Học Cách Ngừng Đổ Lỗi Cho Người Khác Về Vấn Đề Của Mình: Một Góc Nhìn Từ Kinh Thánh
Trong hành trình thuộc linh của một Cơ Đốc nhân, một trong những trở ngại tinh tế nhưng tai hại nhất chính là thói quen đổ lỗi cho người khác về những vấn đề, thất bại hay tội lỗi của chính mình. Đây không chỉ là một lỗi trong giao tiếp xã hội, mà còn là một vấn đề thuộc linh sâu sắc, đụng chạm đến cốt lõi của tội lỗi và mối quan hệ của chúng ta với Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào gốc rễ của hành vi đổ lỗi dưới ánh sáng Kinh Thánh, phân tích các nguyên tắc để vượt qua nó, và đưa ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc hằng ngày.
Để hiểu bản chất của việc đổ lỗi, chúng ta phải quay về điểm khởi đầu trong Sáng-thế Ký chương 3. Sau khi phạm tội, A-đam và Ê-va đã có những phản ứng tiêu biểu:
“Người đáp rằng: Người nữ mà Chúa đã để gần bên tôi cho tôi trái cây đó và tôi ăn rồi. Giê-hô-va Đức Chúa Trời phán hỏi người nữ rằng: Ngươi có làm điều chi vậy? Người nữ thưa rằng: Con rắn dỗ dành tôi và tôi ăn rồi.” (Sáng-thế Ký 3:12-13)
Ở đây, chúng ta thấy một chuỗi đổ lỗi kinh điển: A-đam đổ lỗi cho Ê-va (và thậm chí ngầm trách Đức Chúa Trời: “Người nữ mà Chúa đã để gần bên tôi”), còn Ê-va đổ lỗi cho con rắn. Từ ngữ Hê-bơ-rơ cho “đổ lỗi” trong ngữ cảnh này không phải là một từ riêng biệt, nhưng được thể hiện qua cấu trúc của câu trả lời—họ đang chuyển hướng sự chú ý và trách nhiệm. Hành động này phơi bày bản chất tội lỗi đầu tiên sau sự sa ngã: chối bỏ trách nhiệm cá nhân, sợ hãi sự phán xét, và tìm kiếm sự công bình giả tạo cho bản thân bằng cách làm nổi bật lỗi của người khác.
Chúa Giê-xu đã đưa ra một nguyên tắc nền tảng để đối trị tinh thần đổ lỗi và xét đoán người khác:
“Hỡi kẻ giả hình! trước hết hãy lấy cây đà khỏi mắt mình đi, rồi mới thấy rõ mà lấy cái rác ra khỏi mắt anh em mình.” (Ma-thi-ơ 7:5)
Chúa Giê-xu không cấm chúng ta nhận biết “cái rác” (tiếng Hy Lạp: karphos – mảnh vụn nhỏ, rơm rác) trong mắt anh em. Điều Ngài phán xét là thái độ đạo đức giả (hupokritēs – diễn viên, người đeo mặt nạ) khi chúng ta phóng đại lỗi nhỏ của người khác trong khi bỏ qua “cây đà” (tiếng Hy Lạp: dokos – xà nhà, khúc gỗ lớn) trong chính mắt mình. Hành vi đổ lỗi thường xuất phát từ việc chúng ta nhìn thấy và phóng đại một khuyết điểm nơi người khác (cái rác) để không phải đối diện với một tội lỗi hoặc khuyết điểm lớn hơn, nghiêm trọng hơn trong đời sống mình (cây đà).
Sứ đồ Phao-lô cũng cảnh báo: “Hỡi anh em, nếu có ai bị bắt trong sự phạm tội nào, thì anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại; chính mình anh em lại phải giữ, kẻo cũng bị dỗ dành chăng.” (Ga-la-ti 6:1). Câu Kinh Thánh này cho thấy thái độ đúng đắn: sự khiêm nhường và tự cảnh giác. Trước khi sửa dạy hay chỉ trích người khác, chúng ta phải nhận thức rằng mình cũng có thể sa ngã. Đổ lỗi xuất phát từ tinh thần tự tôn và kiêu ngạo; còn sự sửa dạy thuộc linh đích thực xuất phát từ tinh thần tự hạ và yêu thương.
Thói quen đổ lỗi làm tê liệt lương tâm. Vua Đa-vít, sau khi phạm tội ngoại tình và giết người, đã sống trong sự chối bỏ và tự biện hộ một thời gian. Nhưng khi được tiên tri Na-than cảnh tỉnh, ông đã có một phản ứng hoàn toàn khác với A-đam: ông xưng nhận tội lỗi trực tiếp với Đức Chúa Trời mà không đổ lỗi cho Bát-sê-ba hay U-ri.
“Đa-vít nói với Na-than rằng: Tôi đã phạm tội cùng Đức Giê-hô-va! Na-tham đáp: Đức Giê-hô-va cũng đã xóa tội vua; vua không chết đâu.” (II Sa-mu-ên 12:13)
Trong Thi-thiên 51, lời cầu nguyện ăn năn đầy xúc động, Đa-vít thưa: “Vì tôi nhận biết các sự vi phạm tôi, tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi. Tôi đã phạm tội cùng Chúa, chỉ cùng Chúa thôi, và làm điều ác trước mặt Chúa.” (Thi-thiên 51:3-4). Từ “nhận biết” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là yada, mang nghĩa thừa nhận một cách thân mật, trọn vẹn. Đa-vít đã không tìm cách giảm nhẹ tội mình (“tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi”) và cũng không đổ trách nhiệm cho bất kỳ ai (“chỉ cùng Chúa thôi”). Đây chính là mẫu mực của sự ăn năn thật.
Tân Ước xác nhận nguyên tắc này: “Ví bằng chúng ta tự xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác.” (I Giăng 1:9). Động từ “tự xưng” (homologeō) có nghĩa là “nói cùng một lời”, tức là đồng ý với cách nhìn của Đức Chúa Trời về tội lỗi của mình. Khi đổ lỗi, chúng ta đang “nói một lời khác” với lời phán xét của Đức Chúa Trời.
Tại sao chúng ta lại sợ hãi việc nhận lỗi? Thường là vì chúng ta sợ hậu quả: sự phán xét, sự trừng phạt, mất mặt, hoặc mất đi tình yêu thương. Nhưng Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ mang đến một nền tảng hoàn toàn mới: Ân điển.
“Vậy, hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-xu Christ.” (Rô-ma 8:1)
Sự đoán phạt mà chúng ta đáng lãnh đã được Chúa Giê-xu gánh thay trên thập tự giá. Điều này giải phóng chúng ta khỏi nỗi sợ hãi căn bản. Khi tin vào điều này, chúng ta có thể can đảm đối diện với tội lỗi và khuyết điểm của mình, vì biết rằng sự xưng nhận sẽ dẫn đến sự tha thứ và phục hồi, chứ không phải sự hủy diệt. Chúng ta nhận trách nhiệm không phải dưới ánh sáng của luật pháp khắc nghiệt, mà dưới ánh sáng của ân điển đầy yêu thương. Sứ đồ Phao-lô sống trong nguyên tắc này: “Tôi nay sống, không phải sống nữa, mà Đấng Christ sống trong tôi.” (Ga-la-ti 2:20). Khi Đấng Christ sống trong chúng ta, Ngài ban cho chúng ta sức mạnh để sống khiêm nhường và trung thực.
Làm thế nào để chúng ta cụ thể hóa những nguyên tắc Kinh Thánh này thành đời sống thực tế? Dưới đây là một số bước áp dụng:
1. Thực Hành Sự Tự Xét Mình Hằng Ngày Trong Cầu Nguyện: Hãy noi gương Đa-vít: “Hỡi Đức Chúa Trời, xin hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi.” (Thi-thiên 139:23). Trong giờ tĩnh nguyện, thay vì chỉ cầu xin, hãy dành thời gian thinh lặng để Đức Thánh Linh chỉ cho bạn những “cây đà” trong đời sống mình. Hãy hỏi Chúa: “Lạy Chúa, trong tình huống [nhắc đến một xung đột gần đây], phần trách nhiệm của con là gì?”
2. Chuyển Hóa Ngôn Ngữ Từ “Anh/Chị Làm Con…” Sang “Con Cảm Thấy/Con Đã…”: Khi có mâu thuẫn, thay vì nói: “Tại anh làm tôi giận.” Hãy tập nói: “Khi anh làm điều đó, tôi đã phản ứng bằng sự giận dữ, và điều đó là không đúng.” Cách nói sau thể hiện trách nhiệm về cảm xúc và phản ứng của bản thân. Điều này phù hợp với Ê-phê-sô 4:26: “Dầu tức giận, cũng chớ phạm tội; chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn.” - câu Kinh Thánh nhấn mạnh đến trách nhiệm quản trị cơn giận của chính mình.
3. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Và Gánh Vác Gánh Nặng Cho Nhau: Kinh Thánh dạy: “Hãy xưng tội cùng nhau, và cầu nguyện cho nhau, hầu cho anh em được lành bệnh.” (Gia-cơ 5:16). Hãy tìm một người bạn thuộc linh tin cậy, một người môn đồ hóa, hoặc một mục sư, và thành thật chia sẻ những khuynh hướng đổ lỗi của mình. Sự cầu nguyện chung và trách nhiệm giải trình sẽ giúp bạn yếu đuối được nâng đỡ.
4. Tập Trung Vào Sự Biến Đổi Cá Nhân Thay Vì Thay Đổi Người Khác: Chúng ta thường đổ lỗi vì muốn người khác thay đổi. Hãy nhớ lời Chúa Giê-xu dạy về cái đà và cái rác. Hãy cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin biến đổi con trước.” Hãy tin cậy rằng Đức Chúa Trời có thể hành động trong lòng người khác, còn phần của bạn là vâng phục và để Ngài uốn nắn chính mình.
5. Sống Trong Sự Nhớ Ơn Về Ân Điển: Mỗi khi bị cám dỗ đổ lỗi, hãy nhanh chóng hướng lòng về thập tự giá. Hãy nhớ rằng bạn đã được tha thứ một cách nhưng không bởi ân điển. Sự nhớ ơn này sẽ làm mềm lòng bạn và khiến bạn dễ dàng bày tỏ lòng thương xót và kiên nhẫn hơn với người khác (Cô-lô-se 3:13).
Thói quen đổ lỗi cho người khác là một tấm màn che khuất tầm nhìn thuộc linh, ngăn trở sự tăng trưởng và phá hỏng các mối quan hệ. Nó bắt nguồn từ sự kiêu ngạo và sợ hãi của A-đam trong vườn Ê-đen. Tuy nhiên, qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ, chúng ta đã được mời gọi bước vào một cách sống mới—cách sống của sự khiêm nhường, tự xét mình, và can đảm nhận lấy trách nhiệm dưới ánh sáng của ân điển vô điều kiện. Quá trình từ bỏ thói quen đổ lỗi là một hành trình thuộc linh, đòi hỏi sự đầu phục liên tục cho Đức Thánh Linh và áp dụng Lời Chúa vào những chi tiết nhỏ nhặt của cuộc sống. Hãy để lời của Phao-lô là sự khích lệ cho chúng ta: “Ấy vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới.” (II Cô-rinh-tô 5:17). Nguyện chúng ta, là tạo vật mới trong Đấng Christ, ngày càng giống Chúa hơn trong sự chân thật và trách nhiệm.