Kinh Thánh nói gì về việc đóng thuế?
Trong xã hội hiện đại, thuế khóa thường là một chủ đề gây nhiều tranh cãi và cảm xúc tiêu cực. Cơ Đốc nhân đôi khi băn khoăn giữa bổn phận công dân và đức tin của mình. Thông qua lăng kính Kinh Thánh, việc đóng thuế không đơn thuần là nghĩa vụ pháp lý, mà là một vấn đề thuộc linh, liên quan đến lương tâm, sự vâng phục và quan điểm của chúng ta về quyền tể trị của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai phá những nguyên tắc Kinh Thánh nền tảng, phân tích các phân đoạn then chốt, và đưa ra áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc.
Trong Cựu Ước, khái niệm "thuế" thường gắn liền với hai mục đích chính: (1) sự phục tùng chính quyền dân sự và (2) sự dâng hiến cho công việc Đức Chúa Trời.
Một trong những ví dụ sớm nhất là việc Áp-ram dâng một phần mười chiến lợi phẩm cho Mên-chi-xê-đéc, vừa là thầy tế lễ, vừa là vua của Sa-lem (Sáng-thế Ký 14:20). Hành động này thiết lập nguyên tắc công nhận quyền cầm quyền thuộc linh và dân sự. Sau này, luật pháp Môi-se thiết lập hệ thống “của dâng” (terumah, תְּרוּמָה) và “một phần mười” (ma’aser, מַעֲשֵׂר) chủ yếu để duy trì bộ tộc Lê-vi (những người không có đất đai) và công việc Đền Tạm (Lê-vi Ký 27:30, Dân-số Ký 18:21). Đây không phải là "thuế" cho chính quyền ngoại bang, mà là sự vâng lời đối với giao ước, nhằm cung ứng cho gia đình thuộc linh của Đức Chúa Trời.
Tuy nhiên, khi dân Y-sơ-ra-ên đòi hỏi một vị vua, tiên tri Sa-mu-ên đã cảnh báo rằng vua sẽ đánh thuế nặng nề (1 Sa-mu-ên 8:10-17). Điều này cho thấy thuế dân sự là hệ quả của việc từ chối sự cai trị trực tiếp của Đức Chúa Trời. Dù vậy, ngay cả dưới ách đô hộ của ngoại bang, các tiên tri vẫn kêu gọi dân sự vâng phục chính quyền, trừ khi điều đó buộc họ phải phạm tội nghịch cùng Đức Chúa Trời (ví dụ như việc thờ lạy hình tượng của vua).
Tân Ước đưa ra những giáo huấn rõ ràng và đầy đủ nhất, với trung tâm là Chúa Giê-xu Christ.
1. Nguyên Tắc "Của Sê-sa" và "Của Đức Chúa Trời" (Ma-thi-ơ 22:15-22):
Đây là phân đoạn then chốt. Người Pha-ri-si và đảng Hê-rốt gài bẫy Chúa Giê-xu với câu hỏi: "Có nên nộp thuế cho Sê-sa hay không?" (câu 17). Nếu Ngài nói "không", họ sẽ tố cáo Ngài chống chính quyền La Mã. Nếu Ngài nói "có", Ngài sẽ mất lòng dân chúng đang mong đợi một Đấng Mê-si giải phóng chính trị. Câu trả lời của Chúa Giê-xu là một kiệt tác của sự khôn ngoan thần thượng: "Hãy cho Sê-sa vật gì của Sê-sa; và cho Đức Chúa Trời vật gì của Đức Chúa Trời" (câu 21).
Chữ "cho" trong tiếng Hy Lạp là apodidōmi (ἀποδίδωμι), mang nghĩa "trả lại, hoàn trả, chu toàn nghĩa vụ". Chúa Giê-xu công nhận rằng chúng ta sống trong hai "vương quốc" song song: vương quốc thuộc thể (trần gian) và Vương Quốc thuộc linh (Đức Chúa Trời). Đồng tiền mang hình và hiệu của Sê-sa, chứng tỏ người dân đang hưởng lợi từ hệ thống kinh tế, an ninh và luật pháp của đế quốc ("Pax Romana"). Vì vậy, họ có nghĩa vụ "trả lại" một phần qua thuế. Nhưng đồng thời, con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:27), nên toàn bộ đời sống chúng ta – tấm lòng, tình yêu, sự thờ phượng – phải được hoàn trả cho Ngài. Nguyên tắc này giải thoát chúng ta khỏi tinh thần chống đối thế gian, nhưng cũng ngăn chúng ta tôn thờ chính quyền như một thần tượng.
2. Gương Mẫu Của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 17:24-27):
Khi những người thâu thuế đền thờ hỏi Phi-e-rơ: "Thầy các ngươi không nộp thuế đền thờ sao?" (đây là loại thuế tôn giáo, khác với thuế La Mã). Chúa Giê-xu, với tư cách là Con Đức Chúa Trời, về bản chất Ngài được miễn thứ thuế này (vì thuế đền thờ là cho công việc nhà Cha Ngài). Thế nhưng, để "khá làm gương xấu" (câu 27), Ngài đã khiến Phi-e-rơ câu cá, lấy một đồng tiền trong miệng cá để đóng thuế cho cả hai người. Hành động này dạy chúng ta bài học sâu sắc về sự tự nguyện vâng phục để làm chứng. Đôi khi chúng ta có quyền (như Chúa Giê-xu có quyền được miễn), nhưng vì lợi ích của người khác và để danh Chúa không bị gièm pha, chúng ta chọn vâng theo.
Sứ đồ Phao-lô, dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, đã phát triển nguyên tắc của Chúa Giê-xu một cách có hệ thống trong Rô-ma 13:1-7.
"Mọi người phải vâng phục các đấng cầm quyền trên mình; vì chẳng có quyền nào mà không đến bởi Đức Chúa Trời, các quyền đều bởi Đức Chúa Trời chỉ định." (câu 1). Từ "exousia" (ἐξουσία) được dùng cho "quyền" ở đây, nhấn mạnh thẩm quyền được ủy nhiệm. Phao-lô lập luận rằng chính quyền là "tôi tớ của Đức Chúa Trời" (câu 4) để duy trì trật tự, khen người lành và phạt kẻ ác. Do đó, việc đóng thuế là một phần của sự vâng phục đó: "Hãy nộp thuế cho mọi người mình đáng nộp thuế... vì họ là đầy tớ của Đức Chúa Trời để làm việc ấy" (câu 6-7).
Trong câu 7, Phao-lô liệt kê bốn nghĩa vụ: "Hãy trả cho mọi người điều mình đã mắc: nộp thuế cho kẻ mình phải nộp thuế; đóng góp cho kẻ mình phải đóng góp; sợ kẻ mình đáng sợ; kính kẻ mình đáng kính." Từ "phoros" (φόρος) chỉ thuế trực thu (như thuế thân), còn "telos" (τέλος) chỉ thuế gián thu (như thuế hàng hóa). Điểm nhấn không nằm ở sự công bằng của hệ thống thuế (đế quốc La Mã lúc ấy cũng có nhiều bất công), mà nằm ở thái độ của lương tâm Cơ Đốc trước mặt Chúa (Rô-ma 13:5). Chúng ta vâng phục, không phải chỉ vì sợ hình phạt, mà "vì cớ lương tâm" – vì biết rằng đó là ý muốn Đức Chúa Trời.
Kinh Thánh không dạy sự vâng phục mù quáng. Nguyên tắc xuyên suốt là: **Chúng ta phải vâng phục Đức Chúa Trời hơn là vâng phục người ta** (Công vụ 5:29). Điều này được áp dụng khi chính quyền đòi hỏi chúng ta phạm tội, chối bỏ đức tin, hay ngừng rao giảng Phúc Âm. Các môn đồ đã từ chối tuân lệnh ngưng giảng về Chúa Giê-xu (Công vụ 4:18-20). Tuy nhiên, cần phân biệt rõ:
- Bất tuân dân sự vì lý do thuộc linh (như từ chối thờ lạy hình tượng) là có cơ sở Kinh Thánh.
- Lừa dối hay trốn thuế vì lợi ích cá nhân thì không. Người thu thuế Xa-chê, sau khi gặp Chúa, đã tự nguyện hứa: "Nếu tôi có ăn gian của ai, tôi xin gấp bốn mà trả lại" (Lu-ca 19:8), cho thấy sự ăn năn về nghề nghiệp bất chính của mình, chứ không phải về bản thân việc thu thuế.
Nếu một hệ thống thuế bị xem là bất công, Cơ Đốc nhân được quyền (và đôi khi có trách nhiệm) dùng các kênh hợp pháp để vận động thay đổi, nhưng trong khi luật còn hiệu lực, chúng ta vẫn phải tuân thủ, trừ khi nó vi phạm trực tiếp đến điều răn của Đức Chúa Trời.
1. Thái Độ: Vâng Phục Cách Vui Lòng và Biết Ơn. Đóng thuế không nên là việc làm với thái độ oán giận, nhưng như một hành động thờ phượng, "trả lại" cho Chúa thông qua việc vâng lời Ngài. Chúng ta có thể cầu nguyện cho những người lãnh đạo và cho phần thuế được sử dụng cách công bình (1 Ti-mô-thê 2:1-2).
2. Sự Trung Thực: Là Người Quản Gia Trung Tín. Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi hãy nên trung tín" (Lu-ca 16:10). Điều này áp dụng cho việc khai thuế. Không khai man thu nhập, không tìm cách lách luật bất chính. Sự trung thực làm sáng danh Chúa và là chứng cớ sống động cho những người xung quanh.
3. Sự Cân Bằng: Ưu Tiên Cho Vương Quốc Đức Chúa Trời. Trong khi trả "vật của Sê-sa", chúng ta đừng quên "vật của Đức Chúa Trời". Việc dâng hiến cho Hội Thánh, hỗ trợ công việc truyền giáo, và giúp đỡ người nghèo vẫn là ưu tiên thuộc linh không được xem nhẹ. Chúa Giê-xu khen ngợi bà góa nghèo dâng hai đồng tiền vào đền thờ (Mác 12:41-44), cho thấy Ngài xem xét tấm lòng chứ không phải số lượng.
4. Lời Chứng Giữa Đời: Là Công Dân Gương Mẫu. Khi chúng ta đóng thuế đầy đủ và trung thực, chúng ta trở nên những công dân gương mẫu, khiến cho "danh Đức Chúa Trời và đạo không bị chê bai" (Tít 2:5, 8). Điều này mở ra cánh cửa để chia sẻ Phúc Âm, vì người ta thấy nếp sống đáng tin cậy của chúng ta.
Quan điểm Kinh Thánh về việc đóng thuế được xây dựng trên nền tảng vững chắc về **sự tể trị của Đức Chúa Trời**. Ngài là Đấng thiết lập mọi quyền cầm quyền. Việc chúng ta vâng phục chính quyền trong phạm vi hợp pháp, bao gồm việc đóng thuế, chính là sự vâng phục Chúa và làm chứng cho trật tự Ngài đặt để trong thế giới sa ngã này. Hơn hết, điều này dẫn chúng ta quay về với Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã trả một giá thuế cao nhất – chính mạng sống Ngài – để chuộc tội cho chúng ta. Khi nhận thức được ân điển lớn lao đó, chúng ta có thể thực hiện nghĩa vụ công dân cách vui lòng, trung thực và với lương tâm trong sáng, luôn tìm kiếm cơ hội để tôn vinh Cha trên trời trong mọi phương diện của cuộc sống, kể cả việc... lấy tờ khai thuế ra và hoàn thành nó với tấm lòng hướng về Ngài.