Làm Thế Nào Để Tránh Trở Thành Một Tô-ma Hay Nghi Ngờ?
Trong hành trình đức tin, sự nghi ngờ là một trải nghiệm phổ biến mà hầu như mọi Cơ Đốc nhân đều từng đối mặt. Tuy nhiên, điều quan trọng không phải là sự hiện diện thoáng qua của nghi ngờ, mà là cách chúng ta đối diện và vượt qua nó để đức tin được tôi luyện và trưởng thành. Nhân vật Tô-ma (Didymus) trong Kinh Thánh đã trở thành biểu tượng cho “sự nghi ngờ” (John 20:24-29). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích nguyên nhân, bản chất sự nghi ngờ của Tô-ma, và quan trọng hơn, đưa ra những nguyên tắc Kinh Thánh thiết thực để chúng ta xây dựng một đức tin vững vàng, tránh rơi vào cạm bẫy của sự hoài nghi dai dẳng.
Sứ đồ Tô-ma chỉ xuất hiện nổi bật trong Phúc Âm Giăng, với ba lần được nhắc đến, và lần nào cũng cho thấy một tính cách đặc biệt: trung thực, quyết liệt, và đòi hỏi bằng chứng rõ ràng (John 11:16, 14:5, 20:24-29). Sự kiện then chốt định hình biệt danh “Tô-ma nghi ngờ” được ghi lại trong Giăng 20:24-25:
“Vả, lúc Đức Chúa Jêsus đến, thì Tô-ma, tức Đi-đim, là một người trong mười hai sứ đồ, không có ở đó với các môn đồ. Các môn đồ khác nói với người rằng: Chúng ta đã thấy Chúa. Nhưng người trả lời rằng: Nếu ta không thấy dấu đinh trong bàn tay Ngài, nếu ta không đặt ngón tay vào chỗ dấu đinh, và nếu ta không đặt bàn tay nơi sườn Ngài, thì ta không tin.”
Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho “tin” ở đây là pisteuō (πιστεύω), có nghĩa là tin tưởng, phó thác. Sự phủ định mạnh mẽ của Tô-ma (“ta không tin”) cho thấy đây không phải là một câu hỏi nhẹ nhàng, mà là một tuyên bố cứng rắn đòi hỏi bằng chứng vật lý, cảm quan. Ông đặt điều kiện: phải thấy (tiếng Hy Lạp: eidō – nhìn thấy, quan sát) và phải sờ (psēlaphaō – sờ mó, cảm nhận) mới chịu tin. Điều này phản ánh một tâm trí thực chứng, chỉ chấp nhận những gì có thể kiểm chứng bằng giác quan.
Tuy nhiên, cần phân biệt rõ: Sự nghi ngờ của Tô-ma không phải là sự vô tín (atheism), mà là sự hoài nghi trong đau khổ và thất vọng. Ông đã dâng hiến đời mình để theo Chúa, chứng kiến những phép lạ và tin vào Nước Trời. Cái chết bất ngờ và thảm khốc của Chúa Giê-xu trên thập tự giá có lẽ đã làm tan vỡ mọi kỳ vọng của ông, để lại một vết thương lòng sâu sắc. Sự vắng mặt của ông trong buổi nhóm đầu tiên (câu 24) có thể là dấu hiệu của sự chán nản, cô lập bản thân – một môi trường mà sự nghi ngờ dễ dàng phát triển mạnh mẽ nhất.
Dựa trên phân tích câu chuyện Tô-ma và các phân đoạn Kinh Thánh khác, chúng ta có thể rút ra những nguyên nhân chính khiến đức tin dễ bị tấn công bởi sự nghi ngờ:
- Sự Cô Lập Thuộc Linh: “Tô-ma… không có ở đó với các môn đồ” (Giăng 20:24). Khi tách rời khỏi cộng đồng đức tin, chúng ta mất đi sự nâng đỡ, khích lệ và sửa dạy. Châm Ngôn 18:1 cảnh báo: “Kẻ nào tách riêng ra tìm cầu sự ham muốn; nó nổi giận nghịch cùng mọi sự khôn ngoan.”
- Đặt Điều Kiện Cảm Quan Cho Đức Tin: Giống như Tô-ma, chúng ta dễ đòi hỏi Chúa phải hành động theo cách chúng ta mong đợi, phải trả lời cầu nguyện theo ý muốn và thời gian của mình. Đức tin chân chính, theo định nghĩa của Kinh Thánh, là “sự tin chắc của những điều mình đương trông mong, bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy” (Hê-bơ-rơ 11:1).
- Sự Thất Vọng và Tổn Thương: Những lời cầu nguyện dường như không được đáp lời, những bi kịch trong cuộc sống, hay sự phản bội từ người trong Hội Thánh có thể tạo ra vết thương lòng, khiến chúng ta nghi ngờ tình yêu và quyền năng của Đức Chúa Trời.
- Thiếu Nền Tảng Lời Chúa Vững Chắc: Sự nghi ngờ thường len lỏi vào những chỗ trống của hiểu biết. Khi không am hiểu Lời Chúa, bản tính Ngài, và các nguyên tắc thuộc linh, chúng ta dễ bị “đánh đưa bởi chiều gió của đạo lạc” (Ê-phê-sô 4:14).
Phản ứng của Chúa Giê-xu với Tô-ma là một kiểu mẫu tuyệt vời của ân điển và sự dạy dỗ. Ngài không đuổi ông đi, cũng không lên án. Thay vào đó, sau tám ngày, Ngài hiện đến đúng lúc Tô-ma có mặt với các môn đồ, và chủ động đáp ứng chính xác những đòi hỏi của ông (Giăng 20:26-27). Chúa phán: “Hãy đặt ngón tay ngươi vào đây, và xem bàn tay ta; cũng hãy giơ bàn tay ngươi ra và đặt vào sườn ta.” Hành động này cho thấy Chúa biết rõ nỗi lòng và sự đấu tranh của Tô-ma. Ngài gặp ông ngay tại điểm yếu nhất.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là Kinh Thánh không ghi nhận việc Tô-ma thực sự chạm vào các vết thương. Sự hiện diện đầy uy quyền và yêu thương của Chúa Giê-xu, cùng với lời mời gọi đầy ân điển, đã đủ để phá tan mọi nghi ngờ. Phản ứng của Tô-ma là lời tuyên xưng đức tin cao trào nhất trong Tân Ước: “Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!” (câu 28). Từ chỗ nghi ngờ cứng rắn, ông đã nhảy vọt đến chỗ tôn thờ.
Chúa Giê-xu sau đó tuyên bố một nguyên tắc nền tảng cho đức tin của mọi thế hệ: “Vì ngươi đã thấy ta, nên ngươi tin. Phước cho những kẻ chẳng từng thấy mà đã tin vậy” (câu 29). Phước lành đặc biệt này dành cho những ai, dựa trên Lời được chứng thực (Kinh Thánh) và chứng cớ của Đức Thánh Linh, tin nhận Chúa Giê-xu mà không cần đến bằng chứng vật lý trực tiếp.
Dựa trên những bài học từ Tô-ma, dưới đây là những bước thực hành cụ thể cho đời sống Cơ Đốc nhân:
1. Duy Trì Sự Hiệp Một Trong Thân Thể Đấng Christ: Đừng như Tô-ma vắng mặt. Hãy trung tín tham gia nhóm lại với anh em (Hê-bơ-rơ 10:25). Sự hiệp một, thông công, và cầu nguyện chung là lớp bảo vệ mạnh mẽ chống lại sự cô lập và nghi ngờ. Khi đức tin của bạn yếu, hãy dựa vào đức tin của anh chị em mình.
2. Nuôi Dưỡng Đức Tin Bằng Lời Chúa Mỗi Ngày: “Như vậy, đức tin đến bởi sự người ta nghe, mà người ta nghe, là khi lời của Đấng Christ được rao giảng” (Rô-ma 10:17). Đức tin không phải là cảm xúc, mà là sự đáp ứng với Lời đáng tin cậy của Đức Chúa Trời. Hãy đọc, học, suy ngẫm và ghi nhớ Kinh Thánh. Hiểu biết về các lời tiên tri ứng nghiệm, sự sống lại được chứng thực, và bản tính trung tín của Đức Chúa Trời (Phục Truyền 7:9) sẽ xây một nền móng vững chắc.
3. Phân Biệt Giữa Nghi Ngờ và Chất Vấn: Chất vấn (questioning) với tấm lòng tìm kiếm chân lý là lành mạnh và có thể dẫn đến đức tin sâu sắc hơn (như trường hợp những người Bê-rê trong Công Vụ 17:11). Nghi ngờ (doubting) với thái độ cứng lòng, từ chối mọi bằng chứng, mới là điều nguy hiểm. Hãy thành thật với Chúa về những thắc mắc của bạn trong sự cầu nguyện, nhưng với thái độ: “Tôi tin; xin Chúa giúp đỡ trong sự không tin của tôi!” (Mác 9:24).
4. Nhìn Lại Lịch Sử Đức Tin Cá Nhân và Tập Thể: Khi nghi ngờ ập đến, hãy nhớ lại những lần Chúa đã thành tín trong đời bạn. Hãy nghiên cứu lịch sử Hội Thánh và vô số chứng nhân đã sống và chết trong đức tin (Hê-bơ-rơ 12:1). Sự trung tín của Đức Chúa Trời trong quá khứ là bảo đảm cho tương lai.
5. Vâng Theo Những Điều Đã Biết: Đức tin được củng cố qua sự vâng lời. Chúa Giê-xu phán: “Nếu ai khứng làm theo ý muốn của Đức Chúa Trời, thì sẽ biết…” (Giăng 7:17). Khi bạn vâng theo những mạng lệnh rõ ràng của Chúa (yêu thương, phục vụ, rao giảng, thánh khiết…), Ngài sẽ tỏ mình Ngài cho bạn một cách mới mẻ và sâu nhiệm hơn.
6. Cầu Xin Sự Giúp Đỡ Của Đức Thánh Linh: Đức Thánh Linh là “Thần lẽ thật” (Giăng 16:13), Đấng dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật và làm chứng với lòng chúng ta rằng chúng ta là con cái Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:16). Hãy cầu xin Ngài soi sáng tâm trí và củng cố tấm lòng bạn.
Câu chuyện của Tô-ma không kết thúc với sự nghi ngờ, mà với lời tuyên xưng vĩ đại và một sự nghiệp truyền giáo mạnh mẽ (theo truyền thống, ông đã đem Phúc Âm đến Ấn Độ). Điều này cho chúng ta niềm hy vọng to lớn: Những cơn nghi ngờ, khi được đem đến với Chúa Giê-xu trong sự khiêm nhường và tìm kiếm, có thể trở thành bàn đạp cho một đức tin sâu sắc, cá nhân và vững chắc hơn.
Mục đích của chúng ta không phải là nuôi dưỡng một đức tin mù quáng, mà là một đức tin sáng suốt, đặt trên nền tảng vững chắc là Lời thành văn của Đức Chúa Trời (Kinh Thánh) và Lời nhập thể (Chúa Giê-xu Christ). Hãy tránh xa sự cô lập, bám chặt vào Lời Chúa, gắn bó với Hội Thánh, và thành thật với Chúa trong mọi sự tranh chiến. Như thế, chúng ta sẽ không bị mắc kẹt trong vai trò của “Tô-ma nghi ngờ,” nhưng sẽ bước đi trong phước lành của những người “chẳng từng thấy mà đã tin,” kinh nghiệm được sự hiện diện và quyền năng của Đấng Phục Sinh trong đời sống mình mỗi ngày.