Có nên dùng hòa giải để giải quyết tranh chấp trong cộng đồng Cơ Đốc?

Trong hành trình đức tin, những mối quan hệ giữa vòng anh em trong Chúa đôi khi không tránh khỏi những sự va chạm, hiểu lầm và tranh chấp. Làm thế nào để xử lý những tình huống này một cách khôn ngoan, vừa bảo vệ được sự hiệp một của Thân Thể Đấng Christ, vừa giữ gìn sự công bình và tình yêu thương? Kinh Thánh không bỏ qua thực tế này mà ban cho chúng ta những nguyên tắc rõ ràng và thiết thực. Câu hỏi "Có nên dùng hòa giải để giải quyết tranh chấp trong cộng đồng Cơ Đốc?" không chỉ là một thắc mắc về phương pháp, mà còn là một vấn đề thuộc linh then chốt, liên quan đến chứng nhân, sự trưởng thành và sự vinh hiển của Đức Chúa Trời.

I. Mệnh Lệnh Của Chúa Giê-xu: Quy Trình Hòa Giải Trong Ma-thi-ơ 18:15-17

Trọng tâm của giáo lý về hòa giải trong Hội Thánh nằm ở sự dạy dỗ trực tiếp của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 18:15-17 (Kinh Thánh Truyền Thống 1925):

"Nếu anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy trách người khi chỉ có ngươi với họ; như người nghe lời, thì ngươi được anh em lại. Nếu không nghe, hãy mời một hai người đi với ngươi, hầu cứ lời hai ba người làm chứng mà mọi lời nói được đứng vững. Nếu không nghe những người đó, hãy cáo cùng Hội thánh; lại nếu không nghe Hội thánh, thì hãy coi người như kẻ ngoại và kẻ thâu thuế."

Phân đoạn này không đưa ra một "tùy chọn" mà là một mệnh lệnh ("hãy"). Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho "trách" là ἔλεγξον (elegxon), mang nghĩa quở trách, bẻ trách, với mục đích vạch ra lỗi lầm và đưa đến sự ăn năn. Quy trình này thể hiện sự khôn ngoan thiên thượng:

• Bước 1: Riêng tư và trực tiếp (câu 15): Mục đích là "được anh em lại" (κερδήσεις - kerdēseis, nghĩa là "chiếm được", "giành lại"). Ưu tiên tối thượng là phục hồi mối quan hệ, không phải "thắng thua". Việc giữ kín chuyện ban đầu bảo vệ danh dự của anh em và ngăn ngừa sự chia rẽ không cần thiết.
• Bước 2: Có nhân chứng (câu 16): Dựa trên nguyên tắc trong Phục Truyền 19:15: "Một người làm chứng đơn côi không đủ để định tội một người... cứ lời hai ba người làm chứng mà sự việc mới được định." Đây không phải để "bắt nạt" đối phương, mà để đảm bảo tính khách quan, công bằng và giúp xác minh sự thật.
• Bước 3: Trình lên Hội Thánh (câu 17): Nếu cá nhân vẫn cứng lòng, vấn đề được đưa ra trước cộng đồng đức tin có thẩm quyền. Hội Thánh lúc này đóng vai trò người phân xử thuộc linh, tìm kiếm ý muốn Chúa.
• Bước 4: Kỷ luật Hội Thánh (câu 17): Hành động cuối cùng "coi người như kẻ ngoại" là một hình thức kỷ luật nghiêm trọng, nhằm mục đích thức tỉnh (xem thêm I Cô-rinh-tô 5:5). Điều này cho thấy hòa giải là một trách nhiệm nghiêm túc, không phải sự dễ dãi.

Như vậy, Chúa Giê-xu không chỉ cho phép, mà bắt buộc con dân Ngài theo đuổi con đường hòa giải trong nội bộ trước khi để mọi sự trở nên tồi tệ hơn.

II. Lời Quở Trách Của Sứ Đồ Phao-lô: Đừng Kiện Cáo Nhau Ra Tòa Án Thế Gian

Sứ đồ Phao-lô đối mặt với một tình huống thực tế đáng buồn trong Hội Thánh Cô-rinh-tô: các tín hữu kiện cáo nhau ra tòa án ngoại đạo. Ông quở trách điều này một cách mạnh mẽ trong I Cô-rinh-tô 6:1-8:

"Khi một người trong anh em có sự tranh giành kẻ khác, dám đem kiện nhau trước mặt kẻ không công bình, mà chẳng trước mặt các thánh đồ hay sao?... Sự kiện cáo nhau đã là một sự hoàn toàn thất bại cho anh em. Sao chẳng chịu sự trái lẽ? Sao chẳng đành sự thiệt thòi?" (câu 1, 7).

Phao-lô đưa ra ba lý lẽ chính:

1. Lý do thần học (câu 2-3): Các thánh đồ sẽ xét đoán thế gian và thiên sứ, lẽ nào lại không đủ khả năng xét đoán những việc nhỏ mọn đời này? Ông nhấn mạnh thẩm quyền thuộc linh và sự khôn ngoan mà Đức Thánh Linh ban cho Hội Thánh.
2. Lý do về chứng nhân (câu 4-6): Đem nhau ra tòa án thế gian là "làm nhục" Hội Thánh (καταισχύνετε - kataischynete), làm hỏng chứng nhân trước mặt người ngoài. Nó thể hiện sự thiếu trưởng thành và không có khả năng sống theo các nguyên tắc Nước Trời.
3. Lý do đạo đức (câu 7-8): Việc kiện cáo nhau tự nó đã là một sự thất bại (ἥττημα - hēttēma, nghĩa là thua thiệt, tổn thất). Thay vì giành lấy quyền lợi, tín hữu được kêu gọi "chịu sự trái lẽ" và "đành sự thiệt thòi" vì danh Chúa. Đây không phải là nhu nhược, mà là sự tự chủ và yêu thương cao cả, noi gương Chúa Giê-xu (I Phi-e-rơ 2:23).

Phao-lô khuyến nghị giải pháp: hãy chọn lấy một người "khôn ngoan đặng phân xử" (câu 5) ngay trong Hội Thánh. Đây chính là hình thức hòa giải theo Kinh Thánh.

III. Nền Tảng Thần Học Của Hòa Giải: Sự Hòa Giải Từ Thập Tự Giá

Động lực và khuôn mẫu tối cao cho mọi sự hòa giải giữa con người chính là công trình hòa giải giữa Đức Chúa Trời và loài người qua Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Ấy là Ngài đã làm cho hòa cả đôi (tức con người và Đức Chúa Trời) hiệp thành một... Vì Ngài là sự hòa hiệp của chúng ta" (Ê-phê-sô 2:14-16). Từ "hòa hiệp" trong nguyên văn Hy Lạp là εἰρήνη (eirēnē), chỉ đến sự bình an trọn vẹn, sự hòa thuận.

Chúa Giê-xu không chỉ là Đấng Trung Bảo (μεσίτης - mesitēs, I Ti-mô-thê 2:5) giữa chúng ta với Đức Chúa Trời, mà cũng là khuôn mẫu cho chức vụ trung bảo/hòa giải giữa con người với nhau. Do đó, khi chúng ta theo đuổi hòa giải, chúng ta đang tham gia vào chính công việc của Đấng Christ và phản chiếu bản tính Ngài. II Cô-rinh-tô 5:18-19 gọi chúng ta là "những kẻ giảng hòa" (διακονία τῆς καταλλαγῆς - diakonia tēs katallagēs, chức vụ hòa giải), vì chính chúng ta đã nhận lãnh chức vụ hòa giải từ Đức Chúa Trời.

Nền tảng này khiến hòa giải trở thành một bổn phận thuộc linh, không đơn thuần là một kỹ năng giải quyết xung đột. Nó đòi hỏi một tấm lòng khiêm nhường (Phi-líp 2:3-5), sự sẵn sàng tha thứ (Cô-lô-se 3:13), và lòng khao khát duy trì "sự hiệp một của Thánh Linh" (Ê-phê-sô 4:3).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Các Bước Thực Hành Hòa Giải Trong Đời Sống Cơ Đốc

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc này một cách cụ thể?

1. Chuẩn Bị Tấm Lòng Trước Khi Hành Động

• Tự xét: Trước khi đi trách anh em (Ma-thi-ơ 7:3-5), hãy cầu nguyện, xin Chúa soi sáng xem bạn có phần lỗi nào không. Từ "giác" trong "cái giác" (Ma-thi-ơ 7:3) trong tiếng Hy Lạp là κάρφος (karphos), chỉ mảnh vụn, trong khi "cây đà" là δοκός (dokos), chỉ xà nhà. Chúng ta thường phóng đại lỗi nhỏ của người khác và giảm thiểu lỗi lớn của mình.
• Động cơ thuần khiết: Mục tiêu phải là "được anh em lại" và vinh hiển Chúa, không phải để thỏa mãn cái tôi, trả thù hay chứng minh mình đúng.

2. Tiến Hành Quy Trình Hòa Giải Theo Ma-thi-ơ 18

• Bước cá nhân: Chọn thời điểm, địa điểm thích hợp, nói chuyện cách yêu thương, tập trung vào hành vi/sự việc ("khi anh làm X, tôi cảm thấy Y..."), lắng nghe tích cực.
• Bước có nhân chứng: Chọn những người trưởng thành thuộc linh, khách quan, có uy tín. Họ là "người hòa giải" (διαλλάσσων - diallassōn) giúp khách quan hóa vấn đề.
• Bước trình Hội Thánh: Đây là trách nhiệm của các trưởng lão, mục sư (Gia-cơ 5:14; Công vụ 15). Họ cần khéo léo dùng Lời Chúa để khuyên lơn, dạy dỗ.

3. Sẵn Sàng "Chịu Thiệt" Theo Tinh Thần I Cô-rinh-tô 6

Không phải mọi tranh chấp đều cần "phân thắng bại". Tinh thần của Chúa Giê-xu là hy sinh quyền lợi cá nhân (Phi-líp 2:5-8). Đôi khi, "chiến thắng" thật sự là từ bỏ quyền lợi của mình vì tình yêu thương và sự hòa thuận của Hội Thánh.

4. Vai Trò Của Hội Thánh Địa Phương

Hội Thánh cần có một cơ chế hòa giải rõ ràng, bao gồm những người được huấn luyện về nguyên tắc Kinh Thánh và kỹ năng hòa giải. Đây là một phần của chức vụ chăn bầy, giúp gìn giữ sự hiệp một và thanh sạch của Thân Thể.

V. Kết Luận: Hòa Giải - Dấu Hiệu Của Vương Quốc Đức Chúa Trời

Hòa giải không chỉ là "nên" mà là một mệnh lệnh thiết yếu và một đặc điểm nhận dạng của cộng đồng Cơ Đốc chân chính. Nó là bằng chứng sống động rằng chúng ta đã thật sự được hòa giải với Đức Chúa Trời và nhận lãnh chức vụ hòa giải từ Ngài. Con đường hòa giải đòi hỏi sự khiêm nhường, can đảm, khôn ngoan và trên hết là tình yêu thương (I Cô-rinh-tô 13:4-7).

Khi chúng ta chọn con đường hòa giải theo Kinh Thánh thay vì tranh cãi, kiện tụng thế gian, chúng ta tôn cao Chúa Giê-xu, bảo vệ sự hiệp một của Hội Thánh, và làm chứng một cách hùng hồn cho thế gian về quyền năng biến đổi của Phúc Âm. Ước mong mỗi chúng ta đều trở thành những sứ giả của sự hòa giải, góp phần xây dựng cộng đồng đức tin ngày càng mạnh mẽ và yêu thương hơn.