Bartholomew Trong Kinh Thánh
Trong số mười hai sứ đồ được Chúa Giê-xu Christ trực tiếp kêu gọi, có một số vị được Kinh Thánh ghi chép khá ít chi tiết, khiến họ trở nên như những “gương mặt bí ẩn”. Bartholomew là một trong những cái tên như thế. Tuy nhiên, qua những manh mối Kinh Thánh và sự đối chiếu giữa các sách Phúc Âm, chúng ta có thể phác họa chân dung khá rõ ràng về vị sứ đồ này, và từ đó rút ra những bài học sâu sắc cho đời sống đức tin ngày nay. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá Bartholomew qua lăng kính Kinh Thánh thuần túy, giải nghĩa các bối cảnh và ngôn ngữ gốc, để làm sáng tỏ vai trò và bài học từ cuộc đời ông.
I. Danh Tính Và Sự Nhận Diện: Bartholomew Có Phải Là Nathanael?
Danh sách mười hai sứ đồ được ghi lại trong ba sách Phúc Âm Nhất Lãm: Ma-thi-ơ 10:2-4, Mác 3:16-19, và Lu-ca 6:14-16. Trong tất cả các danh sách này, cái tên Bartholomew đều xuất hiện. Điều thú vị là, trong khi sách Giăng không hề nhắc đến tên "Bartholomew", thì lại ghi chép khá chi tiết về một môn đồ tên là Nathanael (Giăng 1:45-49; 21:2). Hầu hết các nhà giải kinh và nghiên cứu Tân Ước đều đồng thuận rằng Bartholomew và Nathanael là một người. Lý do dựa trên các bằng chứng nội tại của Kinh Thánh:
- Kết hợp tên: "Bar-tholomew" là một tên ghép từ tiếng A-ram (Bar = con của; Tholmai = Tholmai/Tolmai). Vậy "Bartholomew" có nghĩa là "con của Tholmai". Đây rất có thể là tên họ hoặc tên gọi theo tên cha. Tên riêng của ông có lẽ là Nathanael (tiếng Hê-bơ-rơ: נְתַנְאֵל Nətan'el, nghĩa là "Đức Chúa Trời đã ban").
- Mối liên hệ với Philip: Trong cả ba danh sách sứ đồ, Bartholomew luôn được nhắc đến ngay sau Philip (Ma-thi-ơ 10:3: "Phi-líp cùng Ba-thê-lê-my..."). Điều này phù hợp với trình thuật trong Giăng 1:45, khi Philip đi tìm Nathanael đầu tiên để nói về Chúa Giê-xu. Mối quan hệ thân thiết này cho thấy họ thường xuyên được nhắc đến cùng nhau.
- Sự vắng mặt và hiện diện: Sách Giăng, vốn tập trung vào các tương tác cá nhân, nhắc đến Nathanael như một môn đồ quan trọng ngay từ lúc ban đầu và trong danh sách các môn đồ chứng kiến sự hiện ra của Chúa sau khi sống lại (Giăng 21:2). Sự vắng mặt của cái tên Bartholomew trong Giăng và sự vắng mặt của Nathanael trong các danh sách sứ đồ ở sách Nhất Lãm cho thấy họ là một.
Do đó, để nghiên cứu về Bartholomew, chúng ta sẽ tập trung vào phân đoạn mô tả về Nathanael trong Giăng chương 1.
II. Cuộc Gặp Gỡ Biến Đổi: Nathanael Dưới Cây Vả (Giăng 1:43-51)
Đây là phân đoạn Kinh Thánh duy nhất cho chúng ta cái nhìn chi tiết về tính cách và đức tin của Bartholomew/Nathanael.
"Ngày sau, Đức Chúa Jêsus muốn qua xứ Ga-li-lê, tìm Phi-líp, mà phán rằng: Hãy theo ta. Vả, Phi-líp là người thành Bết-sai-đa, đồng thành với Anh-rê và Phi-e-rơ. Phi-líp gặp Na-tha-na-ên, nói rằng: Chúng ta đã gặp Đấng mà Môi-se có chép trong luật pháp, và các đấng tiên tri cũng có chép, tức là Đức Chúa Jêsus ở Na-xa-rét, con của Giô-sép. Na-tha-na-ên nói rằng: Há có vật gì tốt ra từ Na-xa-rét được sao? Phi-líp nói: Hãy đến xem. Đức Chúa Jêsus thấy Na-tha-na-ên đến cùng mình, bèn phán về người rằng: Nầy, một người Y-sơ-ra-ên thật, trong người không có điều dối trá chi hết. Na-tha-na-ên thưa rằng: Bởi đâu Chúa biết tôi? Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Trước khi Phi-líp gọi ngươi, ta đã thấy ngươi lúc ở dưới cây vả. Na-tha-na-ên lại nói: Lạy thầy, thầy là Con Đức Chúa Trời, thầy là Vua dân Y-sơ-ra-ên! Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Vì ta đã phán cùng ngươi rằng ta thấy ngươi dưới cây vả, thì ngươi tin; ngươi sẽ thấy việc lớn hơn điều đó! Ngài lại phán: Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, các ngươi sẽ thấy trời mở ra, và thiên sứ của Đức Chúa Trời lên xuống trên Con người." (Giăng 1:43-51, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)
Chúng ta có thể phân tích cuộc đối thoại này qua vài khía cạnh then chốt:
1. Con Người Chân Thật Và Thẳng Thắn: Phản ứng đầu tiên của Nathanael khi nghe Philip giới thiệu về Chúa Giê-xu là sự hoài nghi dựa trên thành kiến địa lý: "Há có vật gì tốt ra từ Na-xa-rét được sao?" Thành Na-xa-rét thời đó bị khinh thường, không được nhắc đến trong Cựu Ước. Câu nói này bộc lộ một con người thẳng thắn, không giả tạo. Ông không vồ vập tin theo nhưng cũng không từ chối tìm hiểu. Sự chân thật này chính là điều Chúa Giê-xu khen ngợi: "một người Y-sơ-ra-ên thật, trong người không có điều dối trá". Từ Hy Lạp được dùng cho "dối trá" là dolos (δόλος), ám chỉ sự gian xảo, mưu mẹo. Nathanael không có điều đó.
2. Sự Hiểu Biết Kinh Thánh Và Lòng Mong Đợi: Việc Philip nói "Đấng mà Môi-se có chép trong luật pháp, và các đấng tiên tri cũng có chép" cho thấy cả Philip và Nathanael đều là những người trông đợi Đấng Mê-si và nghiên cứu Kinh Thánh Cựu Ước. Nathanael "dưới cây vả" rất có thể đang suy gẫm, cầu nguyện hoặc nghiên cứu Lời Chúa (cây vả thường tượng trưng cho sự yên tĩnh, học hỏi trong văn hóa Do Thái). Chúa Giê-xu thấy ông trong giây phút thầm kín đó, chứng tỏ Ngài biết rõ tấm lòng hướng về Chúa của ông.
3. Lời Tuyên Xưng Đức Tin Vĩ Đại: Khi Chúa Giê-xu bày tỏ quyền năng siêu nhiên (đã thấy ông dưới cây vả), Nathanael lập tức nhận ra và tuyên xưng một đức tin trọn vẹn: "Lạy thầy, thầy là Con Đức Chúa Trời, thầy là Vua dân Y-sơ-ra-ên!" Đây là một trong những lời tuyên xưng về thần tính của Chúa Giê-xu sớm nhất trong sách Phúc Âm. Ông nhảy từ sự hoài nghi sang sự tin quyết chỉ trong giây lát.
4. Lời Hứa Về Những Điều Lớn Hơn: Chúa Giê-xu hứa rằng ông sẽ còn "thấy việc lớn hơn điều đó", và mô tả một khải tượng về "thiên sứ của Đức Chúa Trời lên xuống trên Con người". Hình ảnh này nhắc lại giấc mơ của Gia-cốp về chiếc thang thông từ trời xuống đất (Sáng Thế Ký 28:12). Chúa Giê-xu ám chỉ chính Ngài là chiếc thang thật đó, là Đấng Trung Bảo duy nhất nối liền Đức Chúa Trời với con người. Ngài hứa cho Nathanael và các môn đồ sẽ được chứng kiến sự vinh hiển và công việc cứu chuộc của Ngài.
III. Bartholomew Trong Các Ghi Chép Khác Và Truyền Thuyết
Sau biến cố trong Giăng chương 1, Bartholomew/Nathanael tiếp tục là một trong Nhóm Mười Hai. Ông hiện diện trong suốt chức vụ Chúa Giê-xu, chứng kiến sự phục sinh và thăng thiên (Công Vụ 1:13 liệt kê "Bartholomew" trong nhóm các sứ đồ chờ đợi Lời Hứa).
Kinh Thánh không ghi lại bất kỳ lời nói hay hành động cụ thể nào khác của ông. Tuy nhiên, việc ông được liệt kê trong số các sứ đồ căn bản của Hội Thánh đã nói lên tầm quan trọng và sự trung tín của ông. Các truyền thuyết về sau (không có thẩm quyền Kinh Thánh) cho rằng ông đã đi truyền giáo ở nhiều nơi như Ấn Độ, Armenia và bị tử đạo. Tuy nhiên, là những người Tin Lành, chúng ta chỉ tập trung vào những gì Kinh Thánh mặc khải.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Cuộc đời của Bartholomew, dù được ghi chép ngắn gọn, để lại nhiều bài học quý giá:
1. Sự Chân Thật Là Nền Tảng Của Mối Quan Hệ Với Chúa: Chúa Giê-xu khen Nathanael là "người Y-sơ-ra-ên thật, không có điều dối trá". Đức Chúa Trời mong muốn chúng ta đến với Ngài bằng sự chân thật trọn vẹn của tấm lòng – với cả những nghi ngờ, thắc mắc, thành kiến và cả sự khao khát. Chúng ta không cần phải "đóng kịch" một đức tin hoàn hảo trước mặt Chúa. Hãy như Nathanael, thẳng thắn thưa với Chúa những điều chất chứa trong lòng, rồi mở lòng ra để Ngài bày tỏ chính Ngài cho chúng ta.
2. Lời Chứng Cá Nhân Đơn Giản Nhưng Hiệu Quả: Philip đã không tranh luận với Nathanael khi ông tỏ vẻ hoài nghi về Na-xa-rét. Ông chỉ nói: "Hãy đến xem". Đây là hình mẫu tuyệt vời cho công tác làm chứng. Chúng ta không cần phải là những nhà hùng biện, tranh cãi thắng người khác. Hãy mời gọi họ đến và tự mình trải nghiệm, gặp gỡ Chúa Giê-xu qua Lời Ngài và qua đời sống của chúng ta. Sự hiểu biết Kinh Thánh của Nathanael (sẵn có) đã giúp ông nhận ra Chúa ngay khi gặp.
3. Đức Tin Dựa Trên Sự Mặc Khải Của Chúa: Đức tin của Nathanael không mù quáng. Nó được khơi dậy bởi lời chứng của Philip, nhưng được xác quyết bởi chính sự mặc khải siêu nhiên của Chúa Giê-xu ("Ta đã thấy ngươi dưới cây vả"). Đức tin Cơ Đốc chân chính không phải là một hệ tư tưởng trừu tượng, mà là sự đáp lại một Con Người, là Đấng Christ, Đấng biết rõ chúng ta và bày tỏ chính Ngài cho chúng ta.
4. Vai Trò Trong Thân Thể Đấng Christ: Không phải mọi sứ đồ đều là những diễn giả nổi bật như Phi-e-rơ, hay nhà thần học sâu sắc như Giăng, hay nhà truyền giáo vĩ đại như Phao-lô. Bartholomew có vẻ là một "người của sự chân thật", một môn đồ trung tín trong nền tảng. Điều đó nhắc nhở chúng ta rằng mỗi tín hữu đều có một vị trí và chức năng quan trọng trong Hội Thánh. Sự trung tín, chân thành và sẵn sàng theo Chúa mỗi ngày là điều quý giá trước mặt Ngài.
Kết Luận
Bartholomew, hay Nathanael, có thể không phải là nhân vật trung tâm nhất trong Tân Ước, nhưng cuộc gặp gỡ của ông với Chúa Giê-xu đã để lại một dấu ấn bất hủ. Ông là hình mẫu của một tấm lòng chân thật, sẵn sàng từ bỏ thành kiến để bước vào mối tương ghiệp với Đấng Christ khi được Ngài mặc khải. Từ một người hoài nghi ("Có điều gì tốt từ Na-xa-rét đâu?"), ông đã trở thành người tuyên xưng đức tin mạnh mẽ ("Thầy là Con Đức Chúa Trời!").
Cuộc đời ông khích lệ chúng ta: Hãy chân thật với Chúa trong mọi sự. Hãy mời người khác "đến xem" Chúa Giê-xu một cách đơn giản. Và hãy luôn sẵn sàng để Chúa biến đổi sự hiểu biết và đức tin nhỏ bé của chúng ta thành một lời tuyên xưng vững vàng. Dù chúng ta có thể cảm thấy mình như một "Bartholomeu" thầm lặng trong Hội Thánh, thì sự trung tín và chân thật của chúng ta vẫn có giá trị vô cùng trong mắt Đấng đã thấy chúng ta "dưới cây vả" của đời sống riêng tư.
"Vì Đức Chúa Trời là thành tín, đã gọi anh em đến sự thông công với Con Ngài là Đức Chúa Jêsus Christ, Chúa chúng ta." (1 Cô-rinh-tô 1:9)