Kinh Thánh nói gì về người bị rối loạn nhân cách chống đối xã hội?

Trong thế giới hiện đại, thuật ngữ “Rối loạn nhân cách chống đối xã hội” (Antisocial Personality Disorder - ASPD) được dùng để mô tả một mô hình hành vi lâu dài với sự coi thường, xâm phạm quyền của người khác, thiếu sự ăn năn, lừa dối, bốc đồng và dễ kích động. Kinh Thánh, mặc dù không sử dụng ngôn ngữ tâm lý học đương đại, nhưng cung cấp một sự hiểu biết sâu sắc, toàn diện và có tính tiên tri về bản chất của tội lỗi và sự hư hoại của con người, trong đó bao hàm các biểu hiện mà ngày nay chúng ta xếp vào chứng rối loạn này. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá những nguyên tắc Kinh Thánh liên quan, qua đó mang đến ánh sáng hy vọng và con đường biến đổi duy nhất trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Để hiểu bất kỳ biểu hiện nhân cách cực đoan nào, chúng ta phải bắt đầu từ giáo lý nền tảng của Kinh Thánh về tội lỗi. Sáng-thế Ký chương 3 ghi lại sự sa ngã của loài người, khi A-đam và Ê-va không vâng lời Đức Chúa Trời. Hậu quả không chỉ là sự chết thuộc linh, mà bản chất con người đã bị hư hoại. Phao-lô mô tả tình trạng này trong Rô-ma 3:10-18, trích dẫn nhiều thi thiên:

“Chẳng có một người công bình nào hết, chẳng có một người nào hiểu biết, chẳng có một người nào tìm kiếm Đức Chúa Trời. Chúng nó đều sai lạc cả, thảy cùng nhau ra vô ích; chẳng có một người làm điều lành, dẫu một người cũng không. Họng chúng nó như huyệt mả mở ra; dùng lưỡi mình để phỉnh gạt; dưới môi chúng nó có nọc rắn hổ mang. Miệng chúng nó đầy những lời nguyền rủa và cay đắng. Chơn chúng nó nhặm lẹ làm cho đổ máu. Trên đường-lối chúng nó rặc những sự tàn hại và khổ nạn, chúng nó chẳng hề biết con đường bình an. Chẳng có sự kính sợ Đức Chúa Trời ở trước mặt chúng nó.”

Đoạn Kinh Thánh này phác họa một bức tranh toàn cảnh về sự bại hoại của nhân loại, bao gồm nhiều đặc điểm trùng khớp với ASPD: sự phỉnh gạt (lừa dối), tính hung bạo (làm đổ máu), không có sự bình an (dễ kích động, gây hấn), và đặc biệt là “chẳng có sự kính sợ Đức Chúa Trời” – tương đương với sự coi thường tuyệt đối quyền tối cao và các chuẩn mực đạo đức. Tiếng Hy Lạp từ “phỉnh gạt” trong ngữ cảnh này là δολος (dolos), mang nghĩa sự lừa dối có mưu mô, mưu đồ. Đây không phải là lỗi ngẫu nhiên mà là một khuynh hướng cố hữu.

Kinh Thánh không ngần ngại ghi lại những nhân vật với những đặc tính phù hợp với mô tả của ASPD, không phải để tôn vinh, mà để cảnh báo và bày tỏ sự thật về lòng người.

1. Ca-in (Sáng-thế Ký 4): Ca-in thể hiện sự ghen tức, giận dữ, và sau đó là hành động giết em trai mình là A-bên. Đáng chú ý, sau khi phạm tội, ông không biểu lộ sự ăn năn thực sự, mà chỉ lo sợ hậu quả (“sự hình phạt đè nặng trên tôi quá” – câu 13). Ông không hối tiếc vì đã phá vỡ mối quan hệ với Đức Chúa Trời và A-bên, mà chỉ sợ bị trả thù.

2. Vua A-háp (I Các Vua 16-22): A-háp là hình mẫu của sự ích kỷ, thao túng và coi thường luật pháp. Câu chuyện vườn nho của Na-bốt (I Các Vua 21) là một ví dụ kinh điển. Khi Na-bốt từ chối bán sản nghiệp của tổ phụ, A-háp “buồn rầu và nằm quay mặt vào vách” (câu 4) – một biểu hiện của sự thất vọng ích kỷ. Giê-sa-bên, vợ ông, đã lập mưu vu cáo và giết Na-bốt để chiếm vườn nho. A-háp đã chấp nhận tài sản bị cướp đoạt mà không một chút áy náy, cho thấy sự đồng lõa và thiếu lương tâm.

3. Giu-đa Ích-ca-ri-ốt (Ma-thi-ơ 26:14-16, 27:3-5): Giu-đa là môn đồ, nhưng lòng tham và sự phản bội đã ngự trị. Ông lừa dối Chúa và các môn đồ khác trong một thời gian dài (“trộm cắp” – Giăng 12:6). Hành động bán Chúa với giá 30 miếng bạc cho thấy sự coi thường giá trị của một nhân mạng và mối quan hệ thầy trò. Mặc dù sau đó ông “hối hận”, nhưng động cơ dường như là vì hậu quả (“thấy Ngài bị án rồi” – Ma-thi-ơ 27:3), chứ không phải sự ăn năn thánh hướng về Đức Chúa Trời. Sự kết thúc bằng tự sát cho thấy sự tuyệt vọng không tìm thấy lối thoát hay sự tha thứ.

Kinh Thánh chỉ ra rằng những hành vi tàn ác, vô cảm bắt nguồn từ tình trạng thuộc linh. Tiếng Hê-bơ-rơ dùng từ לֵבָב (lebab) – “lòng” – để chỉ trung tâm của ý chí, trí tuệ và cảm xúc.

• Lòng Chai Đá: Phao-lô nói về những kẻ không tin trong Ê-phê-sô 4:18-19: “...trí khôn họ đang tối tăm, vì sự ngu muội ở trong họ, và vì lòng họ cứng cỏi nên xa lìa sự sống của Đức Chúa Trời. Họ đã mất cả sự cảm biết, đành chiều theo sự phóng đãng đặng tham làm mọi điều ô uế.” Ở đây, “lòng cứng cỏi” (tiếng Hy Lạp: πωρωσις της καρδιας – *pōrōsis tēs kardias*) dẫn đến “mất cả sự cảm biết” (vô cảm) và tham làm mọi điều ô uế. Đây là một tiến trình: sự cứng lòng thuộc linh dẫn đến sự suy đồi về đạo đức và cảm xúc.

• Sự Lừa Dối Của Lòng: Giê-rê-mi 17:9 cảnh báo: “Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?” Từ “dối trá” trong tiếng Hê-bơ-rơ là עָקֹב (aqob), có nghĩa là quanh co, lừa lọc. Lòng người không chỉ phỉnh gạt người khác, mà còn phỉnh gạt chính mình, tạo ra những lý lẽ biện minh cho hành vi xấu.

• Thiếu Sự Kính Sợ Đức Chúa Trời: Châm-ngôn 1:7 tuyên bố: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; còn kẻ ngu muội khinh bỉ sự khôn ngoan và lời khuyên dạy.” Người có biểu hiện chống đối xã hội thường hoàn toàn thiếu sự kính sợ này. Họ tự đặt mình làm trung tâm và thẩm phán tối cao. Thi-thiên 36:1 mô tả: “Tội ác của kẻ ác nói trong lòng tôi rằng: Chẳng có sự kính sợ Đức Chúa Trời ở trước mặt nó.”

Làm thế nào để Hội Thánh và các tín hữu tiếp cận, hiểu và tương tác với những người có những biểu hiện này, dù trong hay ngoài Hội Thánh?

1. Phân Biệt Giữa Sự Hiểu Biết và Sự Dung Túng: Hiểu rằng các hành vi này có gốc rễ thuộc linh không có nghĩa là chúng ta dung túng cho tội lỗi. Kinh Thánh kêu gọi Hội Thánh phải có kỷ luật (Ma-thi-ơ 18:15-17; I Cô-rinh-tô 5) để bảo vệ con cái Chúa và kêu gọi người phạm tội ăn năn. Điều này đòi hỏi sự khôn ngoan, can đảm và tình yêu thương chân thật, vì “yêu thương chẳng hề khoanh tay về sự ác” (I Cô-rinh-tô 13:6).

2. Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh: Chúa Giê-xu dạy: “Hãy khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bồ câu” (Ma-thi-ơ 10:16). Người khôn ngoan biết nhận diện tính cách lừa dối và bạo lực để bảo vệ bản thân và gia đình mình. Điều này không trái với tinh thần tha thứ hay yêu thương kẻ thù, nhưng là sự quản lý khôn ngoan những mối quan hệ nguy hiểm.

3. Rao Giảng Phúc Âm Đầy Đủ: Phúc Âm không chỉ là “Đức Chúa Trời yêu bạn”. Phúc Âm đầy đủ bao gồm: (1) Sự nghiêm trọng của tội lỗi (Rô-ma 6:23), (2) Sự phán xét chắc chắn (Hê-bơ-rơ 9:27), và (3) Ơn cứu chuộc trọn vẹn qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu (Rô-ma 5:8). Chính sự cáo trách mạnh mẽ của Luật Pháp (Rô-ma 3:20) đôi khi là công cụ Chúa dùng để phá vỡ lớp vỏ “lòng cứng cỏi” và đánh thức lương tâm.

4. Cầu Nguyện Cho Sự Biến Đổi Của Chúa Thánh Linh: Chỉ có quyền năng siêu nhiên của Đức Chúa Trời mới có thể thay đổi một tấm lòng chai đá. Ê-xê-chi-ên 36:26-27 hứa: “Ta sẽ ban lòng mới cho các ngươi, và đặt thần mới trong các ngươi. Ta sẽ cất lòng bằng đá khỏi thịt các ngươi, và ban cho các ngươi lòng bằng thịt. Ta sẽ đặt Thần Ta trong các ngươi, và khiến các ngươi noi theo luật lệ Ta...” Sự biến đổi này là công việc của Chúa, và chúng ta phải kiên trì cầu nguyện.

Tin lành lớn nhất là không ai nằm ngoài phạm vi ân điển và quyền năng biến đổi của Chúa. Lịch sử Hội Thánh đã chứng kiến những con người hung bạo nhất được biến đổi.

Phao-lô là một ví dụ mẫu mực. Ông tự nhận mình trước kia là “kẻ phạm thượng, kẻ bắt bớ, kẻ hung ác” (I Ti-mô-thê 1:13), “hơi giận dữ quá mà bắt bớ Hội thánh của Đức Chúa Trời” (Ga-la-ti 1:13). Ông đồng ý với việc ném đá Ê-tiên (Công vụ 8:1). Nhưng trên đường đi Đa-mách, ông đã gặp Chúa Giê-xu phục sinh. Sự gặp gỡ đó đã đánh gục con người kiêu ngạo, bạo lực và biến ông thành sứ đồ vĩ đại của tình yêu thương. Phao-lô là bằng chứng sống rằng Phúc Âm “là quyền phép của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin” (Rô-ma 1:16), ngay cả những người có vẻ như vô phương cứu chữa nhất.

Sự biến đổi thực sự bắt đầu khi một người:
1. Nhận biết tội lỗi mình một cách chân thật trước mặt Đức Chúa Trời (Công vụ 2:37-38).
2. Tin cậy nơi sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu cho chính mình (Giăng 3:16).
3. Đầu phục Chúa Giê-xu làm Chủ (Rô-ma 10:9), từ bỏ con đường cũ.
4. Bước đi trong mối liên hệ với Chúa Thánh Linh, Đấng sản sinh ra bông trái “là lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ” (Ga-la-ti 5:22-23) – những đức tính đối lập hoàn toàn với đặc điểm chống đối xã hội.

Kết luận, Kinh Thánh cung cấp một chẩn đoán thấu suốt và triệt để nhất về tình trạng của con người mà thế gian gọi là “rối loạn nhân cách chống đối xã hội”. Đó là biểu hiện cực đoan của tấm lòng hư hoại, xa cách Đức Chúa Trời. Nhưng Kinh Thánh cũng chỉ ra con đường giải cứu duy nhất: không phải qua liệu pháp tâm lý thuần túy (dù điều này có thể hữu ích trong việc quản lý hành vi), mà qua sự tái sinh bởi Đức Thánh Linh trong đức tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Hội Thánh được kêu gọi để rao giảng sự thật này với lòng thương xót và sự khôn ngoan, luôn nuôi dưỡng hy vọng rằng không một tấm lòng chai đá nào là quá cứng đối với búa đập của Lời Chúa và tình yêu phục hồi của Ngài.