Hê-rô-đê An-ti-pa là ai?

Hê-rô-đê An-ti-pa là một nhân vật lịch sử nổi bật trong thời kỳ Tân Ước, thường được nhắc đến trong các sách Phúc Âm liên quan đến sự chức vụ của Giăng Báp-tít và Chúa Giê-xu. Là một nhà cai trị quyền lực nhưng đầy mâu thuẫn, cuộc đời của ông để lại nhiều bài học sâu sắc cho Cơ Đốc nhân về sự nguy hiểm của thỏa hiệp, nỗi sợ con người và thái độ hời hợt đối với chân lý. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết về thân thế, vai trò lịch sử, những sự kiện Kinh Thánh và áp dụng thuộc linh từ cuộc đời Hê-rô-đê An-ti-pa.

Hê-rô-đê An-ti-pa (khoảng 20 TCN – 39 SCN) là con trai của Hê-rô-đê Đại đế (vua xứ Giu-đê) và bà Malthace, người Sa-ma-ri. Tên “Hê-rô-đê” (tiếng Hy Lạp: Ηρῴδης, Hērōdēs) có thể mang nghĩa “anh hùng” hoặc “con của anh hùng”, nhưng cuộc đời ông lại không xứng với tên gọi ấy. Khi Hê-rô-đê Đại đế qua đời năm 4 TCN, vương quốc của ông được phân chia cho ba người con. Hê-rô-đê An-ti-pa nhận tước hiệu “tiểu vương” (tetrarch, từ τετραάρχης – người cai trị một phần tư) cai trị vùng Ga-li-lê và vùng Pê-rê (phía đông sông Giô-đanh). Ông trị vì từ năm 4 TCN đến năm 39 SCN, tổng cộng 43 năm.

Trong thời gian cai trị, Hê-rô-đê An-ti-pa đã xây dựng thành phố Ti-bê-ri-át bên bờ hồ Ga-li-lê, đặt tên để tôn vinh hoàng đế La Mã Tiberius. Tuy nhiên, thành phố này được xây trên một nghĩa địa, khiến người Do Thái sùng đạo coi là ô uế, cho thấy sự thiếu nhạy cảm của ông đối với tôn giáo bản địa. Ông cũng phát triển kinh tế, đúc tiền, và khuyến khích văn hóa Hy Lạp. Mặc dù vậy, ông không được lòng dân Do Thái vì dòng máu lai (Idumea) và lối sống phù hợp với ngoại bang. Để duy trì quyền lực, Hê-rô-đê An-ti-pa luôn phải cân bằng giữa người Do Thái và đế quốc La Mã.

Kinh Thánh Tân Ước đề cập đến Hê-rô-đê An-ti-pa trong nhiều bối cảnh quan trọng, đặc biệt liên quan đến Giăng Báp-tít và Chúa Giê-xu.

Theo các sách Phúc Âm (Ma-thi-ơ 14:3-12; Mác 6:17-29; Lu-ca 3:19-20), Hê-rô-đê An-ti-pa đã ly dị người vợ đầu (con gái của vua A-retas IV xứ Na-ba-tê) để cưới Hê-rô-đia, vợ của người anh em cùng cha khác mẹ là Phi-líp (một số học giả cho rằng đó là Hê-rô-đê Bô-ô-sốt). Cuộc hôn nhân này vi phạm luật Môi-se: “Chớ cấm cưới vợ của anh em mình” (Lê-vi Ký 18:16; 20:21). Giăng Báp-tít đã can đảm quở trách Hê-rô-đê: “Ngươi không được phép lấy vợ của anh ngươi!” (Mác 6:18). Hê-rô-đia căm ghét Giăng và muốn giết ông, nhưng Hê-rô-đê lại kính sợ Giăng, biết ông là “người công bình và thánh” (Mác 6:20). Tuy nhiên, vì bị Hê-rô-đia thúc ép, Hê-rô-đê đã bắt Giăng và giam vào ngục.

Cái chết của Giăng xảy ra trong một bữa tiệc sinh nhật của Hê-rô-đê. Con gái của Hê-rô-đia (truyền thống gọi là Sa-lô-mê) nhảy múa làm hài lòng Hê-rô-đê và khách dự tiệc. Trong cơn phấn khích, Hê-rô-đê thề sẽ ban cho cô bất cứ điều gì cô xin, dù đến nửa vương quốc. Được mẹ xúi giục, cô xin đầu Giăng Báp-tít trên một cái đĩa. Dù buồn rầu, Hê-rô-đê vì giữ lời thề trước mặt khách nên ra lệnh chém đầu Giăng. Đây là một hành động tội lỗi khủng khiếp xuất phát từ sự thỏa hiệp, nỗi sợ mất mặt và dục vọng.

Khi danh tiếng Chúa Giê-xu lan rộng, Hê-rô-đê nghe tin và nói với những người xung quanh: “Đó là Giăng Báp-tít đã sống lại từ kẻ chết, nên mới có quyền năng làm phép lạ” (Ma-thi-ơ 14:2). Ông tỏ ra lo sợ và tò mò. Có lần một số người Pha-ri-si cảnh báo Chúa Giê-xu: “Hê-rô-đê muốn giết thầy” (Lu-ca 13:31). Chúa Giê-xu đáp: “Hãy đi nói với con cáo ấy rằng: ‘Hôm nay, ngày mai, ta đuổi quỷ, chữa bệnh, đến ngày thứ ba ta sẽ hoàn tất’” (Lu-ca 13:32). Danh xưng “con cáo” (tiếng Hy Lạp: ἀλώπηξ, alōpēx) nói lên bản chất xảo quyệt, hèn nhát và không đáng tin của Hê-rô-đê. Chúa Giê-xu biết rõ âm mưu của ông nhưng vẫn tiếp tục công việc Cha giao cho đến khi hoàn thành.

Trong cuộc xét xử Chúa Giê-xu, khi Phi-lát nghe rằng Ngài đến từ Ga-li-lê – thuộc thẩm quyền của Hê-rô-đê – ông đã gửi Chúa đến cho Hê-rô-đê, lúc đó đang ở Giê-ru-sa-lem nhân dịp Lễ Vượt Qua (Lu-ca 23:6-12). Hê-rô-đê rất vui mừng vì từ lâu muốn gặp Chúa Giê-xu để xem Ngài làm phép lạ. Ông hỏi Ngài nhiều câu, nhưng Chúa Giê-xu hoàn toàn im lặng. Sự im lặng này ứng nghiệm lời tiên tri về Đầy tớ đau khổ: “Người bị hiếp đáp, nhưng chịu đi, không mở miệng” (Ê-sai 53:7). Thất vọng và tức giận, Hê-rô-đê cùng binh lính của mình chế giễu Ngài, khoác cho Ngài áo sang trọng rồi gửi trả lại Phi-lát. Kinh Thánh ghi: “Ngày đó, Hê-rô-đê và Phi-lát trở thành bạn hữu với nhau, vì trước kia hai bên thù nghịch nhau” (Lu-ca 23:12). Sự hiệp một của hai nhà cầm quyền này chống lại Đấng Christ cũng ứng nghiệm Thi-thiên 2:2 và được nhắc lại trong Công vụ 4:27.

Hê-rô-đê An-ti-pa còn được nhắc đến trong các đoạn khác như Lu-ca 3:1 (xác định thời điểm Giăng Báp-tít bắt đầu chức vụ), Lu-ca 9:7 (Hê-rô-đê nghe về Chúa Giê-xu và bối rối), Công vụ 4:27 (liên kết với Phi-lát trong việc chống lại Đấng Christ), và Công vụ 13:1 (một người tên là Hê-rô-đi-ôn, có thể là người trong gia tộc Hê-rô-đê).

Ngoài Kinh Thánh, sử gia Do Thái Josephus cung cấp nhiều chi tiết về cuối đời Hê-rô-đê An-ti-pa. Việc ông ly dị vợ đầu để cưới Hê-rô-đia đã gây chiến với vua A-retas IV xứ Na-ba-tê, dẫn đến một cuộc xâm lược khiến quân đội của Hê-rô-đê thảm bại. Năm 39 SCN, cháu trai của ông là Herod Agrippa I (con trai của Aristobulus, anh em cùng cha khác mẹ với Hê-rô-đê An-ti-pa) tố cáo ông với hoàng đế Caligula về âm mưu phản loạn. Caligula cách chức Hê-rô-đê An-ti-pa và lưu đày ông đến Gaul (nay là Pháp). Hê-rô-đia tự nguyện đi theo ông. Hê-rô-đê An-ti-pa chết trong cảnh lưu đày, kết thúc một đời đầy tham vọng nhưng trống rỗng.

Cuộc đời của Hê-rô-đê An-ti-pa là một cảnh báo nghiêm túc cho mọi Cơ Đốc nhân về những cạm bẫy tâm linh. Chúng ta có thể rút ra nhiều bài học quý báu:

4.1. Sự nguy hiểm của thỏa hiệp tội lỗi
Hê-rô-đê biết rõ cuộc hôn nhân của mình là trái luật Đức Chúa Trời, nhưng vì dục vọng và sợ mất mặt, ông vẫn duy trì. Sự thỏa hiệp ban đầu đã dẫn đến việc bắt giam và sau đó giết chết một tiên tri của Đức Chúa Trời. Kinh Thánh cảnh báo: “Một ít men làm cả đống bột dậy lên” (I Cô-rinh-tô 5:6). Một sự thỏa hiệp nhỏ, nếu không được xử lý, có thể dẫn đến những hậu quả tai hại.

4.2. Sợ người hơn sợ Đức Chúa Trời
Hê-rô-đê kính sợ Giăng, nhưng khi phải chọn giữa làm đẹp lòng Đức Chúa Trời và giữ thể diện trước khách mời, ông đã chọn con đường tội lỗi. Lời thề bồng bột của ông (có thể do rượu hoặc sự phấn khích) đã khiến ông phải ra lệnh giết người công bình. Chúa Giê-xu dạy: “Đừng sợ kẻ giết thân thể mà không giết được linh hồn; nhưng thà sợ Đấng làm cho mất được cả linh hồn lẫn thân thể trong địa ngục” (Ma-thi-ơ 10:28). Chúng ta phải ưu tiên vâng lời Chúa dù phải trả giá trước mặt người đời.

4.3. Phản ứng trước lời chân lý
Giăng Báp-tít rao giảng sự ăn năn và kêu gọi quay về với Đức Chúa Trời. Hê-rô-đê “thích nghe Giăng” (Mác 6:20) nhưng không chịu ăn năn. Lời Chúa chỉ phát huy hiệu quả khi chúng ta tiếp nhận bằng đức tin và hành động. Gia-cơ 1:22 nói: “Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình.” Nhiều người ngày nay vẫn nghe Lời Chúa cách hời hợt, không để nó biến đổi đời sống.

4.4. Thái độ đối với Chúa Giê-xu: tò mò, thờ ơ, chế giễu
Hê-rô-đê muốn gặp Chúa Giê-xu chỉ để xem phép lạ như một trò giải trí, không phải để tìm kiếm sự cứu rỗi. Khi Chúa im lặng, ông chế giễu Ngài. Ngày nay, nhiều người xem Chúa Giê-xu như một nhân vật lịch sử hay một thầy dạy đạo đức, mà không nhận biết Ngài là Chúa và là Cứu Chúa. Họ tìm kiếm những điều kỳ diệu nhưng bỏ qua Đấng làm nên điều kỳ diệu. Chúng ta cần đối diện với Chúa Giê-xu cách nghiêm túc, tôn kính và sẵn sàng phó thác đời mình cho Ngài.

4.5. Sự trống rỗng của quyền lực và khoái lạc
Dù có địa vị cao, của cải dư dả, Hê-rô-đê vẫn cảm thấy lo sợ và bất an. Ông lo lắng về Giăng Báp-tít, về Chúa Giê-xu, và cuối cùng bị lật đổ. Quyền lực, danh vọng, khoái lạc không thể lấp đầy khoảng trống thuộc linh trong lòng người. Chỉ có Đấng Christ mới ban sự bình an thật sự: “Ta để sự bình an lại cho các ngươi; Ta ban sự bình an Ta cho các ngươi. Sự bình an Ta ban cho các ngươi không giống như thế gian cho. Lòng các ngươi chớ bối rối và đừng sợ hãi” (Giăng 14:27).

Từ cuộc đời Hê-rô-đê An-ti-pa, chúng ta có thể rút ra những nguyên tắc thực hành sau:

• Tránh xa những mối quan hệ bất chính: Hãy cẩn trọng trong việc chọn bạn đời và bạn bè. Mối quan hệ xấu có thể kéo chúng ta xa khỏi Chúa và dẫn đến nhiều hậu quả đau lòng (I Cô-rinh-tô 15:33).
• Lắng nghe tiếng Đức Thánh Linh và Lời Chúa: Khi Lời Chúa vạch trần tội lỗi, đừng cứng lòng như Hê-rô-đê. Hãy ăn năn ngay lập tức và quay trở lại với Chúa, vì Ngài giàu lòng thương xót (I Giăng 1:9).
• Đừng vì sợ người ta mà phạm tội: Áp lực xã hội có thể rất mạnh, nhưng chúng ta phải ưu tiên vâng lời Chúa. Như Phi-e-rơ và các sứ đồ đã nói: “Thà vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công vụ 5:29).
• Đối diện với Chúa Giê-xu cách nghiêm túc: Không nên xem Chúa như một đối tượng tò mò, mà phải tôn Ngài làm Chúa của đời sống. Hãy tìm kiếm Ngài trong sự khiêm nhường và thành thật (Giê-rê-mi 29:13).
• Thận trọng với lời thề hứa bồng bột: Hê-rô-đê vì một lời thề vội vàng đã phạm tội giết người. Truyền đạo 5:5 khuyên: “Thà đừng thề còn hơn thề mà không giữ.” Hãy suy nghĩ kỹ trước khi hứa, và nếu lời hứa đó dẫn đến tội lỗi, tốt hơn là nên ăn năn và từ bỏ nó.
• Sự ăn năn thật là cần thiết: Hê-rô-đê không ăn năn, dù biết mình sai. Chúa Giê-xu kêu gọi mọi người: “Hãy ăn năn, vì vương quốc Đức Chúa Trời đã đến gần” (Ma-thi-ơ 4:17). Chúng ta phải từ bỏ tội lỗi và tin nhận Đấng Christ để được cứu.

Hê-rô-đê An-ti-pa là một hình ảnh bi thảm của một người có nhiều cơ hội tiếp xúc với chân lý (qua Giăng Báp-tít và qua chính Chúa Giê-xu) nhưng đã từ chối nó vì sự thỏa hiệp, nỗi sợ con người và thái độ khinh thường. Cuộc đời ông nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của việc chần chừ ăn năn và đối xử hời hợt với Chúa Giê-xu. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta hãy quyết tâm sống vâng lời Chúa trọn vẹn, không thỏa hiệp với tội lỗi, và tôn cao Ngài trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Hãy để Lời Chúa biến đổi chúng ta mỗi ngày, và luôn sẵn sàng đứng về phía chân lý dù phải trả giá.