Tình yêu phileo là gì?

Trong hành trình đức tin, chúng ta thường nghe nhiều về agapē – tình yêu thương vô điều kiện, hy sinh của Đức Chúa Trời. Thế nhưng, Kinh Thánh còn mô tả một dạng tình yêu chân thật, ấm áp khác, gắn kết con người trong các mối quan hệ thân hữu: đó là tình yêu phileo (philéō - φιλέω). Hiểu rõ bản chất của phileo không chỉ làm phong phú thêm sự hiểu biết của chúng ta về các sắc thái yêu thương trong Lời Chúa, mà còn hướng dẫn chúng ta xây dựng những tình bạn Cơ Đốc sâu sắc, vững chắc, trở thành phương tiện bày tỏ tình yêu thương của Đấng Christ ra thế gian.

Trong tiếng Hy Lạp Koinē (ngôn ngữ của Tân Ước), có ít nhất bốn từ khác nhau được dịch là "yêu" trong tiếng Việt, mỗi từ mang một sắc thái riêng. Hai từ quan trọng nhất là agapē (ἀγάπη) và phileo (φιλέω).

Agapē thường chỉ một tình yêu có chủ ý, xuất phát từ sự lựa chọn và ý chí, mang tính nguyên tắc và hy sinh. Đây là tình yêu Đức Chúa Trời dành cho nhân loại (Giăng 3:16), và là mệnh lệnh Chúa dạy chúng ta phải yêu kẻ thù nghịch mình (Ma-thi-ơ 5:44). Agapē có thể tồn tại mà không cần sự đáp lại hay cảm xúc nồng nhiệt.

Ngược lại, phileo mang sắc thái của tình cảm ấm áp, sự yêu mến, quý trọng, lòng trìu mến và tình bạn thân thiết. Nó gắn liền với sự đồng cảm, hưởng ứng, chia sẻ sở thích và niềm vui. Từ này liên quan đến từ philos (φίλος) - có nghĩa là "bạn hữu". Do đó, phileo là tình yêu giữa những người bạn, giữa các thành viên trong gia đình, dựa trên sự cảm thông và gắn bó tâm hồn.

Sự phân biệt này được thấy rõ trong cuộc đối thoại giữa Chúa Giê-xu và Phi-e-rơ sau khi Chúa sống lại (Giăng 21:15-17). Chúa hỏi Phi-e-rơ hai lần: "Ngươi yêu ta (agapas me) hơn những kẻ nầy chăng?" Phi-e-rơ đều đáp lại bằng từ phileo: "Vâng, Chúa biết rằng tôi yêu Chúa (philō se)." Lần thứ ba, chính Chúa Giê-xu đã hạ xuống dùng từ phileis me – "Ngươi yêu ta (phileis me) chăng?" Sự thay đổi ngôn từ tinh tế này phản ánh sự thấu hiểu của Chúa đối với tâm trạng đau đớn, khiêm nhường của Phi-e-rơ, và cũng cho thấy Chúa đón nhận tình yêu thân hữu, chân thành mà Phi-e-rơ có thể dâng lên trong giờ phút đó.

Kinh Thánh cung cấp cho chúng ta những gương mẫu sống động về tình yêu phileo, minh chứng cho giá trị thiêng liêng của tình bạn.

1. Đa-vít và Giô-na-than: Tình Bạn Giao Ước (1 Sa-mu-ên 18-20)
Mối quan hệ giữa Đa-vít và Giô-na-than là kiệt tác về tình bạn phileo trong Cựu Ước. Kinh Thánh chép: "Linh hồn của Giô-na-than vấn vương cùng linh hồn của Đa-vít; Giô-na-than thương yêu Đa-vít như mạng sống của mình" (1 Sa-mu-ên 18:1). Cụm "linh hồn vấn vương" (nepheš qāšārāh - נֶפֶשׁ קְשׁוּרָה) trong tiếng Hê-bơ-rơ diễn tả sự kết hợp, trói buộc chặt chẽ về mặt tình cảm và tâm linh. Tình bạn này vượt trên quyền lợi chính trị, vượt trên cả sự an nguy của bản thân (Giô-na-than đã bênh vực Đa-vít trước mặt vua Sau-lơ là cha mình). Họ lập một giao ước (bərîṯ - בְּרִית) dựa trên tình yêu thương và lòng trung tín với Đức Giê-hô-va (1 Sa-mu-ên 20:8, 42). Đây chính là phileo được đặt trên nền tảng của đức tin chung.

2. Chúa Giê-xu và Các Môn Đồ: Thầy Và Bạn Hữu
Chúa Giê-xu không chỉ là Đấng Cứu Thế, mà Ngài còn gọi các môn đồ là bạn hữu. Trong buổi tiệc Ly, Ngài phán: "Ta chẳng gọi các ngươi là đầy tớ nữa... nhưng ta đã gọi các ngươi là bạn hữu" (Giăng 15:15). Từ "bạn hữu" ở đây là philoi. Điều kiện để trở thành bạn hữu của Chúa là vâng giữ điều răn Ngài. Mối quan hệ này không xóa bỏ thân phận Chúa-tôi tớ, nhưng nâng nó lên một tầm cao mới của sự thân mật, tin cậy và chia sẻ: "vì mọi điều ta đã nghe nơi Cha ta, thì ta đã cho các ngươi biết" (cùng câu). Chúa Giê-xu cũng bày tỏ tình cảm phileo đặc biệt với Ma-thê, Ma-ri, và La-xa-rơ (Giăng 11:3, 5, 36), và với "môn đồ được yêu dấu" (truyền thống tin là Giăng).

3. Phi-lémon và Ân-phích: Tình Huynh Đệ Trong Đấng Christ
Thư Phi-lémon là một bức thư cá nhân đầy cảm động về việc Phao-lô cầu thay cho Ân-phích, một người nô lệ đã trốn chủ. Phao-lô viết về Ân-phích như sau: "Ấy là về con tôi, đã sinh trong xiềng xích tôi, tức là Ân-phích" (câu 10). Ở đây, Phao-lô dùng ngôn ngữ của tình cảm gia đình, của sự gắn bó (phileo). Ông khuyên Phi-lémon hãy đón tiếp Ân-phích "chẳng phải như kẻ nô lệ nữa, nhưng hơn kẻ nô lệ, tức là một anh em rất yêu dấu" (câu 16). Tình huynh đệ trong Chúa (phileo thuộc linh) phải phá đổ những rào cản xã hội, biến quan hệ chủ-tôi thành quan hệ anh em yêu thương.

Từ các gương mẫu Kinh Thánh, chúng ta có thể rút ra những đặc điểm then chốt của một tình bạn phileo theo tiêu chuẩn của Đấng Christ:

• Chung Đức Tin và Mục Đích: Tình bạn Cơ Đốc chân chính được xây dựng trên nền tảng là Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Giăng viết: "Nhưng nếu chúng ta đi trong sự sáng, cũng như chính mình Ngài ở trong sự sáng, thì chúng ta giao thông cùng nhau" (1 Giăng 1:7). Từ "giao thông" (koinōnia - κοινωνία) có nghĩa là sự hiệp thông, chia sẻ chung. Tình bạn phileo được làm giàu và giữ vững bởi sự hiệp một trong Đức Thánh Linh.
• Sự Chân Thành và Tin Cậy Lẫn Nhau: "Bằng hữu yêu nhau tại mọi thời; Và anh em sanh ra cho khi hoạn nạn" (Châm Ngôn 17:17). Phileo không phải là thứ tình cảm nông cạn, nó kiên định trong mọi hoàn cảnh, đặc biệt trung tín trong lúc hoạn nạn. Nó đòi hỏi sự chân thật, có thể khiển trách nhau trong tình yêu thương (Châm Ngôn 27:6).
• Sự Đồng Cảm và Chia Sẻ: "Hãy vui với kẻ vui, khóc với kẻ khóc" (Rô-ma 12:15). Phileo thể hiện qua khả năng đặt mình vào vị trí của bạn, cảm nhận niềm vui nỗi buồn của họ, và sẵn sàng chia sớt gánh nặng (Ga-la-ti 6:2).
• Sự Khích Lệ và Gây Dựng: Mục đích của tình bạn Cơ Đốc là gây dựng lẫn nhau trong đức tin. "Chớ bỏ sự nhóm lại như mấy kẻ quen làm, nhưng phải khuyên bảo nhau" (Hê-bơ-rơ 10:25). Một người bạn phileo chân chính là người khích lệ chúng ta chạy theo Chúa.

Dù đẹp đẽ, tình bạn phileo cũng có những cạm bẫy nếu không được đặt dưới sự hướng dẫn của Lời Chúa.

• Sự Ghen Tị và Cạnh Tranh: Tình bạn giữa Đa-vít và Sau-lơ đã bị hủy hoại bởi lòng ghen tị của Sau-lơ (1 Sa-mu-ên 18:6-9). Tình bạn Cơ Đốc cần sự khiêm nhường, vui với sự thành công của bạn mình.
• Ảnh Hưởng Xấu: "Chớ mắc lừa: Bạn bè xấu làm hư thói nết tốt" (1 Cô-rinh-tô 15:33). Tình bạn phileo mạnh mẽ, và nếu không cẩn thận, nó có thể kéo chúng ta xa rời Chúa nếu người bạn đó không cùng chí hướng thuộc linh. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "giao thông cùng nhau" trong sự sáng (1 Giăng 1:7).
• Đặt Tình Bạn Trên Chúa: Chúa Giê-xu dạy: "Ai yêu cha mẹ hơn ta thì không đáng cho ta; ai yêu con trai hay con gái hơn ta thì cũng không đáng cho ta" (Ma-thi-ơ 10:37). Nguyên tắc này áp dụng cho cả tình bạn. Phileo dành cho bạn hữu không bao giờ được vượt quá hay đi ngược lại tình yêu và sự vâng phục dành cho Chúa. Tình bạn đẹp nhất là tình bạn đưa chúng ta đến gần Chúa hơn.

Làm thế nào chúng ta có thể chủ động nuôi dưỡng và bày tỏ tình yêu phileo trong đời sống Cơ Đốc?

1. Chủ Động Và Quyết Tâm: Dù phileo liên quan đến cảm xúc, nhưng việc xây dựng tình bạn lại cần sự chủ động có chủ ý, giống như agapē. Hãy chủ động mở lòng, tìm kiếm cơ hội để phục vụ, lắng nghe, và chia sẻ cuộc sống với các anh chị em trong Hội Thánh.

2. Đầu Tư Thời Gian Chất Lượng: Tình bạn không thể vội vàng. Hãy dành thời gian cho nhau bên ngoài giờ nhóm. Cùng học Kinh Thánh, cầu nguyện chung, chia sẻ bữa ăn, hoặc cùng tham gia một hoạt động phục vụ. Chính trong những khoảnh khắc không chính thức này, sự hiệp thông (koinōnia) được vun đắp.

3. Thực Hành Sự Chân Thật Trong Tình Yêu Thương: Hãy là người bạn có thể nói lẽ thật trong yêu thương (Ê-phê-sô 4:15). Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường để đón nhận lời góp ý, và sự dạn dĩ để nói ra khi cần, luôn với động cơ xây dựng và phục hồi.

4. Trung Tín Trong Lời Nói Và Hành Động: Hãy giữ lời hứa, giữ bí mật được chia sẻ, và hiện diện trong những lúc bạn mình cần. Sự hiện diện đơn giản đôi khi là biểu hiện mạnh mẽ nhất của phileo.

5. Hướng Mắt Về Chúa Cùng Nhau: Đừng để tình bạn trở thành một vòng kín. Hãy cùng nhau đọc Kinh Thánh, cầu nguyện, tham dự các buổi nhóm, và khích lệ nhau thi hành sứ mạng. Một tình bạn phileo lành mạnh sẽ luôn có Chúa Giê-xu là trung tâm và là Đấng liên kết.

Tình yêu phileo không phải là thứ tình cảm thứ cấp hay thuần túy tự nhiên. Trong bàn tay của Đức Chúa Trời, nó trở thành một phương tiện quý giá để bày tỏ và truyền đạt chính tình yêu agapē thiêng liêng của Ngài. Khi chúng ta yêu thương bạn hữu với tấm lòng chân thành, trung tín và vị tha, chúng ta đang phản chiếu bản tính của Đấng đã gọi chúng ta là "bạn hữu".

Hội Thánh đầu tiên đã kinh nghiệm điều này: "Hết thảy tín đồ đều hiệp một lòng một ý với nhau" (Công Vụ 4:32a). Sự hiệp một đó bao gồm cả tình yêu agapē lẫn phileo. Ước mong mỗi chúng ta, là con cái Chúa, không ngừng tìm kiếm và xây dựng những mối quan hệ phileo chân chính, thánh khiết. Hãy để những tình bạn được xây dựng trên nền tảng Đấng Christ này trở thành chứng cớ sống động về Tin Lành cứu rỗi, trở thành nguồn sức mạnh cho chính chúng ta trong cuộc chạy đua thuộc linh, và trở thành một mảnh ghép không thể thiếu trong đời sống Hội Thánh – nơi mà tình yêu thương (agapē) và tình bạn hữu (phileo) hòa quyện làm một, tôn vinh Danh Chúa.

"Điều răn mới ta ban cho các ngươi, ấy là các ngươi phải yêu nhau; như ta đã yêu các ngươi thể nào, thì các ngươi cũng hãy yêu nhau thể ấy. Nếu các ngươi yêu nhau, thì ấy là tại điều đó mà thiên hạ sẽ nhận biết các ngươi là môn đồ ta." (Giăng 13:34-35). Tình yêu thương (agapē) đó được nhận biết qua cách chúng ta yêu mến (phileo) nhau trong đời sống thường nhật.