Gốc Lịch Sử và Tên Gọi
Nhóm Pha-ri-sêu (tiếng Hy Lạp: Pharisaios; tiếng Hê-bơ-rơ: Perushim - פְּרוּשִׁים) xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ hai trước Công Nguyên, trong thời kỳ người Do Thái chịu ảnh hưởng của văn hóa Hy Lạp (Hellenization) dưới sự cai trị của các vương triều Seleucid. Tên gọi của họ thường được hiểu là “những người được tách riêng ra” (the separated ones). Sự “tách riêng” này mang hai hàm ý: tích cực là họ tận tụy với việc giữ gìn Luật Pháp (Torah) khỏi bị ô uế bởi ảnh hưởng ngoại bang; và tiêu cực là họ tự tách mình khỏi đám đông dân chúng (“dân đất” - am ha’aretz) mà họ cho là không giữ luật sạch sẽ.
Sau thời kỳ Mác-ca-bê, họ trở thành một trong ba nhóm chính trong Do Thái giáo (cùng với Sa-đu-sê và Ê-sê-ni), nắm giữ ảnh hưởng lớn về mặt tôn giáo và được lòng dân chúng. Trong thời Tân Ước, dù không nắm giữ chức tế lễ chính thống như các thầy tế lễ dòng Sa-đu-sê, người Pha-ri-sêu lại kiểm soát các hội đường và là những thầy dạy luật (scribes) được kính trọng. Sứ đồ Phao-lô tự hào nhận mình là “người Pha-ri-sêu, con của người Pha-ri-sêu” (Công vụ 23:6), cho thấy đây từng là một nhóm danh giá.
Thần Học và Niềm Tin Cốt Lõi
Niềm tin của người Pha-ri-sêu được xây dựng trên một số trụ cột chính, và điều thú vị là ở nhiều điểm, họ có niềm tin rất gần với Cơ Đốc giáo sau này:
- Uy quyền của Kinh Thánh và Truyền Khẩu: Họ tin vào toàn bộ Kinh điển Cựu Ước (Luật Pháp, Tiên Tri, và Văn Thơ). Tuy nhiên, điểm đặc trưng của họ là đề cao “Truyền Khẩu của các Trưởng Lão” (hay “truyền thống của người xưa” - Matthew 15:2). Họ tin rằng cùng với Luật Pháp viết ra (Torah), còn có một truyền thống giải thích truyền miệng được Đức Chúa Trời ban cho Môi-se trên núi Si-na-i và được truyền lại qua các thế hệ thầy dạy luật. Chính khối truyền khẩu đồ sộ này (sau được ghi chép thành Mishnah và Talmud) đã trở thành “gánh nặng” mà họ đặt lên vai người khác (Matthew 23:4).
- Sự Sống Lại và Thiên Sứ: Khác với nhóm Sa-đu-sê theo chủ nghĩa duy lý, chỉ tin vào Ngũ Kinh và phủ nhận sự sống lại, người Pha-ri-sêu tin chắc vào sự sống lại của thân thể và sự tồn tại của thiên sứ, linh hồn (Công vụ 23:8). Đây là điểm thần học quan trọng mà chính Chúa Giê-xu đã dùng để xác nhận chân lý (Mark 12:18-27).
- Thuyết Định Mệnh và Ý Chí Tự Do: Họ có một sự cân bằng phức tạp, tin vào sự tiền định của Đức Chúa Trời nhưng cũng tin rằng con người có trách nhiệm và sự lựa chọn tự do.
- Sự Trông Cậy Đấng Mê-si: Họ trông đợi Đấng Mê-si đến để giải phóng dân Y-sơ-ra-ên và thiết lập vương quốc của Đức Chúa Trời trên đất.
Xung Đột với Chúa Giê-xu: Trọng Tâm của Vấn Đề
Tại sao nhóm người có nhiều điểm tương đồng thần học với Chúa Giê-xu như vậy lại trở thành những kẻ thù địch gay gắt nhất của Ngài? Xung đột không nằm ở điều họ tin, mà nằm ở cách họ thực hành đức tin và phản ứng trước uy quyền của Con Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu đã vạch trần ba vấn đề cốt lõi:
1. Đặt Truyền Thống Lên Trên Lời Đức Chúa Trời
Trong Ma-thi-ơ 15:1-9, khi người Pha-ri-sêu chỉ trích môn đồ Ngài không rửa tay trước khi ăn (một nghi thức tẩy uế theo truyền thống), Chúa Giê-xu đáp: “Các ngươi vì cớ truyền thống của mình mà bỏ lời Đức Chúa Trời” (câu 3). Ngài đưa ra ví dụ về lời khấn Co-ban (Mark 7:11), nơi họ dùng truyền thống để vô hiệu hóa điều răn hiếu kính cha mẹ. Vấn đề là họ đã đặt hệ thống luật lệ con người lên trên và thay thế ý chỉ đơn sơ của Đức Chúa Trời được bày tỏ trong Kinh Thánh. Họ giữ luật tỉ mỉ nhưng lại đánh mất tinh thần yêu thương, công bình và lòng thương xót của Luật Pháp (Matthew 23:23).
2. Sự Công Bình Bề Ngoài và Tội Đạo Đức Giả
Đây có lẽ là điểm bị lên án nặng nề nhất. Chúa Giê-xu gọi họ là “mồ mả quét vôi” (Matthew 23:27) – bên ngoài đẹp đẽ, công chính nhưng bên trong đầy xương chết và mọi sự ô uế. Họ làm mọi việc – bố thí, cầu nguyện, kiêng ăn – để “được người ta thấy” (Matthew 6:1-18). Từ Hy Lạp hupokritēs (ὑποκριτής) được dùng để chỉ người Pha-ri-sêu, có nghĩa gốc là “diễn viên”, người đeo mặt nạ. Họ diễn một vở kịch thánh thiện trước mặt người ta, nhưng lòng họ cách xa Đức Chúa Trời. Họ nặng phần “mười phân một” của bạc hà, hồi, rau cần nhưng bỏ qua “điều hệ trọng hơn hết trong luật pháp, là sự công bình, thương xót và trung tín” (Matthew 23:23). Sự công bình của họ là tự lực, tự hào và hướng ngoại, đối lập hoàn toàn với sự công bình đến từ đức tin mà Đấng Christ mang đến.
3. Tự Làm Cho Mình Thành Trung Tâm và Khước Từ Ân Điển
Ẩn sâu dưới những hành vi bề ngoài là một trái tim tự tôn. Lời cầu nguyện của người Pha-ri-sêu trong dụ ngôn Chúa Giê-xu kể là điển hình: “Lạy Đức Chúa Trời, tôi tạ ơn Ngài, vì tôi không phải như người khác… hay là như người thâu thuế kia…” (Luke 18:11-12). Họ tin vào sự công chính của bản thân và khinh dể kẻ khác (Luke 18:9). Họ xem mình là thước đo của sự thánh sạch. Chính thái độ này khiến họ không thể nhận ra nhu cầu cần một Đấng Cứu Thế. Khi Chúa Giê-xu đến với thông điệp ân điển và sự tha thứ cho người thu thuế, kẻ tội lỗi, họ thấy đó là sự xúc phạm đến nỗ lực và địa vị tôn giáo của họ. Họ không hiểu rằng “Ta đến không phải để kêu gọi người công bình, nhưng kêu gọi kẻ có tội” (Matthew 9:13).
Bài Học Ứng Dụng Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Lời cảnh báo dành cho người Pha-ri-sêu không chỉ là một câu chuyện lịch sử. Nó là tấm gương để mỗi chúng ta, những người sống trong ân điển, phải thường xuyên tự xét lòng.
1. Cẩn Trọng Với “Truyền Thống” Trong Hội Thánh: Truyền thống, nghi lễ, cách thức tổ chức có giá trị khi chúng phục vụ cho Lời Chúa và tình yêu thương. Nhưng khi chúng trở thành mục đích tự thân, khi chúng được dùng để đo lường, phán xét lòng người khác, hoặc thay thế cho mối tương giao sống động với Chúa, chúng ta đang rơi vào cạm bẫy của người Pha-ri-sêu. Câu hỏi cho mỗi chúng ta: Điều gì đang thực sự chi phối đời sống và sự thờ phượng của tôi – Lời Chúa hay “cách chúng ta vẫn làm”?
2. Tập Trung Vào Sự Biến Đổi Bên Trong Thay Vì Hình Thức Bề Ngoài: Chúa Giê-xu luôn nhìn thấu tấm lòng. Chúng ta dễ bị cám dỗ để đánh bóng hình ảnh Cơ Đốc của mình trên mạng xã hội, trong mắt người khác, trong khi đời sống cầu nguyện riêng tư, lòng yêu mến Chúa và tình yêu thương chân thật với người lân cận lại héo khô. Sự vâng lời thật bắt nguồn từ tình yêu, không phải từ sự ép buộc của luật lệ hay sợ bị đánh giá.
3. Sống Trong Ân Điển Và Khiêm Nhường: Bài học lớn nhất là chống lại tinh thần tự công bình. Phao-lô, một người Pha-ri-sêu chính hiệu, sau khi gặp Chúa đã viết: “Tôi cũng coi hết thảy mọi sự như là lỗ, vì sự nhận biết Đức Chúa Jêsus Christ là quý hơn hết… đặng cho tôi được Ngài và được ở trong Ngài, được sự công bình, không phải công bình của tôi bởi luật pháp mà đến, bền là công bình đến bởi Đức Chúa Trời và đặt lên trên đức tin” (Philíp 3:8-9). Chúng ta được xưng công bình bởi đức tin nơi Đấng Christ, không phải bởi việc làm của chúng ta. Nhận thức này giữ chúng ta trong thái độ khiêm nhường, cảm tạ, và có lòng thương xót với những người đang vấp ngã.
4. Yêu Lấy “Điều Hệ Trọng”: Chúa Giê-xu không bãi bỏ sự trung tín trong những điều nhỏ, nhưng Ngài dạy chúng ta về thứ tự ưu tiên: “Trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài” (Matthew 6:33). Sự công bình (dikaiosunē), lòng thương xót (eleos), và đức tin (pistis) là trọng tâm của Luật Pháp. Đời sống chúng ta có đang phản chiếu sự công bình của Nước Trời, có tràn đầy lòng thương xót chân thật, và có đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu làm nền tảng cho mọi hành động không?
Kết Luận
Người Pha-ri-sêu không phải là những nhân vật xấu xa trong lịch sử để chúng ta dễ dàng lên án. Họ là tấm gương phản chiếu một khuynh hướng nguy hiểm nhất trong tôn giáo: khuynh hướng dùng nỗ lực và sự hiểu biết tôn giáo của con người để thay thế cho mối liên hệ sống động, lệ thuộc vào ân điển của Đức Chúa Trời. Họ yêu mến Lời Chúa nhưng lại bỏ lỡ chính Ngôi Lời đang đứng trước mặt họ.
Lời cảnh báo của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 23 vang vọng đến hôm nay, mời gọi mỗi chúng ta, những người mang danh Ngài, hãy thường xuyên xét lòng. Ước mong chúng ta không xây dựng sự công bình của riêng mình, mà mặc lấy sự công bình của Đấng Christ; không tìm kiếm sự tán dương của người đời, mà tìm kiếm vinh hiển đến từ một mình Đức Chúa Trời; và không trở thành những người “bị tách riêng” khỏi thế gian bởi sự tự tôn, mà trở nên muối và ánh sáng cho thế gian bởi tình yêu thương và ân điển mà chính chúng ta đã lãnh nhận.