Prochorus là ai trong Kinh Thánh?
Trong bức tranh rộng lớn về Hội Thánh đầu tiên được sách Công Vụ mô tả, có những nhân vật nổi bật như Phê-rô, Giăng, Stê-pha-nô, hay Phao-lô. Tuy nhiên, cùng cạnh những cột trụ ấy là những con người âm thầm, được nhắc đến thoáng qua nhưng lại để lại những bài học sâu sắc về sự phục vụ và dâng hiến. Một trong những cái tên như vậy là Prochorus. Tên ông chỉ xuất hiện duy nhất một lần trong toàn bộ Kinh Thánh, nhưng qua đó và qua những ghi chép lịch sử Hội Thánh, chúng ta có thể khám phá ra một tấm gương đáng quý về một chấp sự trung tín, một người phục vụ âm thầm cho công việc Chúa.
Prochorus được tìm thấy trong phân đoạn kinh điển nói về việc lựa chọn bảy người để “phục việc bàn” – những người thường được xem là các chấp sự đầu tiên của Hội Thánh.
“Lời đó đẹp lòng cả hội chúng; bèn cử bảy người có danh tiếng đầy dẫy Đức Thánh Linh và trí khôn: tức là Ê-tiên, người đầy đức tin và Đức Thánh Linh, Phi-líp, Bô-cô-rơ, Ni-ca-no, Ti-môn, Bác-mê-na, và Ni-cô-la, người ngoại bang thành An-ti-ốt.” (Công Vụ Các Sứ Đồ 6:5, Kinh Thánh Tiếng Việt 1925)
Tên “Bô-cô-rơ” trong bản 1925 chính là Prochorus (Πρόχορος, Próchoros) trong nguyên ngữ Hy Lạp. Bối cảnh của sự kiện này là sự phàn nàn của các tín hữu nói tiếng Hy Lạp (Hellenists) chống lại những tín hữu nói tiếng Hê-bơ-rơ, vì những bà góa trong nhóm họ bị bỏ quên trong việc phân phát lương thực hằng ngày (Công Vụ 6:1). Để giải quyết, mười hai sứ đồ đã đề nghị Hội Thánh chọn ra bảy người “có danh tiếng, đầy dẫy Đức Thánh Linh và trí khôn” để đảm nhận công việc thực tế này, còn các sứ đồ thì sẽ “chuyên lo về sự cầu nguyện và chức vụ giảng đạo” (Công Vụ 6:2-4).
Việc Prochorus nằm trong danh sách bảy người này cho chúng ta biết ngay lập tức một số đặc điểm về ông:
1. Ông được Hội Thánh công nhận là có “danh tiếng” tốt (μαρτυρούμενος, marturoumenos): Điều này chỉ về một đời sống đạo đức, chính trực được nhiều người biết đến và làm chứng.
2. Ông được đầy dẫy Đức Thánh Linh: Đây không phải là đặc quyền riêng cho các sứ đồ hay tiên tri, mà là tiêu chuẩn tối quan trọng cho mọi chức vụ, kể cả chức vụ thực tế.
3. Ông có “trí khôn” (σόφια, sophia): Từ Hy Lạp này còn có nghĩa là sự khôn ngoan thực tiễn, khả năng ứng xử, giải quyết vấn đề một cách khéo léo và công bằng.
Rất có thể, Prochorus thuộc nhóm tín hữu nói tiếng Hy Lạp, vì tên ông là một tên Hy Lạp phổ biến, và trong danh sách còn có Ni-cô-la, người ngoại bang thành An-ti-ốt. Điều này cho thấy Hội Thánh đầu tiên đã rất khôn ngoan khi chọn những người từ chính nhóm khiếu nại để giải quyết vấn đề, đảm bảo sự công bằng và hòa giải.
Tên Prochorus (Πρόχορος) trong tiếng Hy Lạp có thể được phân tích từ hai thành phần: pro- (πρό) nghĩa là “phía trước”, “đi đầu” và choros (χορός) nghĩa là “đoàn ca vũ”, “sự nhảy múa”. Vì vậy, tên ông có thể mang nghĩa “người lãnh đạo đi đầu trong điệu múa” hoặc “người khiêu vũ tiên phong”. Dù không thể khẳng định ý nghĩa này áp dụng trực tiếp cho tính cách ông, nhưng nó gợi lên hình ảnh về một người dẫn dắt trong sự nhịp nhàng và hài hòa – một phẩm chất quý giá cho người quản lý công việc phân phối.
Kinh Thánh không kể thêm chi tiết nào về cuộc đời và chức vụ của Prochorus sau Công Vụ chương 6. Tuy nhiên, các nguồn truyền thống lịch sử Hội Thánh (Church History) có cung cấp một số thông tin, dù cần được xem xét dưới lăng kính cẩn trọng vì không mang thẩm quyền như Kinh Thánh.
Theo tác phẩm Constitutions of the Holy Apostles (viết khoảng thế kỷ thứ 3-4), Prochorus được xem là một trong bảy mươi môn đồ mà Chúa Giê-xu đã sai đi (Lu-ca 10:1). Truyền thống phổ biến nhất cho rằng sau này, Prochorus đã trở thành một nhà truyền giáo và là giám mục của thành Nicomedia (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Một truyền thuyết khác mạnh mẽ hơn, được Giám mục Eusebius ghi lại trong Lịch Sử Giáo Hội, nói rằng Prochorus là thư ký (amanuensis) của Sứ đồ Giăng và chính là người đã chép lại sách Phúc Âm Giăng theo lời đọc của vị sứ đồ già. Hơn nữa, một số nguồn cho rằng ông đã chịu tử đạo vì đức tin, có lẽ bị thiêu sống ở Antioch.
Dù những truyền thống này không thể được kiểm chứng chắc chắn, chúng cho thấy Hội Thánh ban đầu rất tôn trọng và ghi nhớ những nhân vật “phục vụ trong âm thầm” này. Họ không chỉ là những người phân phát thức ăn, mà có thể đã trở thành những lãnh đạo thuộc linh, những nhà truyền giáo đắc lực.
Công việc của Prochorus và sáu người kia thường bị xem nhẹ trong quan niệm của nhiều người – “chỉ là” công việc hành chính, phân phối vật chất. Nhưng Kinh Thánh nâng cao chức vụ này lên một tầm mức thuộc linh quan trọng.
1. Phục vụ thực tế là một phần thiết yếu của đời sống Hội Thánh: Sự hiệp một của Hội Thánh bị đe dọa không phải vì giáo lý sai lầm ngay lúc đó, mà vì một vấn đề rất thực tế: sự thiếu công bằng trong việc chăm sóc các bà góa. Đức Chúa Trời quan tâm đến cả những nhu cầu vật chất của con dân Ngài (Gia-cơ 2:15-17). Chức vụ “phục việc bàn” (διακονία τραπέζαις, diakonia trapezais) không hề thấp kém hơn chức vụ “giảng đạo” (διακονία τοῦ λόγου, diakonia tou logou). Cả hai đều là “sự phục vụ” (diakonia – gốc của từ “chấp sự/deacon”).
2. Tiêu chuẩn thuộc linh cho mọi chức vụ là như nhau: Các sứ đồ không tìm người “giỏi tính toán” hay “có kinh nghiệm logistic”. Tiêu chuẩn đầu tiên là “đầy dẫy Đức Thánh Linh”. Công việc thực tế trong Hội Thánh cũng cần được dẫn dắt và thực hiện bởi quyền năng và sự khôn ngoan từ Đức Thánh Linh. Prochorus phải là người như vậy.
3. Chức vụ âm thầm mở đường cho sự bùng nổ của Phúc Âm: Kết quả trực tiếp của việc giải quyết tốt công việc này là: “Đạo Đức Chúa Trời càng ngày càng tràn ra, số môn đồ tại thành Giê-ru-sa-lem thêm lên nhiều lắm, và cũng có rất nhiều thầy tế lễ vâng theo đạo nữa.” (Công Vụ 6:7). Khi những nhu cầu thực tế được chăm lo chu đáo, sự hiệp một được gìn giữ, thì Lời Chúa được rao giảng cách tự do và hiệu quả. Sự phục vụ của Prochorus đã góp phần tạo nền tảng cho làn sóng truyền giáo mạnh mẽ.
Cuộc đời được nhắc đến thoáng qua của Prochorus để lại cho chúng ta những nguyên tắc sống động:
1. Mọi Chức Vụ Đều Quan Trọng Trong Mắt Đức Chúa Trời:
Cho dù bạn được kêu gọi để giảng dạy, cầu nguyện, dọn dẹp nhà thờ, quản lý tài chính, thăm viếng người đau yếu, hay chơi nhạc trong ban thờ phượng, tất cả đều là sự phục vụ Chúa (diakonia). Đừng xem thường công việc “phục vụ bàn” – những công tác hậu cần, thực tế. Chúa Giê-xu đã nêu gương về việc phục vụ khi rửa chân cho môn đồ (Giăng 13:14-15).
2. Phẩm Chất Thuộc Linh Quan Trọng Hơn Kỹ Năng:
Hội Thánh ngày nay thường tìm kiếm người có kỹ năng chuyên môn cho các vị trí. Điều đó tốt, nhưng không được đặt lên trên các tiêu chuẩn Kinh Thánh: một đời sống đầy dẫy Đức Thánh Linh, có nết tốt và đầy sự khôn ngoan từ trên (Gia-cơ 3:17). Chúng ta cần cầu nguyện để có được những “Prochorus” thời hiện đại – những người có tài nhưng trên hết có tâm và có Đấng Christ trong lòng.
3. Sự Trung Tín Trong Việc Nhỏ:
Prochorus có lẽ không bao giờ nghĩ rằng cái tên và công việc phân phối lương thực của mình sẽ được ghi vào Sách Thánh để hàng tỷ người đọc sau này. Ông chỉ trung tín trong nhiệm vụ được giao. Chúa Giê-xu dạy: “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn” (Lu-ca 16:10). Sự trung tín của bạn trong những công việc âm thầm hôm nay có thể đang chuẩn bị bạn cho một trách nhiệm lớn hơn trong vương quốc Đức Chúa Trời.
4. Sự Hiệp Một Được Xây Dựng Từ Những Hành Động Công Bằng Và Yêu Thương:
Mâu thuẫn trong Hội Thánh đầu tiên đến từ cảm giác bị đối xử bất công. Giải pháp không phải là lý luận hay áp đặt, mà là lắng nghe và hành động cụ thể để khắc phục, với sự tham gia của chính những người trong cuộc. Trong gia đình, Hội Thánh hay xã hội, chúng ta được kêu gọi hành xử công bình và yêu thương thực tế.
Prochorus có thể chỉ là một “nhân vật phụ” trong câu chuyện vĩ đại của Hội Thánh, nhưng ông nhắc nhở chúng ta rằng trong vương quốc Đức Chúa Trời, không có vai phụ. Mỗi tín hữu đều là một nhân vật chính trong phân đoạn đời sống mình, được kêu gọi để phục vụ với tất cả năng lực và sự đầy dẫy Thánh Linh. Ông đại diện cho hàng triệu Cơ Đốc nhân qua các thời đại, những người âm thầh phục vụ trong các lớp Trường Chúa Nhật, tổ chức những bữa ăn thân tình, thăm viếng người cô đơn, dâng hiến cách kín nhiệm… Họ có thể không bao giờ được nêu tên trên sân khấu, nhưng sự phục vụ của họ là chất kết dính cho thân thể Đấng Christ và là hương thơm đẹp lòng Chúa.
Hãy sống như Prochorus: đầy dẫy Đức Thánh Linh, khôn ngoan, có nết tốt, và sẵn sàng đảm nhận bất cứ công việc nào cần thiết để Hội Thánh được gây dựng và Phúc Âm được lan truyền. Dù công việc của bạn có “nổi bật” hay không trước mắt người đời, thì trước mặt Đức Chúa Trời, “mỗi người sẽ nhận lãnh sự khen ngợi của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 4:5) vì sự trung tín trong chức vụ của mình.
“Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31). Prochorus đã làm điều đó, và chúng ta cũng có thể.