Tha-đê là ai trong Kinh Thánh?

Trong số mười hai sứ đồ của Chúa Giê-xu, có một số vị được nhắc đến rất ít, gần như chỉ là một cái tên trong danh sách. Tha-đê (hay Giu-đe) là một trong những vị sứ đồ bí ẩn như thế. Sự nhầm lẫn giữa các tên gọi Giu-đe, Tha-đê, và Lê-bê trong các bản liệt kê đã khiến cho hình ảnh của ông trở nên mờ nhạt. Tuy nhiên, việc nghiên cứu kỹ lưỡng về nhân vật này không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thành phần đội ngũ những người theo Chúa đầu tiên mà còn rút ra được những bài học sâu sắc về sự trung thành thầm lặng và việc giữ vững đức tin. Bài viết này sẽ đi sâu khảo sát Tha-đê dưới hai góc độ: một là vị sứ đồ thứ mười hai, và hai là tác giả của sách Giu-đe trong Tân Ước.

I. Tha-đê - Vị Sứ Đồ Thứ Mười Hai: Danh Tính và Vị Trí

Danh sách mười hai sứ đồ được ghi lại trong ba sách Phúc Âm Nhất Lãm và sách Công Vụ. Điều thú vị là tên của vị sứ đồ thứ mười một luôn có sự biến đổi:

• Ma-thi-ơ 10:3: "... Phi-líp, Ba-thê-lê-my, Thô-ma, Ma-thi-ơ, người thâu thuế, Gia-cơ, con của A-phê, Tha-đê..."
• Mác 3:18: "... A-anh-rê, Phi-líp, Ba-thê-lê-my, Ma-thi-ơ, Thô-ma, Gia-cơ, con của A-phê, Tha-đê..."
• Lu-ca 6:16: "... Gia-cơ con của A-phê, Si-môn gọi là Xê-lốt, Giu-đe con của Gia-cơ..."
• Công Vụ 1:13: "... Phi-líp, Thô-ma, Ba-thê-lê-my, Ma-thi-ơ, Gia-cơ con của A-phê, Si-môn Xê-lốt, và Giu-đe con của Gia-cơ."

Sự khác biệt này dẫn đến câu hỏi: Tha-đê và Giu-đe con của Gia-cơ có phải là một người không? Hầu hết các học giả Kinh Thánh đều đồng ý rằng đây là cùng một nhân vật. Trong tiếng Aram (tiếng mẹ đẻ của Chúa Giê-xu và các sứ đồ), "Tha-đê" (Θαδδαῖος - Thaddaios) có nghĩa là "người có lòng dũng cảm" hoặc "người có ngực nở" (ám chỉ sự mạnh mẽ). Trong khi đó, "Giu-đe" (Ἰούδας - Ioudas) là một tên Do Thái phổ biến, có nghĩa là "được ca ngợi". Còn "Lê-bê" (Λεββαῖος - Lebbaios), chỉ xuất hiện trong một vài bản chép tay của Ma-thi-ơ 10:3, có thể là một biệt danh khác, có gốc từ tiếng Hê-bơ-rơ "lev" (לֵב) nghĩa là "trái tim", ám chỉ một người chân thành, hết lòng.

Như vậy, vị sứ đồ này có thể có tên thật là Giu-đe (Jude), nhưng được gọi bằng biệt danh Tha-đê (và có lẽ cả Lê-bê) trong vòng các sứ đồ để phân biệt với Giu-đe Ích-ca-ri-ốt, kẻ phản Chúa. Cụm "con của Gia-cơ" (Lu-ca 6:16) có thể chỉ cha của ông, hoặc cũng có cách giải thích cho rằng ông là em trai của một vị sứ đồ khác tên là Gia-cơ con của A-phê.

II. Tha-đê - Tác Giả Sách Giu-đe: Sứ Đồ và Tác Giả Kinh Thánh

Sách Giu-đe, một trong những sách ngắn nhất nhưng mãnh liệt nhất trong Tân Ước, bắt đầu bằng lời giới thiệu về tác giả: "Giu-đe, tôi tớ của Đức Chúa Jêsus Christ, em của Gia-cơ" (Giu-đe 1:1). Cụm "em của Gia-cơ" này là chìa khóa quan trọng. "Gia-cơ" được nhắc đến ở đây rất có thể là Gia-cơ, lãnh đạo Hội thánh Giê-ru-sa-lem, tác giả sách Gia-cơ, và là một trong những "anh em của Chúa" (Mác 6:3, Ma-thi-ơ 13:55). Nếu vậy, Giu-đe tác giả chính là em trai của Chúa Giê-xu.

Điều này dẫn đến một sự phân biệt quan trọng: Có hai nhân vật tên Giu-đe trong vòng những người thân cận với Chúa Giê-xu:
1. Giu-đe (Tha-đê): Một trong mười hai sứ đồ.
2. Giu-đe, em của Chúa: Em trai ruột (hoặc cùng mẹ khác cha) của Chúa Giê-xu, tác giả sách Giu-đe.

Truyền thống Hội Thánh đầu tiên có sự phân hóa. Một số nhà lãnh đạo sơ khai tin rằng sứ đồ Tha-đê và Giu-đe em Chúa là một, trong khi số khác phân biệt hai người. Phân tích nội dung sách Giu-đe cho thấy tác giả tự nhận mình là "tôi tớ" chứ không phải "sứ đồ" của Đức Chúa Jêsus Christ, và ông không hề nhắc đến việc mình thuộc nhóm Mười Hai hay đã chứng kiến chức vụ của Chúa Giê-xu từ lúc ban đầu. Điều này nghiêng về giả thuyết rằng tác giả sách Giu-đe là em trai của Chúa, chứ không phải sứ đồ Tha-đê. Dù vậy, cả hai đều là những nhân vật trung tín, phục vụ Chúa trong thế hệ Hội Thánh đầu tiên.

III. Câu Hỏi Của Tha-đê: Một Khoảnh Khắc Hiếm Hoi Trong Phúc Âm

Mặc dù bị lu mờ, sứ đồ Tha-đê có một khoảnh khắc tỏa sáng duy nhất được ghi lại trong Phúc Âm Giăng. Trong bữa Tiệc Ly, khi Chúa Giê-xu phán về sự hiện ra của Ngài cho những người yêu mến Ngài, Tha-đê đã lên tiếng hỏi:

"Lạy Chúa, có sự gì Ngài sẽ tỏ mình ra cho chúng tôi, mà không tỏ cho thế gian?" (Giăng 14:22).

Câu hỏi này cho thấy một số đặc điểm về Tha-đê:
1. Sự Quan Tâm Đến Tính Độc Quyền của Mối Quan Hệ với Chúa: Ông thắc mắc về sự khác biệt giữa môn đồ và thế gian. Ông muốn hiểu đặc ân và đặc quyền của những người theo Chúa.
2. Tư Duy Còn Mang Nặng Quan Niệm Về Vương Quốc Trần Gian: Giống như các môn đồ khác, Tha-đê có lẽ vẫn mong đợi một Đấng Mê-si sẽ hiện ra cách quyền năng, công khai để giải phóng dân tộc khỏi ách La Mã. Câu hỏi của ông cho thấy ông chưa hiểu trọn vẹn bản chất thuộc linh và cá nhân của vương quốc Đức Chúa Trời.
3. Sự Can Đảm Chất Vấn: Dù là một sứ đồ ít nói, ông vẫn đủ can đảm để hỏi Chúa về điều mình thắc mắc. Điều này phù hợp với ý nghĩa tên Tha-đê - "người dũng cảm".

Câu trả lời của Chúa Giê-xu là then chốt: "Nếu ai yêu mến ta, thì vâng giữ lời ta; Cha ta sẽ thương yêu người, và chúng ta đều đến cùng người và ở trong người" (Giăng 14:23). Chúa không trả lời trực tiếp về cách thức tỏ mình, nhưng Ngài chỉ ra điều kiện để kinh nghiệm sự hiện diện của Ba Ngôi Đức Chúa Trời: đó là tình yêu thể hiện qua sự vâng phục. Sự hiện ra của Chúa không phải là một cảnh tượng ngoạn mục cho thế gian, mà là một kinh nghiệm thân mật, cá nhân và liên tục bên trong lòng của những ai yêu mến và vâng giữ Lời Ngài.

IV. Bài Học Ứng Dụng Từ Cuộc Đời Tha-đê Và Sách Giu-đe

Dù không có nhiều chi tiết, cuộc đời của Tha-đê và thông điệp từ sách Giu-đe (dù có thể từ một nhân vật khác nhưng cùng tên) để lại cho chúng ta những bài học quý giá:

1. Sự Trung Thành Trong Vai Trò Thầm Lặng: Không phải ai cũng được gọi để trở thành Phi-e-rơ, Giăng hay Phao-lô - những người tiên phong, có tiếng nói lớn. Tha-đê đại diện cho hàng ngũ những Cơ Đốc nhân trung tín, hầu việc Chúa trong thầm lặng, không cần sự vinh danh hay chú ý. Sự hiện diện của ông trong nhóm Mười Hai nhắc nhở chúng ta rằng mỗi chi thể trong Thân Thể Chúa Christ đều quan trọng (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Dù công việc của bạn có vẻ nhỏ bé, hãy làm hết lòng như làm cho Chúa (Cô-lô-se 3:23).

2. Can Đảm Chất Vấn Và Tìm Kiếm Sự Hiểu Biết: Tha-đê không ngần ngại đặt câu hỏi. Trong hành trình đức tin, có những thắc mắc là điều bình thường và lành mạnh. Thay vì nghi ngờ thầm lặng, chúng ta được khuyến khích tìm kiếm câu trả lời từ Lời Chúa, từ sự cầu nguyện và từ những người lãnh đạo thuộc linh trưởng thành. Đức Chúa Trời ban sự khôn ngoan cho những ai thành tâm tìm kiếm Ngài (Gia-cơ 1:5).

3. Tập Trung Vào Mối Quan Hệ Cá Nhân Với Chúa: Câu trả lời của Chúa Giê-xu cho Tha-đê hướng chúng ta đến trọng tâm của đời sống Cơ Đốc: mối tương giao yêu thương và vâng phục. Sự hiện diện của Chúa, sự bình an và quyền năng của Ngài không phải là những khái niệm trừu tượng, mà là kinh nghiệm thực tế dành cho những ai "yêu mến" và "vâng giữ lời" Ngài. Điều này đòi hỏi sự đầu tư thời gian, sự suy ngẫm Lời Chúa và sự cầu nguyện mỗi ngày.

4. Chiến Đấu Cho Đức Tin: Đây là thông điệp xuyên suốt sách Giu-đe: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, vì tôi đã ân cần viết cho anh em về sự cứu rỗi chung của chúng ta, tôi thấy cần phải viết cho anh em mà khuyên rằng phải chiến đấu cho đức tin đã truyền cho các thánh một lần đủ cả" (Giu-đe 1:3). Dù trong vai trò sứ đồ hay em Chúa, Giu-đe/Tha-đê kêu gọi chúng ta cảnh giác trước những giáo lý sai lạc, những người "đổi ân điển của Đức Chúa Trời chúng ta ra sự tà ác" (câu 4). Bảo vệ chân lý của Phúc Âm là trách nhiệm của mọi tín hữu.

Kết Luận

Tha-đê có thể là một "nhân vật phụ" trong bức tranh lớn về chức vụ của Chúa Giê-xu, nhưng ông không hề là một nhân vật không quan trọng. Từ một sứ đồ trung tín, ít lời nhưng can đảm chất vấn, đến một tác giả Kinh Thánh (Giu-đe) nhiệt thành kêu gọi bảo vệ đức tin, hình ảnh của ông để lại nhiều bài học thực tiễn. Ông nhắc nhở chúng ta rằng trong vương quốc của Đức Chúa Trời, sự vĩ đại không được đo bằng sự nổi tiếng hay thành tích ồn ào, mà bằng tấm lòng yêu mến, vâng phục và trung tín với Chúa Giê-xu Christ.

Cuộc đời Tha-đê kết thúc trong huyền thoại truyền thống (có tài liệu nói ông chịu tử đạo ở Ba Tư hoặc Armenia), nhưng di sản của ông - dù chỉ qua một câu hỏi trong Phúc Âm Giăng hay qua sách Giu-đe đầy nhiệt huyết - vẫn tiếp tục dạy dỗ và khích lệ Hội Thánh qua mọi thời đại. Hãy noi gương ông, sống một đời sống trung tín trong sự kêu gọi của mình, can đảm tìm kiếm chân lý, và hết lòng chiến đấu cho đức tin thánh đã được truyền lại cho chúng ta.